Indignatie redactie 
De toespraak van de Russische president Vladimir Poetin op 16 augustus tot buitenlandse hoogwaardigheidsbekleders op de conferentie over internationale veiligheid in Moskou, een jaarlijkse aangelegenheid die Rusland het afgelopen decennium heeft georganiseerd, verwoordt een nieuw idee van onze wereld, een echte Weltanschauung , van groot belang. Poetin zei:
Poetin: “De situatie in de wereld verandert dynamisch en de contouren van een multipolaire wereldorde krijgen vorm. Een toenemend aantal landen en volkeren kiezen een pad van vrije en soevereine ontwikkeling op basis van hun eigen identiteit, tradities en waarden.”
Dat er een multipolaire wereld aan het ontstaan is, is voor veel mensen al lang duidelijk – sinds in ieder geval november 1989, toen de Duitsers de Berlijnse Muur ontmantelden.
Ik ben er lang van overtuigd geweest dat in de jaren die volgden op de overwinningen in 1945 tientallen Aziatische en Afrikaanse landen in het ’tijdperk van onafhankelijkheid’ de koloniale banden verbraken en dat het grootste deel van de mensheid ernaar streefde om de wereldorde op te bouwen die Poetin beschrijft. De VS en hun bondgenoten onderdrukten deze opmerkelijke ambities met het uitbreken van de Koude Oorlog.
Dit was een van de belangrijkste kenmerken van de Koude Oorlog. Toen het Westen de gemeenschap van naties in blokken verdeelde, was het effect dat het niet-westen gedwongen werd de ene of de andere kant te kiezen. In feite werd een identiteit opgelegd: Correspondenten konden schrijven over ‘prowesters Singapore’ of ‘Soeharto, een trouwe Amerikaanse bondgenoot’.
De Beweging van Niet-Gebondenen, die in de jaren vijftig geleidelijk samensmolt en zich in 1961 formeel verklaarde in Belgrado van Josip Broz Tito, was voor een deel een verzetsbeweging tegen het binaire getal van de Koude Oorlog. De impuls die het bestuurde, is nooit uitgedoofd – de NAM leeft nog steeds – maar de kloof tussen Oost en West heeft in de loop der jaren zijn vreselijke werk gedaan.
De president van Ghana, Kwame Nkrumah, links, en de president van Joegoslavië, Josip Broz Tito, komen aan op de conferentie van de niet-gebonden beweging, Belgrado, 1961. (Wikimedia Commons)
Het was precies deze impuls die in november 1989 nieuw leven werd ingeblazen. Het venster dat uitkeek op een multipolaire wereld was weer opengegaan. En het was precies dit venster dat de Amerikanen probeerden te sluiten tijdens de triomfalistische jaren negentig, met hun aandrang dat de nieuwe Russische Federatie, samen met de rest van de wereld van na de Koude Oorlog, het neoliberale voorbeeld van de Amerikanen zou volgen.
Joseph Brodsky, een dichter die tegen die tijd in New York woonde, schreef aan zijn vriend Václav Havel dat de Amerikanen cowboys en indianen speelden terwijl ze hun ‘net als wij’-routine opnieuw probeerden. Rusland en de rest van de wereld moesten zijn weg vinden naar de universele waarden die Amerika beleden, zei Brodsky, maar het moet zijn weg vinden op zijn eigen manier, elke natie op zijn eigen, niet in de richting van cowboys die op hoge paarden rijden, lasso’s.
Josef Brodsky geeft les aan de Universiteit van Michigan, ca. 1972. (Wikimedia Commons)
Rusland staat aan de voorhoede van deze historische beweging, deze longue durée . Ik krijg er steeds meer vertrouwen in dat Rusland, samen met andere niet-westerse leiders – Xi Jinping, ja, maar niet de Chinese president alleen – eindelijk de wereld zal doordrukken naar een duurzame wereldorde met multipolariteit als kernprincipe.
