Shell wil geen belasting betalen dus vertrekt naar de VK

Shell wil volledig Brits worden. Het energieconcern kondigt aan zich fiscaal in het Verenigd Koninkrijk te vestigen. De top van het concern verhuist naar Londen. Zo komt er op een maandagochtend in november een ruw einde aan 114 jaar historie van Koninklijke Olie/Shell als Nederlands/Britse multinational.

Het concern heeft naar eigen zeggen maar één reden om te vertrekken uit Nederland: slagkracht. Shell heeft een zogenoemde duale structuur. Het is naar recht een Brits bedrijf, met het hoofdkantoor in Den Haag en twee soorten aandelen, A en B. Die complexe structuur, met dubbel overleg en juridische verschillen, maakt het moeilijk snel kapitaal aan te trekken of grote overnames te doen. Straks is Shell een volledig Brits bedrijf, met het hoofdkantoor in Londen en één aandeel. Daardoor kan het naar eigen zeggen slagvaardiger opereren, bijvoorbeeld om leidend te worden in de energietransitie.

Analist Jos Versteeg van de private bank InsingerGilissen onderschrijft dit argument. ‘Shell staat onder druk, vanwege de energietransitie, vanwege aandeelhouders die zich steeds meer roeren. Daniel Loub (van hedgefonds Third Point, dat Shell wil opsplitsen in een duurzaam en een fossiel bedrijf, red.) zit achter ze aan. De besluitvorming is nu niet echt efficiënt, dus dat ze meer slagkracht willen, begrijp ik.’

Door de top van het bedrijf in Londen te vestigen en ervoor te zorgen dat er straks nog maar één aandeel Shell is, kan het concern sneller overnames doen die nodig zijn voor de energietransities, zegt een woordvoerder van Shell. Er hoeft minder overlegd te worden tussen de beide hoofdkantoren.

Nederlandse beleggers zijn minder enthousiast. ‘Ik heb de 28 pagina’s doorgenomen waarin Shell uitlegt waarom het zo ingewikkeld zou zijn’, zegt directeur Gerben Everts Beleggersvereniging VEB. ‘Wij hebben met de achterban daar nooit problemen mee gehad. Niet met de inkoop van aandelen, niet met de prijsvorming. Dat verloopt tegenwoordig zo efficiënt. Onze achterban ziet het probleem in elk geval niet.’

‘Het is schokkend dat ze juist nu vertrekken’, zegt Everts. ‘Na Glasgow en het afscheid van ABP denkt iedereen na over de toekomst van Shell in Nederland. En hup, steken ze Het Kanaal over.’

Op korte termijn zal er weinig veranderen voor Nederlandse aandeelhouders, maar Everts vraagt zich af of dat zo blijft, als straks de top in Londen zit. De lakmoesproef wordt de vervanger van Van Beurden. Shells topman was altijd een Nederlander. Straks moet blijken of het concern aan deze traditie vasthoudt.

Ceo Ben van Beurden en CFO Jessica Uhl vertrekken naar Londen, evenals ongeveer tien leden van het hoger management. Verder verandert er voor Nederlandse werknemers niets, zegt het concern.

Shell zegt dat de wereldwijde aansturing van hernieuwbare energie vanuit Den Haag en Amsterdam blijft gebeuren. Aandelen blijven ook gewoon genoteerd aan de beurs van Amsterdam, aldus Andrew Mackenzie, sinds dit jaar bestuursvoorzitter bij Shell. De stukken Shell zijn straks echter nog maar in één smaak verkrijgbaar: de Britse.

Pakweg tien jaar geleden zou de verhuizing een kleine ramp zijn geweest. Shell was toen een van de grootste werkgevers van Nederland. Inmiddels telt het concern hier nog 8.500 banen. Bestaande activiteiten als Shell Pernis blijven hier. ‘Shell blijft ook in Nederland een grote speler’, benadrukte president-directeur Marjan van Loon van Shell Nederland.

Pakweg tien jaar geleden was Shell ook een van de leidende multinationals ter wereld, inmiddels staat het bedrijf vooral te boek als grote vervuiler. De Haagse rechtbank eiste dit voorjaar dat Shell zijn CO2-uitstoot drastisch terugdringt. Onlangs maakte pensioenfonds ABP bekend zich terug te trekken uit de olie- en gasreus. Beide zaken staan los van het besluit naar Londen te verhuizen, benadrukte Shell maandag met klem.

