Indignatie redactie 
De voortdurende NAVO-manoeuvres van de afgelopen jaren waren een logisch onderdeel van de toenemende militarisering van West-Europa. Maar de manoeuvre die volgende week begint, is in sommige opzichten opvallend. En baart terecht zorgen.
De NAVO-oefening ‘Steadfast Defender’, die volgende week begint en tot in mei zal duren, is geen gebeurtenis die kan worden toegeschreven aan normale bedrijfsactiviteiten en genegeerd kan worden. Integendeel, het is uiterst gevaarlijk.
Het roept bepaalde herinneringen op aan een historische manoeuvre die de wereld feitelijk op de rand van een kernoorlog bracht: de manoeuvre van Able Archer in 1983. Net als Steadfast Defender was Able Archer eigenlijk de naam voor een hele reeks manoeuvres, destijds jaarlijks. Dit was vooral een stafoefening, dus er waren geen grote troepenbewegingen zoals nu bij Steadfast Defender.
Wat de twee situaties met elkaar verbindt, is dat ze zich in een grijs gebied bevinden tussen simulatie en realiteit. Able Archer was in 1983 gevaarlijk omdat de spanningen tussen de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten op hun hoogtepunt waren. In de lente van dat jaar kondigde Ronald Reagan het ‘Star Wars’-initiatief aan, een upgrade van de ruimte, die werd gezien als een duidelijke stap op weg naar het bereiken van een first strike-vermogen. Onderdeel van de manoeuvre was het stationeren van kernraketten op Duits grondgebied.
In september was er een vals alarm van het Sovjet-systeem voor vroegtijdige waarschuwing, dat alleen dankzij een nuchtere officier geen nucleaire aanval veroorzaakte. De NAVO was al sinds 1981 voortdurend aanwezig in de Oostzee, en begin september drong een Amerikaans spionagevliegtuig het Sovjet-luchtruim binnen in de radarschaduw van een Zuid-Koreaans vliegtuig, wat uiteindelijk leidde tot het neerhalen van het vliegtuig, gevolgd door westerse propaganda tegen dat vliegtuig. van het zogenaamde ‘kwade imperium’ van de Amerikaanse president Ronald Reagan was in volle gang.
Tegen deze achtergrond veroorzaakte de manoeuvre van 7 tot 11 november het hoogste alarmniveau in de Sovjet-Unie. De Washington Post beschreef de gevolgen van 2021 op basis van nieuw vrijgegeven documenten:
“Volgens de documenten werden de gevechtsluchtvaartdivisies van de Sovjet-troepen in Oost-Duitsland in verhoogde staat van paraatheid gebracht. Alle commandoposten moesten 24 uur per dag bemand worden door versterkte teams. Tegelijkertijd waarschuwde de commandant van de Sovjet-luchtmacht, maarschalk Pavel Kutachov, ook alle eenheden van het 4e Sovjet-luchtleger in Polen. De gevechtsluchtvaartdivisies kregen de opdracht om één squadron van elk regiment uit te rusten met kernwapens. Deze vliegtuigen moesten worden bewapend en ingezet op ‘Readiness 3’, wat een aanlooptijd van 30 minuten betekende voor ‘vernietiging van vijandelijke doelen in de eerste linie’.
Een uiterst gevaarlijke situatie die volgens veel historici alleen maar onschadelijk werd gemaakt door het feit dat onder meer een agent op het NAVO-hoofdkwartier aan de Sovjetleiding bevestigde dat het eigenlijk maar een oefening was. Niet alle manoeuvres veroorzaken zulke kritieke situaties. Archer destijds, maar ze zijn nooit helemaal onschadelijk omdat ze altijd aanzienlijke troepenbewegingen voor geheel andere doeleinden kunnen rechtvaardigen. Om deze reden was het in de Koude Oorlog gebruikelijk om de andere partij over manoeuvres te informeren. Steadfast Defender is echter een bijzonder moeilijk geval.