Ik zeg dit om een paar redenen. De bewering van Poetin dat deze nieuwe orde zal berusten op “vrije en soevereine ontwikkeling gebaseerd op hun eigen onderscheiden identiteit, tradities en waarden” is niets anders dan een herformulering van Brodsky’s argument tegen het Amerikaanse standpunt van na de Koude Oorlog.
Wat verder teruggaand, deden de opmerkingen van Poetin me denken aan een directe verwijzing naar de Vijf Principes die Zhou Enlai halverwege de jaren vijftig voorstelde en die de basis vormden van de 10 Principes die de NAM een half dozijn jaar later in Belgrado formuleerde. Dit is de bron waaruit ik vertrouwen put.
Poetin vervolgde in zijn toespraak:
“Deze objectieve processen worden tegengewerkt door de westerse globalistische elites, die chaos veroorzaken, langdurige en nieuwe conflicten aanwakkeren en het zogenaamde inperkingsbeleid nastreven, wat in feite neerkomt op het ondermijnen van alle alternatieve, soevereine ontwikkelingsopties. Daarom doen ze er alles aan om de hegemonie en macht die hen uit handen glippen vast te houden; ze proberen landen en volkeren in de greep te houden van wat in wezen een neokoloniale orde is.”
‘Globalistische elites’, ‘een neokoloniale orde’. Onder het publiek van Poetin bevonden zich veel vertegenwoordigers van voormalige koloniën met uitgesproken identiteiten als leden van ‘de derde wereld’ of ‘het mondiale zuiden’, met wie hij zo direct mogelijk contact wilde maken. Het was Poetins sterkste taal over dit onderwerp.
Het is één ding voor een columnist als ik om te schrijven over de westerse hegemonie en de subversieve bedoelingen van de VS en zijn bondgenoten als de realiteit van een nieuwe wereldorde duidelijk wordt. Het is iets anders voor de president van een van ’s werelds machtigste naties om dergelijke taal te gebruiken. Het bevestigt mijn vermoeden dat Poetin een ommezwaai heeft gemaakt in zijn denken.
Ik dateer deze wending naar het document dat hij op 4 februari, de vooravond van de Olympische Spelen in Peking, met president Xi openbaar maakte – 20 dagen voordat Rusland begon met zijn interventie in Oekraïne. De gezamenlijke verklaring over de internationale betrekkingen die een nieuw tijdperk ingaan en de wereldwijde duurzame ontwikkeling is een opmerkelijke verklaring.
Aanzienlijke timing
De timing van die verklaring lijkt aanzienlijk. Zoals ik bij verschillende gelegenheden heb geschreven, gaf het Chinese leiderschap op om hun betrekkingen met de VS te begrijpen na hun rampzalige ontmoeting met Amerikaanse functionarissen in Anchorage 11 maanden eerder. Uit alles wat vervolgens bleek, besloten Xi en zijn ministers toen blijkbaar dat China zijn eigen weg zou gaan en zou stoppen met het sussen van een natie die machtig blijft maar vastzit in het verleden.
Terwijl ik dingen las, oordeelde Poetin op 4 februari ongeveer hetzelfde. Alle pogingen van Rusland om met de VS en hun NAVO-bondgenoten te praten over een duurzame veiligheidsorde in Europa hadden niets anders opgeleverd dan obstructie en serieuze onzin.
Het lijkt erop dat Poetin en Xi een lijn trokken – of de lijn accepteerden die de Amerikanen trokken: als je aandringt op vijandige relaties, zul je ze krijgen. “Ze staan de wereld in de weg” is een eenvoudige zin om te vertalen.
Zoals ik het zie, was het afgelopen winter laat toen Poetin vastbesloten was pal te staan voor de nieuwe wereldorde waarover hij nu spreekt met opmerkelijke duidelijkheid en zonder remming. De gezamenlijke verklaring is een veel uitgebreidere verkenning van de gedachten die werden gedeeld tijdens de veiligheidsconferentie op 16 augustus.
