Indignatie redactie 
Het populaire televisieprogramma The Voice of Holland staat volop in de schijnwerpers. Meerdere mensen die voor de vocale talentenjacht werken worden beschuldigd van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Kern van het probleem is het misbruiken van macht en dat kan alleen doorbroken worden als betrokkenen actief ingrijpen. Maar dat is nog niet zo makkelijk.
Seksueel grensoverschrijdend gedrag in Nederland is bepaald niet een probleem van incidenten. Cijfers zijn altijd lastig te geven, maar zo rond de 11% van de Nederlandse bevolking zegt wel eens slachtoffer te zijn van een vorm van ongewilde seksuele benadering. Dan hebben we het over 1,6 miljoen mensen en het zal u niet verbazen dat het merendeel vrouwen betreft. Zo rond de 470.000 mensen zegt in 12 maanden tijd (cijfers 2020) zelfs slachtoffer te zijn geweest van enige vorm van daadwerkelijk fysiek seksueel geweld.
Hoewel motieven voor seksueel grensoverschrijdend gedrag talrijk zijn, speelt macht een bijzondere rol. Niet alleen omdat de dader een duidelijke machtspositie heeft (door status of functie bijvoorbeeld) en dat ook heel goed weet, maar ook omdat het slachtoffer zich niet bij machte voelt om een einde te maken aan de ongewenste intimiteiten. Er staat namelijk vaak nogal wat op het spel; een baan bijvoorbeeld, een goede beoordeling of een eventuele carrière in de spotlights op een podium.
Duivels
Die macht is moeilijk te doorbreken en aan de kaak te stellen omdat het voor een slachtoffer een duivelse afweging van belangen kan zijn. Het verlies van een baan, nakend succes of een glansrijke toekomst is voor de meeste mensen een angstaanjagend gegeven. Slachtoffers van seksueel grensoverschrijdend gedrag gaan bovendien aan zichzelf twijfelen. Is het wel allemaal zo erg wat mij is overkomen? Gaf ik zelf geen aanleiding? Hoort dit er gewoon niet bij? Stel ik mij aan als ik hier iets van zeg?
In de zaak rond The Voice of Holland speelt dit kennelijk ook een rol. Vijf oud-kandidaten vertelden in de Volkskrant dat er allerlei seksueel getinte opmerkingen werden gemaakt, maar dat ze maar wat om de grappen hebben gelachen. Niet omdat het nu allemaal zo hilarisch was voor ze, maar omdat ze bang waren dat het hun deelname aan het programma zou kunnen beïnvloeden. Daar zit de inherente ongelijkheid in en de meeste daders weten dit maar al te goed.
“The Voice-coach Ali B” is een vies mannetje Anouk verbreekt vriendschap met Ali B, verwijdert gezamenlijke foto
Ze waren jarenlang twee handen op een buik bij The Voice of Holland: de bevriende muzikale collega’s Anouk en Ali B. Maar dat is nu allemaal voorbij. Nu er een tweede aangifte tegen hem ligt van een zedendelict bij The Voice of Holland, is de maat vol voor Anouk. Ze heeft per direct haar foto met Ali van Instagram af gehaald (zie onderstaand).
Dikke pret
Anouk en Ali hebben altijd dikke pret gehad tijdens de opnames van The Voice. Ze heeft wel eens aangegeven dat het met name zíjn aanwezigheid is die de opnames voor haar leuk maakten.
Hun vriendschap kwam tot een hoogtepunt aan het begin van de coronacrisis, toen Anouk vastzat in Marokko en ze op afstand geholpen werd door Ali. “Ik wil je bedanken voor alles wat je hier voor me hebt gedaan en alles wat je voor me doet”, liet ze op een gegeven moment weten in een video.
‘Ali, ik hou van jou’
Ali schoot Anouk constant te hulp en dat waardeerde zij ontzettend. “Steeds als ik iets nodig heb, qua medicijnen, dan laat je je familie of vrienden dat brengen. Het is gewoon superlief.”
Als bedankje zong ze zelfs een liedje voor hem. “Ik heb vannacht natuurlijk wel gewerkt aan de tekst en de structuur en de melodie van het nummer, zodat ik het überhaupt de strot uit krijg. Ik hoop dat je het mooi vindt.” Ze zong in het liedje onder meer: “Ali, ik hou zo veel van jou.”
Nog veel bekende volgers
Ali B heeft nog veel bekende volgers op Instagram. Als een vriendschap tussen twee mensen wordt beëindigd, ontvolgen ze elkaar vaak op Instagram. Op dit moment heeft de rapper nog meer dan 150 bekende volgers, waaronder zelfs RTL’s tv-baas Peter van der Vorst en Voice-collega’s als Chantal Janzen en Glennis Grace.
