Donald Trump is misschien niet de slimste man, maar hij heeft zeker het autoritarisme ontdekt en wat hij moet doen om ervoor te zorgen dat zijn aanhangers hem blindelings blijven volgen.
Trump (her)schrijft geschiedenis op de slechtst mogelijke manier. Sommige mensen lijken verbaasd dat de geschiedenis zich blijft herhalen. Tijden en omstandigheden veranderen immers, toch? Maar als je erover nadenkt, is dat nauwelijks een verrassing, want het zijn mensen die de geschiedenis vormgeven… en die veranderen blijkbaar helemaal niet.
En als ze te maken krijgen met onzekerheid, als de zaken moeilijk worden, of als ze zich kwetsbaar voelen, wenden mensen zich vaak tot de volgende zelfbenoemde autoritair die langskomt. Dat komt niet alleen omdat zulke demagogen (handig gemakkelijke) oplossingen bieden, maar ook omdat ze meestal een zondebok bij de hand hebben… en iemand de schuld geven is bijna net zo goed als dat dingen beter worden.
De geschiedenis heeft echter zo nu en dan een verrassing in petto – niet in termen van hoe mensen reageren, maar in termen van wie ze volgen.
Als je historici bijvoorbeeld vraagt hoe Adolf Hitler ooit aan de macht zou kunnen komen in Duitsland, zullen ze je veel antwoorden geven over de sociale en economische onderstromen die hebben geleid tot de opkomst van de nazi-partij begin jaren dertig.
Er is bijvoorbeeld het verlies van de Eerste Wereldoorlog (en de leugens dat gewone Duitsers die de realiteit niet onder ogen wilden zien, over die nederlaag werden verteld), de harde voorwaarden die Duitsland kreeg in het Verdrag van Versailles, het einde van de Pruisische monarchie, economische onzekerheid na de hyperinflatie van 1923 en later de Grote Depressie, zelfzuchtige politieke en industriële elites die de jonge democratie ondermijnen, en een lange geschiedenis van antisemitisme.
Uiteraard is geen van bovenstaande een excuus voor de ongekende gruweldaden die de nazi’s (en het Duitse volk gezamenlijk) tussen 1933 en 1945 hebben begaan. Maar het verklaart wel waarom de Weimarrepubliek uiteenviel, hoe Hitler aan de macht kwam en waarom zoveel gewone Duitsers hem steunden.
Het laat ook zien hoe kwetsbaar de democratie kan zijn als vastberaden mensen vastbesloten zijn haar te vernietigen.
Hitler probeerde bijvoorbeeld tien jaar voordat hij de klus had geklaard, de regering omver te werpen, maar slaagde daar niet in. Hij profiteerde destijds enorm van de clementie van het rechtssysteem.
Dus alle geleerden die hun geld waard zijn, kunnen uitleggen hoe de nazi’s de macht grepen. Maar ze kunnen Adolf Hitler niet verklaren.
Hoe is het mogelijk dat een lompe, niet-kerkelijke, wannabe miljardairTrump op de een of andere manier de kampioen werd van een overwegend christelijke populistische beweging?
Hoe werd een magere, bruinharige, in Oostenrijk geboren man met een gekke manier van spreken het boegbeeld van een land dat geloofde dat het bestond uit een Arisch meesterras van blonde, blauwogige Adonises?
Achteraf gezien lijkt een dergelijke gang van zaken ronduit absurd.
Spoel 100 jaar vooruit vanaf Hitlers poging tot staatsgreep en 90 jaar vanaf het moment waarop hij erin slaagde de Duitse democratie te vernietigen – en kijk om je heen naar de Verenigde Staten van Amerika rond 2023. Als historici terugkijken op deze tijd, zullen ze zich onvermijdelijk afvragen hoe dit mogelijk was. dat tientallen miljoenen opzichtig religieuze conservatieven in een paar jaar tijd zelf radicaliseerden – en vervolgens als hun kampioen de onbeschofte, grove, gekke Donald Trump kozen.
Nogmaals, het eerste deel van de vraag is niet al te moeilijk te beantwoorden… en sommige van de onderliggende redenen zullen griezelig bekend in de oren klinken.
Eerst en vooral viel de opkomst van de MAGA-beweging samen met het afnemende aandeel blanken in de Amerikaanse bevolking en de verkiezing van de eerste zwarte president.
En in het licht van de manier waarop blanken door de geschiedenis heen minderheden hebben behandeld, is het niet verrassend dat deze slinkende meerderheid zich plotseling zorgen begon te maken over wat er zou gebeuren als de rollen zouden omdraaien.
Maar openlijk (en latent) racisme en vreemdelingenhaat zijn slechts een deel van wat MAGA heeft aangewakkerd – hoewel waarschijnlijk het grootste deel. Er is ook sprake van toenemende economische onzekerheid, deels veroorzaakt door de Grote Recessie, waardoor veel Amerikanen uit de middenklasse zich financieel onzeker voelden, terwijl gigantische bedrijven en rijke elites rijker werden.
En deze elite-1-procenters hebben heel weinig interesse getoond in het algemeen belang of zaken als democratie.
Vervolgens waren er enkele grote gebeurtenissen die de psyche van het land in beroering brachten. De terroristische aanslagen van 11 september zorgden ervoor dat de Amerikanen zich kwetsbaar voelden, en de moerassen in Afghanistan en Irak, in combinatie met de opkomst van China, konden hen er niet van verzekeren dat de VS nog steeds de overheersende supermacht van de wereld waren.
Het hielp zeker niet dat een opkomende rechtse propagandamachine rond de millenniumwisseling op gang kwam en al deze angsten en zorgen van (voornamelijk) blanke Amerikanen aanwakkerde.
Gezien de toestand van de wereld en het land in de 21e eeuw is het logisch dat er een rechtse beweging zou ontstaan die van deze onzekerheden zou profiteren.
Maar waarom Trump?
Dat is veel verbijsterender.
Hoe is het mogelijk dat een lompe, niet-kerkelijke, wannabe-miljardair op de een of andere manier de kampioen werd van een overwegend christelijke populistische beweging?
Van alle Republikeinen waaruit gekozen kan worden, lijkt Trump de meest onwaarschijnlijke keuze voor gewone blanke boeren in Iowa.
Het laat alleen maar zien, zoals in het geval van Hilter, dat de boodschap veel belangrijker is dan de boodschapper. Niemand begrijpt dit beter dan Trump zelf, die de beroemde uitspraak deed dat hij iemand op Fifth Avenue kon neerschieten zonder stemmen te verliezen. Hij is gaan begrijpen dat zijn loyale kiezers hem met alles zullen laten wegkomen, zolang hij maar zegt wat ze willen horen.
En wat ze willen horen is dat alles wat fout gaat in hun leven niet hun schuld is, maar die van iemand anders, en dat de oplossing voor al hun problemen – de manier om Amerika terug te brengen naar “grootsheid” – is om hard op te treden tegen de “vijanden”. ‘van weldenkende blanke mensen.
Eén manier om te voorkomen dat de geschiedenis zich herhaalt zou zijn als het Amerikaanse rechtssysteem veel meer ruggengraat zou tonen dan dat van de Weimarrepubliek. Op weg naar 2024 zou wat de rechtbanken doen de centrale vraag van de presidentiële race kunnen zijn.