Indignatie redactie 
Na twee weken is dan eindelijk de Italiaanse regering gevallen. Premier Conte haalt hard uit naar Legaleider Matteo Salvini. Die ligt bijzonder goed in de peilingen en mikt op nieuwe verkiezingen, maar zou hij zijn hand hebben overspeeld?.
“Je hebt mijn vertrouwen misbruikt, op menselijke schaal en van het hele land.”
Luigi Di Maio (Vijfsterrenbeweging) maakt van zijn hart geen moordkuil. Het laatste telefoongesprek met zijn ex-collega Matteo Salvini (Lega) lijkt wel wat op een ruzie voorafgaand aan een echtscheiding. Salvini maakt duidelijk dat de samenwerking voorbij is.
Zijn Lega zou bij nieuwe verkiezingen hun zetels in het parlement kunnen verdubbelen. De Vijfsterrenbeweging van Di Maio dreigt de helft van zijn mandaat te verliezen. Het is de machtstrijd tussen de twee vice-premiers van deze coalitieregering. En Di Maio dreigt: in de geschiedenis zal hij ervoor betaald krijgen.
Twee weken later lijkt het erop dat Salvini het verhaal heeft ingehaald. De Lega dient een motie van afkeuring in tegen premier Giuseppe Conte (partijloos) in het parlement om zo hun eigen regering vernietigen. Maar de Italiaanse politici zouden niet de erfgenamen van Machiavelli zijn als er niet al in de achterkamertjes deals en beloften zijn geweest.
De sociaaldemocratische Partito Democratico (PD), die jarenlang het politieke toneel op het schiereiland domineerde, ziet een mogelijkheid om de macht te herwinnen – met de oude aartsvijand: de Vijfsterrenbeweging. De geelgroene coalitie van Vijfsterren en Lega had immers ook standgehouden omdat de kiezers zichzelf als een reactie op de “heersende elite” zagen.
Ex-premier Matteo Renzi (PD) riskeert nu een breuk in zijn eigen partij te veroorzaken om de PD terug te brengen in een nieuwe regering. Samen met de M5SVijfsterrenbeweging wil hij een stabiele regering vormen – zonder dat er nieuwe verkiezingen aan te pas komen.
Dit vergt een motie van afkeuring tegen minister van Binnenlandse Zaken Salvini. Net als in de Weimarrepubliek zijn dergelijke gebeurtenissen mogelijk in het Italiaanse parlement. De Lega-baas verandert van jager in de prooi.
Gisteren dan de langverwachte toespraak van de premier voor het parlement. Contes ambitieuze evenwichtsoefening: benoem het succesvolle werk van de regering en gooi tegelijkertijd een coalitiepartner weg die zijn stempel op deze wetgever heeft gedrukt.
Zonder de daarmee bedoelde Lega geen veiligheidsdecreet, geen gesloten havens, geen recht op legitieme zelfverdediging.
Conte richt zijn pijlen daarom vooral op de minister van Binnenlandse Zaken: die heeft specifiek gezocht naar “voorwendsels” voor een ontbinding van de regering, en heeft zich daarmee “onverantwoord” getoond, het parlementaire discours omzeild, religieuze symbolen misbruikt voor politieke opinie en aldus het secularisme van de Italiaanse staten beschadigd.
Salvini was een crisis begonnen alleen vanwege “persoonlijke- en partijbelangen”. Conte bekritiseerde ook met alle scherpte de EU-koers van de Lega. Tenslotte kondigde de premier het einde van deze regering en zijn ontslag aan.
Salvini daarentegen verdedigde zijn koers. Hij had altijd het discours gezocht, maar was herhaaldelijk geblokkeerd in zijn projecten: het meest recent op de TAV, de geplande sneltrein tussen Lyon en Turijn, een Europees project dat de Vijfsterren niet zag zitten. Hij beschuldigde hen en Conte ervan samen met Angela Merkel en de EU te hebben afgesproken te proberen Salvibi’s gesloten-haven-beleid te ondermijnen.
