De afgelopen tien jaar moest één van de tien winkels sluiten. Gemeentebesturen maken zich zorgen over de leegstand in winkelgebieden en de verpaupering van de stadscentra. Maar de winkeliers hoor je er niet over. Zij vinden het kennelijk normaal dat ze ingehaald worden door de moderne tijd, een tijd van webwinkels en thuisbezorgers.
Dus geen massale protesten in politiek Den Haag. Hoe anders is dat met de boeren. Woensdag was het weer zo ver. Protesterende boeren legden met hun tractoren op veel plaatsen het verkeer lam. Zij kregen steun van protesterende bouwers, die ook grote voertuigen kunnen inzetten om eisen kracht bij te zetten. Dat, terwijl het er bij de aanpak van de stikstofcrisis nu om gaat dat boeren minder stikstof gaan uitstoten om de bouwers lucht te geven. Tegenstrijdige belangen dus, maar toch gezamenlijk protest. Wie het nog snapt mag het zeggen.
Hilversum was door het boerenprotest zelfs onbereikbaar. Boeren hadden het gemunt op het mediapark. Ze zijn het meer dan zat dat ze worden afgeschilderd als halve criminelen die rommelen met de natuur en het milieu, als dierenbeulen of als graaiers van Europese subsidies.
De achtergrond van de protesten is niet de stikstofcrisis, althans niet de stikstofcrisis alleen. De boeren hebben het gevoel dat ze in het verdomhoekje zitten, en zijn vooral onzeker over hun toekomst. De kritiek dat ons dichtbevolkte land gewoon te klein is om nog langer de ambitie te hebben de tweede exporteur van voedsel te zijn in de wereld wint terrein. Minister Carola Schouten van Landbouw kan wel beloven dat er geen generieke vermindering van de veestapel komt en geen gedwongen sluiting van bedrijven, maar hoe geloofwaardig is dat? Het valt moeilijk in te zien hoe de door haar bepleite kringlooplandbouw te bereiken is zonder drastische verlaging van de productie.
De frustratie van de boeren wordt nog vergroot door de lage prijzen die ze krijgen voor hun producten van de supermarktketens, terwijl de consument wel het volle pond betaalt voor het voedsel. Maar de boeren zijn niet alleen afhankelijk van de winkels in Nederland en van de Nederlandse consument, maar vooral van de prijzen op de wereldmarkt. Nog steeds hebben de boeren gemiddeld een hoog inkomen, maar dat kan van jaar tot jaar sterk verschillen en op de lange termijn zijn de prijzen van de landbouwproducten steeds lager geworden.
Het kabinet moet niet alleen op zoek gaan naar een oplossing van de stikstofcrisis, maar ook van de landbouwcrisis. Het liefst samen met de boeren. Afgelopen maandag was er overleg van ministers met de landbouwsector, waarbij ook de protesterende boeren van het militante Farmers Defense Force aan tafel zaten. Misschien is het weer snel rustig in de polder, zeker als de protesterende boeren inzien dat ze hard op weg zijn hun goodwill te verspelen.