Schijnwerper Internationale vrouwendag – Hoe Oekraïense vrouwen zullen lijden

Het zijn niet alleen Russische mannen die wachten om ze uit te buiten

Plots staan ​​er overal op internet beelden van Oekraïense vrouwen. De meesten van hen zijn moeders die op de vlucht zijn voor Russische konvooien en hun kinderen over de grens vervoeren. Velen van hen laten echtgenoten en broers achter om te vechten. Maar deze hartverscheurende foto’s, gepubliceerd door de reguliere media, zijn slechts een deel van het verhaal. Oekraïense vrouwen zullen op talloze manieren lijden voordat deze oorlog voorbij is.

Pornhub heeft een nieuwe categorie: “Oekraïense meisjes en video’s over oorlogsverkrachting”; het wordt gedomineerd door Russische soldaten die walgelijk brute misdaden documenteren. Huiselijk geweld en intimidatie op straat zijn al gestegen. Vrouwelijke vluchtelingen worden het slachtoffer van pooiers en mensenhandelaars; officiële kanalen – de politie, ziekenhuizen, juridische systemen – zullen hen niet helpen.

Wat vrouwen betreft, “is de buitenlandse berichtgeving over de oorlog vooral gericht op vluchtende vrouwen met kinderen”, vertelt Maria Dmytrieva me. De Oekraïense feministische activiste – een belangrijk lid van het Global Network of Women Peacekeepers – is van mening dat deze berichtgeving een verkeerde voorstelling geeft van de realiteit van oorlog voor vrouwen, en de manieren waarop vrouwen specifiek het doelwit worden van aanvallen.

We spreken via Zoom, en als de avond valt, zit ze in het donker, om niet opgemerkt te worden door saboteurs. Hoewel de Russen nog niet waren aangekomen in haar stadje, een paar kilometer buiten Kiev, bevindt ze zich net als iedereen in Oekraïne in een gevaarlijke positie.

Maria is al meer dan twee decennia betrokken bij de campagne om een ​​einde te maken aan mannelijk geweld in Oekraïne. Ik heb haar verschillende keren in Oekraïne bezocht en heb gezien hoe machtige mannen in hoge regeringsposities beven als ze tekeer gaat tegen onrecht jegens vrouwen en meisjes.

Uit een onderzoek uit 2019 bleek dat 75% van de vrouwen in Oekraïne aangaf een vorm van geweld te ervaren sinds de leeftijd van 15, en een op de drie meldde fysiek of seksueel geweld te ervaren. Volgens een recente verklaring van de Verenigde Naties hebben vrouwen in Oekraïne recentelijk door crisis en ontheemding een verhoogd risico op seksueel en fysiek geweld en misbruik gebracht. Er zijn nog geen cijfers die aantonen hoeveel geweld vrouwen en meisjes sinds de Russische invasie hebben meegemaakt, maar er zijn genoeg bewijzen verzameld door NGO’s voor vrouwen.

In veel opzichten weerspiegelen de ervaringen van vrouwen in Oekraïne de benarde situatie van vrouwen in oorlogen door de geschiedenis heen: we worden geconfronteerd met verminderde bescherming tegen geweld en vaak een toename van huiselijk geweld. De situatie wordt echter verergerd door het feit dat Oekraïne wordt binnengevallen door een land dat huiselijk geweld in 2017 effectief decriminaliseerde . Het is goed gedocumenteerd dat, na een conflict, wanneer getraumatiseerde mannen naar huis terugkeren, het niveau van geweld tegen vrouwen toeneemt. Maar als Rusland wint, wordt het recht van Oekraïense mannen om hun vrouw te slaan verankerd in de wet van het land.

“Tot nu toe voelden we ons als een natie verenigd rond deze gemeenschappelijke dreiging”, vertelde Dmytrieva me. “Maar we zullen vrijwel zeker een toename hebben van gevallen van huiselijk geweld, van mannelijk geweld tegen vrouwen, zowel tijdens als nadat de oorlog voorbij is”.

Huiselijk geweld is niet de enige bedreiging voor vrouwen in oorlog. Er is een “nieuwe golf van seksueel geweld”, met 11 meldingen van verschillende vrouwen dat ze in Kershon door Russische soldaten zijn verkracht, bevestigd door een plaatselijke gynaecoloog. Van die 11 overleefden er maar vijf. Andere berichten over seksuele schendingen door troepen worden opgepikt door de Britse media, maar volgens Dmytrieva wordt er weinig gedaan om te helpen.

Slachtoffers van verkrachting zullen gevolgen ondervinden lang nadat het conflict is geëindigd, vooral degenen wiens schending op internet wordt verspreid. Het bestaan ​​van deze zieke wraakporno zorgt ervoor dat de vrouwen die erin worden mishandeld, nooit meer terug kunnen naar een normaal leven. Zelfs als ze aan het conflict ontsnappen, eindigt het, en komen ze thuis, zullen ze waarschijnlijk worden gemeden door hun families.

De video’s zijn perfecte munitie voor pooiers en mensenhandelaars om vrouwen te controleren en tot prostitutie te dwingen. Ontheemde vrouwen en meisjes hebben vaak geen voedsel, onderdak of inkomen, en velen zorgen voor kinderen. Mensenhandelaars grijpen de kans om vrouwen te dwingen seks te verkopen, en al snel worden ze opgesloten en gevangen gehouden. “Het is echt angstaanjagend hoe kapitalisme en imperialisme hand in hand gaan om diegenen uit te buiten die zichzelf op dit moment niet kunnen verdedigen”, vertelt Dmytrieva me. “En het is echt angstaanjagend om te zien dat er tussen al deze toename van menselijkheid in de zorg voor andere mensen, mensen zijn die deze zwakte willen uitbuiten en er geld mee willen verdienen. Het is erg ontmoedigend”.