“Ik heb de havens gesloten. En ik zal het opnieuw doen, als de goede God en de Italianen mij de kracht geven, liet de “Capitano” doorschemeren over het mogelijke verlies van zijn ambt en een toekomstige terugkeer als premier. Salvini beschuldigde de Vijfsterrenafgevaardigde van vasthouden aan hun stoelen in plaats van de Italianen te laten beslissen – en bood uiteindelijk aan voor de volgende verkiezingen het parlement te halveren tot de helft van zijn ledenaantal.
Dat aanbod is een oude eis van de Vijfsterren. Het feit dat de Lega ook de motie van afkeuring tegen Conte heeft ingetrokken, moet worden opgevat als een handreiking voor een mogelijke deal met Di Maio. Dat heeft Salvini gedaan omdat na het ontslag van Conte de bal bij president Sergio Mattarella ligt.
Er lijken nu drie scenario’s mogelijk. Het eerste: president Mattarella benoemt een nieuwe premier die een mogelijke coalitie van Vijfsterren en PD kan smeden. Het tweede: Mattarella benoemt een technocratische overgangsregering. Het derde: nieuwe verkiezingen. In de eerste twee scenario’s zou Salvini zijn baan als minister van Binnenlandse Zaken kwijt zijn.
De angst voor een te sterke Lega drijft de elite naar één van de eerste twee oplossingen. Ex-Commissievoorzitter Romano Prodi heeft zelfs een “Ursula-coalitie” in het leven geroepen – de bundeling van partijen die voor Ursula von der Leyen hebben gestemd: naast PD en de Vijfsterrenbeweging zou dat ook Silvio Berlusconi’s Forza Italia zijn. Het politieke spel zoals dat in Rome lijkt te worden gespeeld is dus vooral een anti-Salvini-spel.
De vraag blijft of op de korte termijn lozen van een (bij de bevolking uiterst populaire) minister van Binnenlandse Zaken Salvini op de lange termijn geen risico is: een nieuwe alliantie met de gehate oude elite zal de Vijfsterren haar predikaat als zou het een anti-establishmentpartij zijn, verder kunnen beschadigen, terwijl de PD als regeringspartij geen kans heeft haar wonden in de oppositie te likken.
Komt nog bij dat een Vijfsterren PD-coalitie geen garantie is voor meer stabiliteit. Over het onderwerp TAV, wat leidde tot het uiteenvallen van de huidige coalitie, hebben de sociaal-democraten een soortgelijke lijn als Salvini.
Salvini wil de Italianen laten beslissen welke koers het land zou moeten volgen. De Lega staat momenteel in peilingen op zo’n 36%, en stijgt. Een partij die bij verkiezingen 40 procent bereikt, heeft een goede kans om de absolute meerderheid van de mandaten te winnen vanwege de manier waarop het stemrecht in Italië is geregeld. Daarom is de angst voor de andere partijen groot dat Salvini na de verkiezingen alleen of in een andere coalitie zou kunnen doorregeren.
De beslissing over mogelijke nieuwe verkiezingen ligt zoals gezegd in handen van president Sergio Mattarella, een linkse katholiek (dat wil zeggen voormalige linkervleugel van de voormalige christendemocraten, die zich heeft aangesloten bij het gematigde deel van de voormalige communisten). Mattarella moet beslissen of hij het parlement opheft en nieuwe verkiezingen benoemt.
De president heeft tot zes maanden vóór het einde van de reguliere termijn de vrije hand. Daarmee kon Mattarella de nieuwe verkiezingen met een jaar of zelfs anderhalf jaar uitstellen, wat zou kunnen betekenen dat veel van de huidige opleving van de Lega verloren zou kunnen gaan. Die tijd gaat snel voorbij, vooral omdat andere mensen dan op de ministeries zitten en het beleid maken. Normaal gesproken zouden daartegen geen demonstraties op straat helpen – zoals Berlusconi moest ervaren met zijn Forza Italia – maar de enorme populariteit van Salvini zou bij zo’n scenario weleens tot grote onlusten in Italië kunnen leiden….. met alle gevolgen van dien.
