Idlib brandt. Het laatste bastion van de Syrische oorlog, die momenteel nog steeds in handen is van Turks-gesteunde Al Qaida-groepen, valt langzaam in handen van het Assad-regime. Voor veel experts wordt dit laatste schroot gezien als de laatste fase in de Syrische oorlog die Assad heeft gewonnen, net als het laatste stukje van een legpuzzel die op zijn plaats valt. Voor anderen voelt het als het begin van een nieuw conflict in Syrië tussen regionale machten die iets anders doen dan hun verschillen oplossen, ondanks het feit dat de meeste Arabische landen terugkeren naar Damascus met heropening van ambassades en een nieuwe houding tegenover Assad.
‘Assad is misschien een klootzak, maar laten we van hem een klootzak maken’ lijkt de denkwijze van de Arabische golfstaten te zijn, die langzaam maar zeker de manier verandert waarop veel landen van mening veranderen. Binnenkort zullen regeringen van EU-landen ongetwijfeld de diplomatieke betrekkingen met de Syrische leider herstellen, allemaal in de overtuiging dat hij kan worden gebruikt als een manier om Iran en Hezbollah te beïnvloeden. Het is geen nieuw idee. In feite was het precies het idee dat werd verdedigd door Nancy Pelosi in 2007, wat er vervolgens toe leidde dat Assad uit de kou werd gehaald.
Maar Idlib, indien genomen, zal nieuwe problemen creëren die die machtige naties zorgvuldig moeten overwegen. De afgelopen twee jaar was het een regio waar zowel vluchtelingen als extremisten als een laatste redmiddel gingen omdat er nergens anders heen kon gaan. Turkije wordt gezien als een vreemde eend in de bijt, omdat het noch het Oosten noch het Westen trouw is aan zijn eigen enigszins misleidende ideeën om een hegemony-makelaar in het Midden-Oosten te zijn.
Als Idlib uiteindelijk wordt ingenomen door Assad-troepen en de lokale Al Qaeda-coalitie (HTS) moet vertrekken, in plaats van voor de laatste man te vechten, dan zal Turkije als een verliezer worden gezien. Dat levert problemen op. Zal dit kalm en pragmatisch door zijn brandweerleider worden genomen of zal er een soort van militaire reactie zijn om zich op de nabijgelegen SDF (Koerdische) strijdkrachten in het noorden van Syrië te laten gelden? En waar gaan de HTS-extremisten heen?
De tweede vraag is gemakkelijker te beantwoorden, ze zullen vrijwel zeker naar het zuiden van Syrië gaan en zich bij hun kameraden voegen die zich daar mochten hergroeperen, met de hulp van de Iraniërs (ja, Iraniërs) en lid worden van een cluster van ISIL-strijders die worden voorlopig bekeken door een kwijlend Israël dat hen met trots en vreugde aankijkt. Israël en Turkije zijn misschien in elkaars keel, maar misschien vinden ze dat hun eigen extremisten samen in één zullen samensmelten.
De val van Idlib zal nauwelijks een overwinning zijn. Inderdaad, het falen van Rusland en Turkije om vast te houden aan hun eigen afspraken over gedemilitariseerde zones heeft niemand verrast. Kan iemand zich het aantal dergelijke ‘de-escalatiezoneafspraken die nietig werden verklaard herinneren? Te veel zijn gekomen en gegaan en waarschijnlijk zullen de VS en Rusland opnieuw een nieuwe moeten opstellen voor het Zuiden, als Idlib eenmaal is ingenomen en Erdogan de vluchtelingen op de vlucht jaagt als hefboom tegen het Westen voor zijn behoeften, of ze nu last hebben van wapenaanbiedingen met Washington of financiële problemen.
Wat Idlib zal onderstrepen is dat Syrië niet de plaats is om overeenkomsten op te stellen, omdat deze nooit lang worden gerespecteerd. Het schrijven was echter aan de wand toen Erdogan de deal sloeg en door de westerse media werd geciteerd dat zijn eigen extremisten niet zouden worden verplaatst, maar alleen “gedeactiveerd” door hemzelf, tijdelijk natuurlijk. HTS-troepen in de regio zijn te waardevol voor Erdogan, wiens eigen apologeten op live tv openlijk hebben toegegeven dat het een bonafide beleidsstrategie van Ankara in Syrië is “zoals dit het Westen vanaf het begin heeft gedaan”, legde ik uit.
Drie miljoen Syriërs, van wie de helft als vluchteling arriveerde en van 60.000 strijders, is het echte probleem. Wat gebeurt er met hen en waar gaan ze naartoe?
En wat kunnen we doen als Rusland nu hand in hand werkt met het Assad-regime op bombardementen? Oorspronkelijk, toen de deal met Idlib werd gesloten, maakte Turkije een grote deal dat Rusland ermee instemde geen deel te zijn van een offensief tegen zijn huursoldaten. Maar de laatste dagen doet niemand zelfs alsofdat Rusland meer neutraal is. Een regionale speler die in het bijzonder aandacht zal schenken aan die stap zal de Turkse aartsvijand Israël zijn, die onlangs zijn geluk in Syrië heeft opgedreven met een aantal bombardementen op militaire installaties van Assad. In 2018, toen een Russische straalvliegtuig werd neergeschoten als gevolg van een incident van vriendelijk vuur door Assads luchtafweerbatterijen, die gericht waren tegen Israëlische F-16’s, maakte Moskou gemompel over de speciale deal om Israël de vrije hand te geven bij zijn bombardementen, uitstappen. Er werd zelfs gesproken over het creëren van Russische no-fly-zones en een versterkt luchtafweerplan en sindsdien heeft Assad de levering ontvangen van het veel gevreesde Russische S-300-raketsysteem, dat nog moet worden gebruikt tegen Israëlische straaljagers.
Zal Rusland, dat zijn eigen Turkije-deal herstelt, een nieuw hoofdstuk aangeven in zijn bescherming van zijn gastregime? Als dat het geval is, kan Israël zijn wilde campagne in Syrië beter beperken, omdat een neergestorte Israëlische F-16 misschien helemaal Bolton en Pompeo nodig hebben om Trump te dwingen tot een oorlog met Iran, wat de grootste fout zou zijn in het buitenlands beleid van de VS sinds Lindon B Johnson stuurde in 1965 Amerikaanse troepen naar Vietnam.
Idlib is een mislukking van diplomatie en militaire planning.
Het bombardement op de provincie Idlib en aangrenzende gebieden heeft sinds eind april meer dan 300 mensen gedood, volgens een door de EU gesponsorde waarnemer uit het Verenigd Koninkrijk. Het heeft in mei alleen al bijna 270.000 mensen ontheemd, volgens de Verenigde Naties, die beweren dat in totaal 24 gezondheidscentra en 35 scholen zijn getroffen bij de laatste escalatie.
Maar we mogen geen snelle overwinning verwachten. De tactiek die de meeste analisten voorspellen, is dat Rusland president Bashar al-Assad heeft geadviseerd dat het beste beleid is om het gebied “weg te spijkeren” en niet om een grote aanval uit te voeren die chaos zou veroorzaken voor de deur van Turkije. Verwacht binnenkort gesprekken over gevallen van oorlogsmisdaden van beide kanten en verslagen van meer wapens geleverd aan extremistische groeperingen.