Anouk is op dit moment de enige Voice-coach die haar betrokkenheid bij het programma heeft opgezegd. Glennis en Waylon hebben laten weten eerst het onderzoek naar het programma af te willen wachten.
Vriendschap voorbij
De vriendschap tussen Anouk en Ali is voorbij. Mét en zonder Ali:
Machtig
Treffend is de verklaring van Kirsten Berkx, die in 2017 achtste werd in het programma. Ze kreeg te maken met seksueel getinte opmerkingen van bandleider Jeroen Rietbergen en verklaarde dat niemand er iets van zei. ‘Want Rietbergen is een machtige man. Hij is de fucking zwager van John de Mol, de baas van alles’
Het is een utopie om te denken dat seksueel grensoverschrijdend gedrag helemaal de wereld uit te helpen is. Daarvoor bestaat het probleem al veel te lang en zijn de daders te hardnekkig. Kennelijk zien mannen angstaanjagend vaak een vrouw als prooi en willoos lustobject. Je zou ook kunnen zeggen dat het een typische mannencultuur is, waarbij mannen stoer moeten zijn en zich ten opzichte van andere mannen qua viriliteit moeten bewijzen waar het om de andere sekse gaat. Wat wel kan helpen is de rol van omstanders, als die er zijn.
Onder de pet
Seksueel misbruik is vaak een 1 op 1 situatie. Een vrouw wordt betast in een lift of hotelkamer. Er strijkt ineens een hand bewust, maar onzichtbaar voor anderen langs een bilpartij in een feestzaal of kroeg. Bij The Voice of Holland lijkt het iets anders te zijn gegaan.
Zangeres en jurylid Anouk bijvoorbeeld liet zondag weten alle banden met de talentenjacht te verbreken, mede omdat het misbruik onder de pet werd gehouden.
‘Ik wil niet meer werken op een plek waar jarenlang een aantal mannen misbruik heeft gemaakt van hun positie en waar er bewust voor is gekozen om het stil te houden en een andere kant op te kijken’, aldus Anouk in een video die ze op Instagram plaatste.
Als seksueel grensoverschrijdend gedrag onder de pet wordt gehouden, dan is het voor daders erg makkelijk om in te zien dat ze er dus mee weg kunnen komen. En dus zullen ze dat gedrag ook voortzetten. Wie straffeloos weg kan komen met bepaald gedrag, zal uit zichzelf doorgaans niet stoppen. Als de pakkans er niet is, waarom moet er dan verandering zijn? Als omstanders meelachen en niet ingrijpen, waarom dan stoppen?
Ongezond
Ik ben niet naïef, de hele dynamiek van het zwijgen en wegkijken door omstanders is direct weer terug te voeren op dezelfde ongezonde machtsstructuur. Waar het voor een slachtoffer moeilijk is om in opstand te komen, kan dat voor omstanders net zo goed zo zijn. Ook zij denken na over de gevolgen van zich verzetten tegen machtige personen die een loopbaan kunnen maken of breken. Wegkijken kan simpelweg een makkelijke uitweg zijn om zelf niet in de problemen te komen. De mens is niet zelden een egoïstisch wezen, al was het maar uit lijfsbehoud.
In een ideale situatie is de enige mogelijkheid om iets van een doorbraak te forceren het collectief in opstand komen tegen de dader. Opkomen voor het slachtoffer en niet langer zwijgen als er dingen gebeuren die evident niet door de beugel kunnen. Wegkijken of meelachen houdt het probleem in stand.
De vraag is wel of dit realistisch is. Metoo is bepaald niet een nieuw fenomeen (2006), de daders van nu moeten allemaal de schandalen van het verleden mee hebben gekregen en kennelijk heeft hen dat in het heden niet weerhouden van hun acties. De vrouwenbeweging kaart seksueel misbruik bovendien al decennialang aan. In 2018 lanceerde het kenniscentrum voor seksualiteit Rutgers nog een landelijke actieweek omdat er sinds #MeToo naar eigen zeggen ‘veel te weinig veranderd’ was.
Hobbelen
En zo is de harde realiteit dat we al heel erg lang van incident naar incident hobbelen. Zonder een cultuuromslag, een andere manier van denken hoe we met elkaar omgaan, zullen berichten over machtsmisbruik en seksueel grensoverschrijdend gedrag helaas stelselmatig op blijven duiken.
Het is volledig terecht, maar ook makkelijk om achteraf schande te spreken van de gevallen die in de openbaarheid terechtkomen. Het is een stuk moeilijker om onderdeel te zijn van een cultuurverandering en zelf zo dapper te zijn om op te staan tegen grensoverschrijdend gedrag.
