De meeste integratieproblemen in de etnische mix van Thailand zijn relatief laagdrempelig, althans in vergelijking met de burgeroorlogachtige omstandigheden in het onrustige zuiden die al tientallen jaren smeulen. Deze zijn er echter niet altijd geweest.
De multi-etnische staat Thailand
Het vakantieparadijs Thailand is een van de vele Zuidoost-Aziatische multi-etnische landen waar de fenotypische etnische verschillen minder verschillen dan taal, gebruiken en religie. Voor de meeste toeristen ziet de bevolking er grotendeels homogeen uit, soms is de Chinese minderheid een beetje opvallender, maar het is extreem geassimileerd. Slechts ongeveer 40 procent van de 68 miljoen Thais beheerst de standaardtaal, voelt als de echte Thais en kijkt met vooroordelen neer op de “meerderheid van de minderheden”, zoals de Laotianen in het noordoosten of de Maleisiërs in het diepe zuiden, die als minder ijverig worden beschouwd of intelligent toepassen en aanzienlijk minder kansen hebben in het onderwijs en op de arbeidsmarkt.
Het streepje thais in het diepe zuiden en de historische erfenis
De meeste integratieproblemen in de etnische mix van Thailand zijn relatief laagdrempelig, althans in vergelijking met de burgeroorlogachtige omstandigheden in het onrustige zuiden die al tientallen jaren smeulen. Deze zijn er echter niet altijd geweest. Ze begonnen pas acuut en bloederig te worden in de late jaren 1930 en zelfs intenser vanaf rond 1960. Het feit dat de provincies aan de grens met Maleisië, Narathiwat, Yala en Pattani een overwegend Maleisische en moslimbevolking hebben, in totaal ongeveer 1 , 8 miljoen mensen, kan niet de enige oorzaak zijn geweest. Het noorden van Maleisië behoorde tegenwoordig ook historisch tot Siam. Het werd door Groot-Brittannië tot kroonkolonie gemaakt met het grootste deel van wat nu Maleisië is in 1867. De huidige staat Kelantan en het Sultanaat van Pattani waren tot dan toe een centrum van de Maleisische islam, die sinds de 7e eeuw door Arabische handelaren in Zuidoost-Azië was verspreid en sinds de 15e eeuw stevig was gevestigd. Kelantan was een centrum van islamitische wetenschap voor heel Zuidoost-Azië met de eretitel “De Veranda van Mekka”. Het Sultanaat van Pattani, waaronder Kelantan, werd veroverd in 1785 en stond onder Siamese heerschappij, maar kwam in de 19e eeuw steeds meer onder Britse controle. Tot die tijd waren de grenzen, zoals bijna overal in de regio, niet alleen zeer doorlaatbaar, maar ook veranderlijk. Het Brits-Siamese Verdrag van 1909 trok toen een definitieve grens met Maleisië, dat vandaag de dag niet politiek in twijfel wordt getrokken tussen de twee landen, afgezien van kleine afbakeningskwesties. Hij bracht de provincies Kelantan, Terengganu, Kedah en Perlis over aan de Britten, die ook hun schulden aan Siam overnamen. Vanuit Bangkok moet het verlaten van het verre ‘wormenproces’ in het diepe zuiden, nu meer dan 800 kilometer per vliegtuig en meer dan 1.100 kilometer per auto naar de Maleisische grens, als relatief pijnloos worden ervaren, omdat deze Maleisische gebieden destijds niet economisch belangrijk waren. Wat in 1909 als een redelijk compromis kon worden opgevat, was echter voorbijgegaan aan het feit dat de historische en religieuze verschillen de afgestemde gebieden sterker in verband brachten met de Maleisisch sprekende provincies die in Siam bleven dan deze met Siam. Etnisch en religieus strekt Thailand zich ongeveer 300 kilometer diep uit in het Maleis-Maleisische culturele gebied. Net als aan de Maleisische kant in Kedah en Kelantan, spreken de mensen in de drie onrustige Thaise provincies een dialect dat aanzienlijk verschilt van het Hoge Maleis (Bahasa Maleisië) en gebruiken ze ook een speciaal Arabisch alfabet, de Jawi. Deze taalkundige en religieuze achtergrond evenals een folkloristische idealisatie van het historische Sultanaat van Pattani maken het mogelijk om een Maleisische islamitische identiteit van de mensen in het zuiden van Thailand te begrijpen. Het gevoel van saamhorigheid werd verder versterkt door het feit dat de Japanse bezetters van Thailand eind 1941 een militaire alliantie met de Asmogendheden omvatten en Kedah, Perlis, Kelantan en Terengganu terugstuurden, die ook door Thailand werden beheerd vanaf 1943 tot het einde van de oorlog.