Het is zeker niet nodig om in detail uit te leggen dat de sfeer tussen Rusland en de NAVO niet bepaald wordt gekenmerkt door wederzijds vertrouwen. Het is een objectief feit dat de situatie in sommige opzichten aanzienlijk slechter is dan in november 1983. De NAVO voert momenteel immers een proxy-oorlog tegen Rusland.
Het eerste opvallende punt is dat deze oefening de grootste is sinds het einde van de Koude Oorlog. Maar een directe vergelijking met de cijfers van de laatste oefening die de 90.000 deelnemers aan Steadfast Defender, “Return of Forces to Germany” in 1988 overschreed, waarbij 125.000 soldaten betrokken waren, klopt niet.
Een cruciaal punt bij het onderscheiden van een manoeuvre van de voorbereiding op een echte aanval is de vraag of een dergelijk verschil in de cijfers te herkennen is. De 125.000 soldaten bij de manoeuvre van 1988 moeten daarom worden vergeleken met de bijna 500.000 soldaten die de Bundeswehr destijds telde.
Als je het andersom formuleert, wordt het probleem nog duidelijker: volgens de Britse pers zullen naar verwachting 20.000 Britse soldaten deelnemen aan Steadfast Defender, 16.000 uit het leger en 4000 uit de luchtmacht en de marine. Volgens officiële informatie beschikt het Britse leger nog steeds over ongeveer 75.000 soldaten, maar deze behoren niet allemaal tot de strijdmacht; het zou nog steeds ongeveer 35.000 man moeten hebben.
Hiervan moet je dan onderdelen aftrekken die gestationeerd zijn op missies over de hele wereld. De 16.000 man in kwestie die samen met zwaar materieel aan deze manoeuvre deelnemen, vertegenwoordigen waarschijnlijk minstens de helft van de momenteel beschikbare landtroepen. En dat is een probleem.
Het is niet meer met zekerheid te zeggen dat het om een trainingsoperatie gaat als er zulke grote aantallen troepen worden verplaatst. Vooral wanneer volgens de Britse media een van de belangrijkste operationele punten de Fins-Russische grens is, een van de bekende kwetsbare punten van de Russische buitengrens vanwege de nabijheid van Petersburg.
Aan Duitse zijde zouden zich minstens 12.000 soldaten bevinden. Zij zullen onder meer worden verplaatst naar Litouwen. Bovendien wordt Duitsland als het ware een logistiek knooppunt. En ook hier geldt: de Bundeswehr is nog maar 40 procent van de omvang van 1983 en heeft bovendien veel personeel verspreid over de hele wereld; Zozeer zelfs dat het Ahrdal na de overstroming slechts een deel van de in totaal 2.000 soldaten ontving die waren ingezet om de overstroming te bestrijden , omdat er niet meer beschikbaar waren.
Dit geeft het getal 12.000 een heel ander gewicht, omdat het veel dichter bij het beschikbare maximum ligt als je echt slechte bedoelingen hebt. In ieder geval is het geheel niet zo eenvoudig als het aan het Duitse publiek wordt gepresenteerd door een emeritus hoogleraar veiligheidsbeleid in Focus :
“De betrokken troepen vormen niet het speerpunt van welk aanvalsplan dan ook waar de Russen bang voor zijn. De nadruk ligt op logistieke en tactische oefeningen. ‘Steadfast Defender’ is geen grote operationele oefening die geïnterpreteerd kan worden als voorbereiding op een grote aanval.”
Maar er zijn nog meer punten, bijvoorbeeld :
“Volgens de laatste informatie van de alliantie zullen vanaf februari in totaal ruim 90.000 strijdkrachten worden ingezet. Tot nu toe wordt er gesproken over zo’n 40.000 deelnemers.”
De 12.000 Bundeswehr-soldaten konden niet langer relevant zijn, aangezien het aantal deelnemers inmiddels is verdubbeld, en dit Duitse aandeel was eind november al bekend , toen het totaal aantal nog 40.000 bedroeg. Hoeveel zijn het er vandaag? En hoe verhouden ze zich tot de algehele sterkte?
