Na bijna twee jaar corona draait het nog stééds alleen maar om noodmaatregelen.
Zolang we vast blijven zitten in de gedachte dat individueel gedrag de oplossing biedt en de achterliggende systemen onbesproken blijven, voorziet Roxane van Iperen een crisis die nog lang gaat duren.
Sinds de pandemie in maart 2020 samenlevingen wereldwijd lamlegde, is de vaste grond onder onze voeten weggeslagen en lijkt alles traag zuigend drijfzand.
Dat daardoor in eerste instantie paniek ontstond en er om acute hulp werd geroepen, was niet gek. Maar na bijna twee jaar draait het nog stééds alleen maar om noodmaatregelen; er wordt op geen enkele manier geïnvesteerd om de onderliggende problemen aan te pakken. Zowel politici als talkshowgasten klinken als hangende sirenes uit 2020. Het gaat over 2G en 3G, gevaccineerde ‘makke schapen’ versus ongevaccineerde ‘wappies’, IC-bezetting en QR-codes, complottheorieën en ‘vrijheidsstrijders’, artiesten die wel of niet willen optreden. Bijna alles gaat over individueel gedrag: wat is wenselijk, en hoe kunnen we daarop aansturen. Om me heen zie ik dan ook steeds meer individuen lijnrecht tegenover elkaar staan, er vast van overtuigd dat ‘de ander’ de oorzaak van deze ellende is.
Het grootste gemis in het debat over de (falende) aanpak van de coronacrisis is dat nergens het achterliggende systeem wordt bevraagd dat ertoe heeft kunnen leiden. Dat is, onder meer, de machtsgreep van de private sector. Na jarenlang overheidsbeleid gericht op deregulering, privatisering en de inzet op ‘individuele verantwoordelijkheid’, gecombineerd met een vergaande verwevenheid van politiek en bedrijfsleven, gijzelt de private sector nu het publieke belang tijdens deze crisis. Dat gebeurt op diverse fronten. Zo blijven de oorzaken van de pandemie grotendeels onaangetast.
Onderzoekers waarschuwen al veel langer voor de toename van grootschalige uitbraken van infectieziekten, zeker in dichtbevolkte gebieden als Nederland. Toch heeft geen enkel kabinet de belangrijkste risicofactoren aangepakt, zoals intensieve veeteelt, diertransporten, de voedingsindustrie, ontbossing of het collectieve reisgedrag. Sommige factoren worden internationaal bepaald, maar er zijn ook landelijke aspecten; Nederland heeft bijvoorbeeld de hoogste veedichtheid van Europa.
De private machtsgreep verhindert niet alleen de aanpak van de oorzaken van de coronacrisis en volgende zoönosen, maar net zo goed het succesvol doorvoeren van maatregelen om hieruit te komen. De ‘antivaxx’-beweging, ‘fake news’ en het groeiende wantrouwen jegens instituties: het zijn symptomen van onderliggende private belangen. Een handvol grote techbedrijven controleert een wereldwijde digitale infrastructuur en sociale media hebben journalistieke functies overgenomen. Die bedrijven zijn gericht op data-extractie, niet op welzijnsbevordering of transparante informatievoorziening. Toch blijft ook op dat gebied het debat alsmaar hangen op verontwaardiging over knotsgekke uitspraken van BN’ers en geradicaliseerde politici die complottheorieën verspreiden, in plaats van te erkennen dat er een informatiecrisis is waarop de overheid al jaren geen antwoord heeft.
Zolang we in deze lus blijven hangen, waarin individueel gedrag als oplossing wordt gezien en de achterliggende systemen onbesproken blijven, voorzie ik een crisis die nog lang gaat duren.