De verkeerde weg naar terrorisme
Zoals in veel taal-culturele grensregio’s van Europa vormde het naast elkaar bestaan van de verschillende groepen vaak nauwelijks problemen gedurende een lange periode, totdat beide minderheden zich achtergesteld voelden en zich verzetten als gevolg van politieke fouten door de centrale overheid, of totdat ideologische nationalisten van de andere kant aanzetten tot separatistische activiteiten , Net zoals confessionele spanningen leidden tot geweld in Noord-Ierland, zijn de contrasten tussen boeddhisten en moslims in Zuid-Thailand de afgelopen decennia verslechterd.
Voor het Sultanaat van Pattani was Bangkok breed en zelfbestuur en gerechtigheid volgens islamitische regels waren gewoonterecht. Het was pas in de jaren 1930 dat de centrale regering onder generaal Phibun, premier van 1936 tot 44 en 1948 tot 57, mogelijk beïnvloed door de toenmalige gemeenschappelijke rassenbiologie in Europa en de VS, probeerde de zuidelijke grensprovincies te ‘Thaiiseren’. In een reeks van twaalf decreten tussen 1939 en 1942 probeerde de regering ook een algemeen bindende ‘Thaise cultuur’ voor de minderheden af te dwingen. Thai is geïntroduceerd als de enige onderwijstaal in alle scholen, uitzonderingen op algemeen recht zoals moslimfamilierecht zijn afgeschaft en traditionele minderheidskleding is verboden.
Bovenal werden de taalkundige ‘Thaiisering’ en de vervanging van islamitische jurisdictie door centraal bestuurde civiele en strafrechtbanken, evenals de penetratie van boeddhistische elementen zoals de bouw van pagodes en kloosters, niet geaccepteerd door de bevolking. In 1948 stelde een van de religieuze leiders van Pattani, Haji Sulong, een catalogus op met zeven eisen die, vanuit het perspectief van vandaag, allesbehalve overdreven klinken. De vier zuidelijke provincies moesten door een moslimgouverneur worden bestuurd, de eerste zeven jaar van school werden in het Maleis onderwezen, regionale belastingen werden ook in de regio geheven, en Thai en Maleis werden als gelijkwaardige officiële talen gebruikt. Haji Sulong werd prompt uitgeroepen tot vijand van de staat en verdween op mysterieuze wijze op weg naar een proces in 1955.
Vanaf het begin van het verzet en de separatistische beweging waren er ook religieuze en politieke verschillen tussen de verschillende groepen. Zelfs de hervormingsislam van Haji Sulong gebaseerd op de school van de Egyptische Mohammad Abduh werd verworpen door moslim-traditionalisten. Sommige Maleisische groepen zijn nog steeds tegen gewapend verzet en houden zich meer bezig met het balanceren met Bangkok, maar de radicale krachten overheersen. De Deep South Watch-groep van waarnemers, opgericht in 2006, probeert de berichten in de staatsmedia, die vaak als tendentieus worden beschouwd, tegen te gaan met een objectievere inventaris van de onrust. Voor de periode 2004 tot 2018 zijn 20.163 incidenten vermeld, 6.921 doden en 13.511 gewonden. Bomaanvallen en overvallen met behulp van vuurwapens van motorfietsen die bekender zijn uit criminele milieus zijn routine geworden. De methoden evolueren voortdurend, bijvoorbeeld dat een tweede bom niet zal exploderen totdat de reddingswerkers op de plaats van de aanval aankomen. Bewapening en methoden tonen in toenemende mate jihadistische invloed en persoonlijke contacten met de bekende knooppunten in het Midden-Oosten en Zuid-Azië.