En nu weer een vreemd moment. Dit artikel in Bild, waarin een paar dagen geleden een “geheim oefenscenario” werd beschreven, waarbij onder meer de Suwalki Corridor betrokken was, die zo populair is bij de NAVO, dat wil zeggen het stuk Pools-Litouws grensgebied dat Wit-Rusland en Kaliningrad scheidt . Er is precies één voorwaarde voor Rusland om daadwerkelijk interesse te hebben in dit gebied: een blokkade in de Oostzee die Kaliningrad van de zee afsnijdt.
Dit “geheime oefenscenario” is, zoals het gespecialiseerde portaal “Augen Straightaway” spottende , eenvoudigweg het oefensjabloon voor de NAVO-manoeuvre die nu begint; Waarschijnlijk hebben ze de mededelingen van de Bundeswehr hierover gemist, “anders waren er de afgelopen dagen nauwelijks berichten in de media geweest over een vermeend geheim document met plannen voor een Russische aanval, die alleen het oefenscenario weerspiegelden.” Uiteraard had de Bundeswehr dit op elk moment kunnen ophelderen. In plaats daarvan, zei Bild , werd op een vraag gereageerd met de volgende zin:
“In principe kan ik je vertellen dat het overwegen van verschillende scenario’s, ook al zijn ze uiterst onwaarschijnlijk, deel uitmaakt van de dagelijkse militaire aangelegenheden, vooral tijdens trainingen.”
De Duitse krant, die nog steeds de hoogste oplage heeft, ontvangt het sjabloon voor de manoeuvre en maakt er een groot verhaal van, dat door anderen wordt overgenomen alsof het een echte beoordeling is. En de Bundeswehr reageert hierop niet met een duidelijke ontkenning met betrekking tot de komende manoeuvre, maar met algemene bla-bla die argwaan moet wekken bij alle lezers?
Dat is waar deze hele kwestie cruciaal wordt. Omdat een deel van deze manoeuvre zich op zee afspeelt, tussen de Baltische staten en het eveneens betrokken Zweden, precies daar waar een zeer reële blokkade zou plaatsvinden. Natuurlijk is dit een illusie omdat er in Rusland genoeg raketten zijn om zo’n blokkade op ieder moment onder de zeespiegel te kunnen verplaatsen, maar het NAVO-personeel heeft in verband met Oekraïne vaak genoeg bewezen dat ze de realiteit graag negeren.
Een manoeuvre die is ontworpen voor een confrontatie rond de Suwalki Corridor, waarvoor aanzienlijke troepen worden verplaatst naar mogelijke aanvalspunten, die kort voor de start wordt verdubbeld, wat de reële voorwaarden biedt voor het activeren van het geoefende scenario en vervolgens ook als echt wordt verkocht in de media van een centraal deelnemend land is beangstigend.
Een mogelijke onmiddellijke conventionele confrontatie tussen Rusland en de NAVO zou niet het probleem zijn. Maar in zekere zin is er sprake van een risicotapijt dat daardoor ontstaat. Omdat er een situatie ontstaat waarin, zoals ten tijde van Able Archer, elke verkeerde handeling, elk onzorgvuldig toeval een escalatie kan veroorzaken die niet meer te beheersen is.
Het doel is volgens Deutsche Welle ‘Rusland af te schrikken’. “Als ze ons aanvallen, moeten we klaar zijn”, zegt de Nederlandse admiraal Rob Bauer, voorzitter van het Militair Comité van de NAVO. Je zou eigenlijk kunnen leren van de gevaarlijkste momenten van de Koude Oorlog, de Cubaanse rakettencrisis en de Able Archer-oefening, dat je voorzichtig te werk moet gaan in een tijd waarin het vertrouwen niet langer bestaat.
Er is op dit moment zeker geen Kennedy in het Witte Huis, en je kunt niet vertrouwen op iemand die op het NAVO-hoofdkwartier werkt en op geloofwaardige wijze alles duidelijk kan maken. Met de Steadfast Defender van dit jaar begeeft de NAVO zich op glad ijs. Helaas neemt ze de rest van de wereld mee.
