Proces Gisèle Pélicot: Hoe lang duurt het voordat mannen zich schamen voor verkrachting?

De moed van Gisèle Pélicot heeft mythes over seksueel geweld ontkracht, maar de strijd voor gerechtigheid is nog lang niet voorbij.

Donderdag werd Dominique Pélicot veroordeeld tot 20 jaar gevangenisstraf voor de verkrachting van zijn ex-vrouw, Gisèle Pélicot. Pélicot, die nu wordt erkend als een van de meest productieve zedendelinquenten in de Franse geschiedenis, drogeerde zijn toenmalige vrouw systematisch en nodigde meer dan 50 mannen uit om haar te verkrachten in hun gedeelde huis gedurende bijna een decennium.

In een proces dat miljoenen mensen over de hele wereld in zijn greep hield, stonden in totaal 51 mannen terecht naast Dominique. Ze werden allemaal schuldig bevonden aan minstens één overtreding, en bijna allemaal veroordeeld voor verkrachting. Hun straffen varieerden van drie tot vijftien jaar gevangenisstraf, waarbij twee van de mannen voorwaardelijke celstraffen kregen – een uitkomst die heeft bijgedragen aan het gevoel van onrechtvaardigheid onder vrouwenrechtenactivisten en supporters van Gisèle.

Het Front Féministe International, een overkoepelende organisatie van 85 feministische collectieven verspreid over acht landen, prees Dominique’s veroordeling als “historisch”. In hun verklaring verklaarden ze: “In een land waar slechts 10% van de slachtoffers van seksueel geweld een klacht indient en waar 94% van deze klachten wordt afgewezen, in een land waar verkrachters vrijwel straffeloosheid genieten, is dit vonnis historisch.”

Deze zaak heeft de mythes over de verkrachtingscultuur op ongekende schaal aan diggelen geslagen. Gisèle Pélicot deed in een daad van verzet en moed afstand van haar recht op anonimiteit om zowel haar aanvallers als de bredere maatschappelijke systemen die dergelijke wreedheden lieten voortduren, te confronteren. In een aangrijpende getuigenis voor de rechtbank in Avignon vorige maand verklaarde ze: “Het is tijd dat de macho, patriarchale samenleving die verkrachting trivialiseert, verandert… Het is tijd dat we de manier waarop we naar verkrachting kijken, veranderen.”

Haar besluit om openlijk over haar ervaringen te praten was niet alleen een poging tot persoonlijke gerechtigheid, maar ook een poging om de maatschappij te dwingen haar medeplichtigheid aan het mogelijk maken van dergelijk geweld onder ogen te zien. Zoals ze zo krachtig zei: “Het is niet aan ons om schaamte te hebben; het is aan hen.” Deze strijdkreet heeft sindsdien weerklank gevonden bij slachtoffers van seksueel misbruik, feministen en bondgenoten over de hele wereld.

De extreme misdaden, de wreedheid en de schrijnende details hebben dit proces uniek gemaakt in zijn publieke impact. De zaak heeft de waargenomen normaliteit van de daders blootgelegd – gewone mannen in een schilderachtig Frans stadje – en de systematische tekortkomingen die het misbruik zo lang hebben laten voortduren. Het is een bliksemafleider geworden voor degenen die vechten om de verkrachtingscultuur te ontmantelen. Zelfs in de rechtbank werden pogingen van apologeten en slachtoffer-blamers om Dominique en zijn medeverdachten te verdedigen overstemd door overweldigende steun voor Gisèle.

De publieke solidariteit met Gisèle is luid en onverbiddelijk. Dit niveau van steun is zeldzaam in verkrachtingszaken, waarin slachtoffers vaak niet geloofd of belasterd worden. Slechts een paar weken geleden werd Conor McGregor door een jury schuldig bevonden aan het aanvallen van Nikita Hand in een hotel in Dublin in december 2018. Ondanks dit vonnis haastten duizenden mensen zich om hem te verdedigen, noemden haar een leugenaar en plaatsten Hand in de schande.

We leven in een maatschappij die doordrenkt is van patriarchale waarden; een maatschappij waarin seksueel misbruik en verkrachting fungeren als instrumenten van onderdrukking, die systemen van macht en controle versterken. Het uitdagen van deze systemen is bedreigend voor velen, omdat het een fundamentele herverdeling van macht vereist. Gisèles strijd heeft laten zien hoe noodzakelijk deze uitdaging is, maar ook hoe ver we nog moeten gaan.

In Frankrijk variëren de straffen voor verkrachting en aanranding enorm. Rechters kunnen straffen opleggen van 15 tot 30 jaar voor verkrachting en tot zeven jaar en € 100.000 aan boetes voor aanranding, afhankelijk van omstandigheden zoals de leeftijd van het slachtoffer en hun relatie met de dader. Gezien de extreme aard van Dominiques misdaden, hadden velen gehoopt op een levenslange gevangenisstraf.

Pélicots eigen kinderen hebben hun teleurstelling geuit over de lengte van de straffen van de medeverdachten, waarvan sommige zelfs lager waren dan de aanbevelingen van de officier van justitie. Buiten de rechtszaal in Avignon klonken de kreten “Shame on Justice” van aanhangers van Gisèle en feministische groepen.

Het probleem van milde straffen en lage veroordelingspercentages is niet uniek voor Frankrijk. In het Verenigd Koninkrijk bijvoorbeeld is het aantal verkrachtingsvervolgingen de afgelopen vier jaar met 70% gedaald, ondanks recordaantallen gemelde gevallen. In maart 2022 werden er in Engeland en Wales 70.330 gevallen van verkrachting gemeld, maar werden er slechts 2.223 aanklachten ingediend, een vervolgingspercentage van iets meer dan 3%.

Zelfs als veroordelingen worden veiliggesteld, bedraagt ​​de gemiddelde gevangenisstraf voor seksuele misdrijven tussen de vijf en tien jaar. Volgens de liefdadigheidsinstelling Rape Crisis resulteerde slechts 1 op de 100 verkrachtingen die in 2021 bij de politie werden gemeld, in een aanklacht. Voor degenen die wel aangifte doen, is het proces vaak opnieuw traumatiserend, wat slachtoffers nog meer ontmoedigt om gerechtigheid te zoeken.

Ondanks deze grimmige statistieken hebben Gisèles acties geholpen het verhaal te veranderen. Door de schaamte die de maatschappij aan overlevenden oplegt te verwerpen, heeft ze anderen geïnspireerd om zich uit te spreken en verandering te eisen. Maar deze vooruitgang zal alleen betekenisvol zijn als we allemaal actie ondernemen. Ons steentje bijdragen kan op veel manieren: overlevenden in je leven steunen, protesten bijwonen, politici aanschrijven om strengere straffen te eisen, doneren aan organisaties die overlevenden helpen of verhalen zoals die van Gisèle versterken.

De strijd voor rechtvaardigheid is nog lang niet voorbij, maar zoals Gisèle heeft laten zien, is de eerste stap weigeren om het zwijgen opgelegd te krijgen. De schande is van de daders, en we moeten ervoor zorgen dat het daar blijft.