Economische factoren als motivatie voor separatisme
Vergeleken met de boeddhisten, vooral in het zuiden, hebben de moslims duidelijk een achterstand op het gebied van opleiding en carrièremogelijkheden. Zeventig procent heeft alleen een lagere schooldiploma tegen 50% van de boeddhisten, slechts 1,7% heeft een eerste universitaire diploma tegen bijna 10% van de boeddhisten en slechts 2,4% heeft een baan gevonden bij de overheid. In verschillende golven heeft de centrale regering geprobeerd de infrastructuur in de landelijke zuidelijke provincies te verbeteren, maar de dominante reactie in Bangkok in de strijd tegen de “opstandelingen” waren militaire en politionele maatregelen, op een bijzonder contraproductieve manier tijdens de ambtstermijn van premier Thaksin Shinawatra van 2001 tot 2006 ,
Een blik over de grens naar de Maleisische buren kan gemakkelijk afgunst opwekken, want Maleisië als geheel, maar ook in de noordelijke staten, is aanzienlijk ontwikkeld en biedt hogere inkomens. De pogingen van de regeringen in Bangkok om de ontwikkelingsverschillen met Maleisië te compenseren door infrastructuurmaatregelen werden maar al te vaak tenietgedaan door de militaire en politiecontrolemaatregelen en konden de bevolking als geheel niet overtuigen.
Thailand en de islam of de islam in Thailand
Historisch gezien hebben moslims uit India en het huidige Pakistan, Cham uit het huidige Cambodja of Perzische en Arabische handelaren al eeuwen in Thailand gewoond, gemakkelijk te verdragen maar niet volledig geïntegreerd. Volgens officiële cijfers wonen er tegenwoordig ongeveer 7,5 miljoen moslims in Thailand, bijna 5% van de totale bevolking, waaronder 18% in het onrustige zuiden. Er zijn 2.180 moskeeën, waarvan de bouw vaak wordt gesubsidieerd door de staat, maar er zijn ook 173 moskeeën in Bangkok. Sinds het begin van de 17e eeuw bestaat er een koninklijke adviseur over islamitische zaken, genaamd Chularatchamontri of Grand Mufti. Vandaag is de Centrale Islamitische Raad van Thailand (CICOT) belangrijker met overeenkomstige instellingen in de provincies met een islamitische meerderheid, die ook verantwoordelijk zijn voor de financiële ondersteuning van moskeeën en islamitische scholen. Een beperkte parallelle rechtspraak is wederom toegestaan voor familie- en erfrecht, vergelijkbaar met die in Maleisië en Singapore.
De nieuwe grondwet die in 2017 door de militaire regering is geïntroduceerd, garandeert religieuze vrijheid, maar alleen voor boeddhisten, moslims, hindoes, sikhs en christenen, en verbiedt elke religieus gemotiveerde discriminatie. Het International Religious Freedom Report 2017 van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken prees de pogingen van de Thaise regering om begrip bij moslims in het zuiden te bevorderen, terwijl kritiek werd geleverd op nationalistische boeddhistische monniken die opriepen tegen geweld tegen moslims om zich te verzetten tegen hun integratie en staatssteun protesteren. Er zijn bedenkingen tegen een overeenkomst tussen beide partijen. In juni 2017 werden een islamitische religieuze leraar en zijn familie vermoord toen hij probeerde te bemiddelen.
Hoe waarschijnlijk is het dat het conflict wordt opgelost?
Of voldoende vertrouwen in de centrale overheid ooit kan worden gebouwd onder de 1,8 miljoen Maleisiërs in Zuid-Thailand is met name twijfelachtig omdat de terroristische groeperingen de laatste jaren steeds meer zijn versterkt door salafisten en jihadisten en Zuidoost-Azië als geheel een veilige haven is voor jagers het Midden-Oosten is van toepassing.
Voor het leger is de onschendbaarheid van het land absoluut dogma en een reëel doel. In dit opzicht is het ondenkbaar om de grens voor Maleisië te verleggen. Het EU-model van open grenzen kan ook niet worden gedacht in Thailand of Maleisië. Het kernprobleem blijft dus bestaan en zal in de nabije toekomst niet radicaal worden opgelost.