Turkije: Waarom jeukt het bij de ‘Sick Man of Europe’ Erdogan in Syrië?

Als de Turkse Erdogan enkele ‘neo-Ottomaanse’ dromen had, lijken ze bijna volledig te zijn vernietigd door het snelle Rusland-Syrië-offensief in het noorden van Syrië en het herstel van het grondgebied dat tot nu toe werd gecontroleerd door de zogenaamde ‘rebellen’, inclusief die die sinds het begin van de ‘burgeroorlog’ in Syrië door Turkije worden gefinancierd. 

Een analyse van de evolutie van het Turkse beleid in Syrië toont aan dat het een enorme mislukking was. Beginnend met het doel ‘Assad naar huis te sturen’, wat uiteindelijk betekende dat Turkije zijn invloed in Syrië kon uitbreiden en daarmee een ‘permanente oplossing’ kon opleggen voor zijn Koerdische probleem, voor samenwerking met Rusland, Iran en Syrië in Sochi- en Astana-processen, De primaire motivatie van Turkije is altijd geweest om zijn regionaal strategisch profiel te verbeteren op een manier waarmee het een nieuwe regionale hegemon kan worden.

Zolang het mogelijk leek voor Turkije om de controle over Noord-Syrië te behouden, was alles in orde. Het onvermogen en misschien de onwil om jihadistische elementen uit Idlib te verwijderen, heeft Rusland en Syrië echter ertoe gebracht hun offensief te versterken om heel Syrië te bevrijden van jihadistische elementen, inclusief die welke door Turkije worden gefinancierd. Dit offensief heeft zeker de Turkse belangen gesaboteerd, waardoor het de controle over enkele van de belangrijkste strategische territoriale punten in Syrië heeft verloren, waaronder de uiterst belangrijke snelweg M-5, een weg die centraal staat in de toekomst van de territoriale integriteit van Syrië en zijn politiek en economie. De snelweg M-5 verbindt het economische centrum van Syrië, Aleppo, met de hoofdstad en andere belangrijke gebieden, waaronder de grens met Jordanië.

Voor Turkije is de weg belangrijk omdat het ook Syrië verbindt met de zuidelijke stad Gaziantep van Turkije, een industrieel centrum en een centrum voor import en export. Zelfs volgens berichten in de Turkse staatsmedia, als de snelweg onder [door Turkije gesteunde] groepen was gebleven, zou dit een permanent fysiek onvermogen van Syrië hebben betekend om zijn gezag over het hele land te vestigen. Aan de andere kant zou controle over de snelweg door [door Turkije gefinancierde] jihadistische groepen een permanente Turkse controle over de economische halsader van Syrië hebben betekend – iets dat Erdogan zijn ‘neo-Ottomaanse’ dromen had kunnen laten realiseren. Het feit dat Syrië, ondersteund door Rusland, de weg onder controle heeft gebracht en zelfs de stad Aleppo heeft geoperationaliseerd, betekent dat het hele ‘Syrië-project’ van Turkije afbrokkelt. Het verklaart waarom de Turkse staatsmedia ervoor hebben gekozen om de val van de snelweg M-5 onder Syrische controle een ‘strategische staatsgreep’ te noemen [tegen Turkse belangen].

Hoewel de VS hebben aangegeven het standpunt van Turkije te ondersteunen, weet Erdogan dat hij alleen op de VS kan vertrouwen ten koste van zijn Koerdische beleid en een belangrijk compromis dat zijn gehele Syrië-project opnieuw verslaat. En wat de NAVO betreft, zouden haar functionarissen hebben gezegd dat de NAVO-landen noch de aanroep van artikel 5 over de dood van Turkse troepen in Idlib zullen ondersteunen, noch Turkije zullen voorzien van militaire hulp in het geval van een militaire operatie in de regio.

Turkije, dat aldus is gecheckt in het noorden van Syrië, dreigt zijn militair offensief in Syrië te lanceren. Terwijl het officiële discours nog steeds gericht is op de ‘nationale veiligheidsbelangen’ van Turkije, betekent het feit dat door Turkije gesteunde jihadistische groepen in toenemende mate in het nauw worden gedreven in Syrië ook dat ze mogelijk naar Turkije vluchten en een ernstige veiligheidsdreiging voor Erdogan worden, wat hem zijn politieke fortuin kost.

En hoewel Turkije druk blijft uitoefenen op Syrië en Rusland door een militair offensief te bedreigen, laten de feiten ter plaatse zien dat de opties van Turkije minimaal zijn. Syrië en Rusland zullen absoluut niet de M5 op de onderhandelingstafel plaatsen. Dit is wederom vanwege het Turkse onvermogen en de onwil om de oorspronkelijke Idlib-deal te implementeren. Zelfs Erdogan kan niet ontkennen dat de Idlib-situatie sinds vorig jaar op dit punt is gekomen, toen Rusland en Syriërs tot de conclusie kwamen dat Turkije niet van plan was zijn verplichtingen na te komen om de aan Al Qaida gelieerde ondernemingen te verdrijven. Syrië en Rusland doen alleen wat Ankara in Syrië zou moeten doen: het land bevrijden van de greep van jihadisten.

Oorlog zou daarom geen goed doen voor Turkije. Het enige wat het kan hopen te doen, wat betreft de kwestie van zijn veiligheidsbelangen ten opzichte van het terugdraaien van Koerden uit gebieden nabij de grens, is coördineren met Syrië en Rusland en een oorlog vermijden. Zoals de Russische minister van Buitenlandse Zaken Sergey Lavrov benadrukte: ‘Het is niet meer dan logisch dat de Syrische strijdkrachten, die hun inzet voor de oorspronkelijke overeenkomsten over Idlib, waaronder een overeenkomst over een staakt-het-vuren, bevestigen, reageren op dergelijke ontoelaatbare provocaties. Wij ondersteunen hen hierbij. ”

Turkije, zoals het laat zien, heeft zwaar verloren in Syrië. Het kan op geen enkele manier de Syrische troepen uit de gebieden onder hun controle dwingen. Wat het rationeel is om te doen, is zijn positie aanpassen aan de realiteit van de grond en proberen zijn belangen te bereiken op een manier die zijn relaties met Rusland niet onherstelbaar in gevaar brengt; want Rusland blijft de sleutel tot het realiseren van de kernbelang van Turkije in Syrië: beheersing van Koerden. Het verklaart waarom ondanks alle ‘spanning’ Turkse troepen nog steeds samen met Rusland in het noordoosten van Syrië patrouilleren om de terugkeer van Amerikaanse troepen naar de Turks-Syrische grensregio’s met hun Koerdische bondgenoten te voorkomen.