“Georganiseerde bendes [proberen] jonge vrouwen te ontvoeren aan de Oekraïens-Poolse grens en we hebben al verschillende gevallen in Duitsland waar de meisjes zijn ontvoerd door pooiers in de vluchtelingenkampen”, legt Dmytrieva uit. Punters in Duitsland zijn opgetogen; feministische collega’s hebben screenshots gezien waarop ze “online met elkaar praten over hoe blij ze zijn dat jonge, verse Oekraïense vrouwen de Duitse grens oversteken”. Zonder huis, geld, baan, middelen en een zeer beperkt wettelijk kader om hen te beschermen, behoren deze ontheemde vrouwen tot de meest kwetsbaren ter wereld.

Ook in Oekraïne zijn vrouwen kwetsbaar voor pooiers. In het Oosten, zelfs voordat de spanningen met Rusland escaleerden tot een grootschalige invasie, zat de lokale economie op de knieën. Voorheen waren hightech-industrieën gestript; machines en andere waardevolle activa werden, in het groot, terug naar Rusland vervoerd. Er waren weinig mogelijkheden voor werk. Als gevolg hiervan was het aantal vrouwen in de prostitutie in Oekraïne voor de oorlog ongeveer 80.000. Dat cijfer is exclusief kinderen.

Voorlopig heeft de politie de handen te vol om “rond te gaan op zoek naar saboteurs” om misdaden tegen vrouwen te onderzoeken of te vervolgen. Dmytrieva begrijpt de urgentie. Terroristen plaatsen “bommen, explosieven en granaten in de kelders … ze veranderen ons land in een mijnenveld”. Maar ze heeft goede hoop dat de Russische invasie zal worden afgeslagen, zodat er ruimte komt voor een beter beleid om vrouwen te beschermen.

Terwijl de autoriteiten het te druk hebben om de gevolgen van het conflict voor vrouwen te overwegen, profiteren degenen die internationaal handelen in kinderen ten volle van de situatie. “Oekraïense draagmoederschapsklinieken maken nu reclame voor vrouwen via Facebook, zelfs tijdens de bezetting”, vertelde Dmytrieva me. De pers in Ierland en elders heeft bericht over baby’s die door hun surrogaatouders zijn ‘gered’ uit het door oorlog verscheurde Oekraïne, en over surrogaatouders die ‘in het ongewisse’ zitten, omdat ‘hun’ kinderen vastzitten in het nu ontoegankelijke land. Geen woord over de benarde situatie van de vrouwen die die kinderen droegen, postpartum en kwetsbaar in een door oorlog verscheurd land, soms letterlijk “de baby vasthoudend” waarvoor ze geen plannen hadden gemaakt, terwijl de Russen binnenvallen.

Oekraïense vrouwen worden belegerd, met ernstige bedreigingen op elk front, of ze nu vluchten of blijven. Natuurlijk lopen ook mannen gevaar. Oekraïne staat niet toe dat mannen tussen 18 en 60 het land verlaten. Deze regel is, zei Dmytrieva, “redelijk”. Maar de vrouwen lijden onder een ander en aanhoudend soort geweld.

Toch is niet alleen de manier waarop vrouwen het slachtoffer worden van nieuwswaarde. “Er zijn veel vrouwen die zijn gebleven, die de wapens hebben opgepakt, die de logistiek voor ons leger regelen. Er zijn honderden en duizenden vrouwen die dit werk doen, waardoor het leger volledig kan functioneren”.

Bijna 17% van het Oekraïense leger is vrouw, een van de hoogste percentages in Europa. Dmytrieva is een pacifist, maar ik kon de bewondering in haar stem horen praten over de vrouwen die de wapens hebben opgenomen. In het licht van een buitenlandse invasie is ze zich ervan bewust dat “we ons geen zwak leger kunnen veroorloven, want dat is wat ons in deze situatie heeft gebracht … met Rusland als buurland hebben we een heel sterk leger nodig.”

Ze is woedend op de Britse feministen die campagne voerden om te voorkomen dat Johnson wapens naar Oekraïne zou sturen om te voorkomen dat het conflict zou escaleren. “Misschien zijn ze zich er niet van bewust dat als Rusland ons overneemt, er helemaal geen vrouwenrechten zullen zijn”. Ze begrijpt het verlangen van deze vrouwen naar vrede wel, maar vindt dat ‘zwaar misplaatst’. Toen ik haar vroeg wat feministen in Groot-Brittannië kunnen doen om Oekraïne te steunen, antwoordde ze zonder een slag te missen: “Stuur vliegtuigen, veel van hen!”

Ik kan Dmytrieva niet de straaljagers sturen die Oekraïne zo hard nodig heeft, om Russische luchtaanvallen en artillerie af te weren. Maar ze spreekt namens mij als ze zegt: “Als feministe kan ik de ogen niet sluiten voor het gevaar waarmee vrouwen in Oekraïne worden geconfronteerd, zowel in de frontlinie van gewapende conflicten als wanneer ze thuiskomen”. Lokale, nationale en internationale vrouwenorganisaties moeten het hoofd bieden aan de verschrikkingen waarmee Oekraïense vrouwen worden geconfronteerd; alleen dan kunnen ze erachter komen hoe ze het beste kunnen reageren op de Russische invasie.

In de tussentijd, merkt Dmytrieva op, zitten er geen vrouwen aan de onderhandelingstafel. Misschien omdat compromis niet is wat wordt gezocht. “Er is niet veel ruimte voor onderhandeling. We willen dat ze weg zijn en ze willen ons dood”.