De toespraak van Poetin leest als een precisie achteraf van het eerdere document. Het denken is nu goed ontwikkeld. Poetins inzet is vrij duidelijk – nog een reden waarom ik er zeker van ben dat een multipolaire wereld zal winnen van het unilateralisme van Washington. De tijd staat aan hun kant.
De timing van de toespraak, en andere die Poetin sinds afgelopen winter heeft gehouden, lijkt ironisch omdat het onderwerpen van historische omvang behandelt terwijl we kijken naar een opvolgingsproces in Groot-Brittannië dat Liz Truss zal verlaten als de volgende premier van het land.
Liz Truss in maart 2021, terwijl ze dienst deed als Britse internationale handelssecretaris, tijdens een gesprek met G-7-tegenhangers. (Simon Dawson, No 10 Downing)
Truss is wat Amerikanen een stuk werk noemen. Ze zal ongetwijfeld de domste, minst serieuze premier in de recente Britse geschiedenis zijn – en ik weet niet zeker of ik de ‘recente’ nodig heb. Haar politieke opkomst is kenmerkend voor een duidelijke achteruitgang van de kwaliteit van leiderschap in het Westen. De Amerikaanse president vertoont tekenen van seniliteit. De Duitse kanselier lijkt niet uit de weg te gaan. Enzovoort.
Het stokje van het zeer ‘wereldwijde leiderschap’, president Joe Biden, noemt elke kans die hij krijgt, wordt doorgegeven aan niet-westerse leiders terwijl het Westen zich overgeeft uit pure zelfingenomenheid.
De taken die voor ons liggen zijn te veel om te tellen. De mensheid heeft dringend behoefte aan de nieuwe orde die hun hun geschiedenis, culturen, tradities, economische modellen, politiek en binnenlandse aangelegenheden aan hen overlaat.
Maar er is één verantwoordelijkheid die benadrukt moet worden.
Rusland ontleent aanzienlijke invloed aan zijn enorme voorraad hulpbronnen, waaronder olie en aardgas. Het heeft onlangs belangrijke energieovereenkomsten gesloten met China, India en Iran als stappen in de richting van de ontwikkeling van onafhankelijke naties. Maar ontwikkeling kan niet doorgaan zonder de kwestie van klimaatverandering, het mondiale milieu en de toekomst van de mensheid in overweging te nemen.
De westerse mogendheden nemen deze vragen niet serieus. Ze worden te veel gedreven door kapitaal, door winst, door wat waarschijnlijk geldt als ongekende corruptie, afgemeten aan de tegenstrijdige belangen van hun politieke leiderschap. Deze mensen lijken bereid om de aarde te laten branden terwijl ze hun steeds groter wordende rijkdom tellen en hun gazons besprenkelen terwijl hun meerderheid uitgedroogd is voor drinkwater.
Als mondiaal leiderschap moet worden overgedragen aan het niet-westen, komt deze verantwoordelijkheid met zich mee. De plicht van Poetin jegens het Russische volk, die van Xi jegens China, de Iraanse leiders jegens Iran, Cuba’s leiders jegens het Cubaanse volk, enzovoort, is 190 keer oneven, om hen te helpen een waardig leven te leiden en tot op zekere hoogte voorspoedig te zijn.
Maar het niet-westen zou ook een verantwoordelijkheid nemen tegenover de rest van de wereldbevolking. Dit omvat de burgers van de naties, zoals de VS, die proberen het project te laten zinken. Westerse leiders en hun “op regels gebaseerde internationale orde” hebben volkomen duidelijk gemaakt dat ze niets aan klimaatverandering zullen doen, behalve aan de onbeduidende marges. Poetin, Xi en andere niet-westerse leiders moeten het voortouw nemen in het denken, de ideeën en het beleid.
Ik zou niet graag in hun schoenen staan. Maar hoe kunnen we uitkijken naar een nieuwe wereldorde als degenen die haar leiden niet in de gunst van de wereld, dat wil zeggen de hele wereld, handelen?