Dit ontkent Shell met klem. ‘Het gaat ons echt om het verbeteren van de slagkracht’, zegt een woordvoerder nog maar eens.

Het is de vraag of dat helemaal waar is. Vorig jaar zomer merkte topman Van Beurden in het FD al op dat Shell zijn hoofdkantoor in Den Haag had gevestigd omdat in 2004 was beloofd dat de dividendbelasting zou worden afgeschaft. Dat probeerde premier Mark Rutte drie jaar geleden ook, om Unilever naar Nederland te halen. Toen dat door volkswoede dramatisch mislukte, wist Shell genoeg. De dividendbelasting werd niet meer afgeschaft. De Brits/Nederlandse multinational ging de opties onderzoeken en kwam maandagochtend met het antwoord: het bedrijf verhuist naar het Verenigd Koninkrijk, een land zonder dividendbelasting.

Opnieuw ontkent het energieconcern. Volgens de woordvoerder is de stap ‘absoluut niet’ gezet om zich te onttrekken aan de uitspraak van de Haagse rechtbank, die afgelopen voorjaar eiste dat Shell zijn CO2-uitstoot drastisch terugdringt.

Milieudefensie, dat de klimaatzaak tegen Shell aanspande, zegt ook dat het vertrek geen consequenties heeft. ‘De zaak blijft bij de Nederlandse rechter’, zegt een woordvoerder. Mocht na eventuele cassatie het Europese Hof zich over de uitstoot buigen, dan kan Shell zich nog steeds niet aan de uitspraak onttrekken, omdat het Verenigd Koninkrijk ook na Brexit gehouden is aan uitspraken door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens, zegt Milieudefensie.

De fusie was destijds vooral het werk van Henri Deterding, de man die in 1900 August Kessler was opgevolgd als topman van de Koninklijke. Hij besefte dat zijn bedrijf alleen samen met de Britten, die over olieschepen beschikten, de concurrentie aan kon met het monopolie van Standard Oil van John D. Rockefeller. In 1903 begonnen Detering van ‘de Koninklijke’ en Marcus Samuel van Shell samen te werken. Vier jaar later kwam het tot een fusie.

De reden was dat het Britse Shell op dat moment met financiële problemen kampte. Alle olie-activiteiten – die van de Koninklijke in Nederlands-Indië en Roemenië en die van Shell in Rusland – werden in een nieuwe gezamenlijke onderneming ondergebracht. ‘De Koninklijke’, dat al sinds 1890 een beursnotering had in Amsterdam, kreeg 60 procent van de aandelen, het Britse Shell kreeg 40 procent. Vanaf die tijd konden beleggers hun geld steken in de Koninklijke die in guldens genoteerd stond op de beurs in Amsterdam, of in Shell Transport dat in ponden genoteerd was in Londen. Beide aandelen hadden recht op hetzelfde dividend. Maar beide houdstermaatschappijen hadden wel een eigen bestuur, die samen weer het bestuur van de Shell Groep vormde. Na een boekhoudschandaal in 2004 ging deze structuur op de schop. De Nederlandse en Britse houdstermaatschappijen fuseerden en er kwam één aandeel Royal Dutch Shell, één bestuur onder leiding van ceo Jeroen van der Veer en één hoofdkantoor in Den Haag. ‘Er is nu duidelijkheid’, zei Van der Veer toen. Het enige verschil was dat de in Amsterdam verhandelde A-aandelen onder het Nederlandse belastingregime vielen en de in Londen verhandelde B-aandelen onder het Britse.

Koninklijke Shell was de grote uitzondering op de regel dat de meeste fusies in de geschiedenis mislukken. In 2007 vierde het bedrijf zelfs de langste fusie ooit, honderd jaar. Niet voor niets was een van de belangrijkste beleggingsslogans: Never Sell Shell. Shell heeft 114 jaar gefloreerd als bedrijf met twee moederlanden. Kennelijk is dat recept nu uitgewerkt, volgens Shell althans.