Virologen slaan alarm: deltavariant verspreidt zich ook via gevaccineerden

Opnieuw slaan virologen alarm over het coronavirus. De deltavariant is zó besmettelijk dat ook mensen die al volledig gevaccineerd zijn het virus kunnen doorgeven. Dat kan ‘majeure consequenties’ hebben voor het beleid, waarschuwen de wetenschappers.

Hoewel gevaccineerden die de deltavariant oplopen doorgaans niet zo ziek worden dat ze in het ziekenhuis belanden, kunnen ze het virus wel overdragen op anderen. Daarom zouden mensen die zijn gevaccineerd zich aan dezelfde spelregels moeten houden als niet-gevaccineerden: direct testen bij klachten, testen voor toegangsbewijzen en na terugkomst van vakantie, en extra afstand houden tot mensen die nog niet zijn gevaccineerd.

‘De gedachte die we in het begin hadden, dat je na vaccinatie het virus niet meer overdraagt, blijkt voor de deltavariant toch niet helemaal op te gaan’, zegt klinisch viroloog Matthijs Welkers (Amsterdam UMC). ‘Wij zien zelfs mensen die al een infectie hebben doorgemaakt, daarna twee keer zijn gevaccineerd en nu tóch weer positief testen.’

Zorgmedewerkers positief

De laatste weken worden de Nederlandse ziekenhuizen opgeschrikt door een forse toename van het aantal volledig gevaccineerde medewerkers dat alsnog positief blijkt. In Amsterdam gaat het om ‘tientallen’ medewerkers, bij het LUMC is van alle positief geteste medewerkers 85 procent volledig gevaccineerd, bij het Radboud UMC turfde men onlangs 34 gevallen.

Het is vooral het ‘megahoge’ aantal virusdeeltjes dat daarbij opvalt, vertelt arts-microbioloog Heiman Wertheim (Radboud UMC), die toevallig net zelf positief testte. ‘We dachten echt: wat is dit nou? Als je dit doortrekt naar de rest van de maatschappij, heb je best een groot probleem. Ik denk dat we hier een stille motor van de uitbraak te pakken hebben.’

Gevaccineerden die het virus oplopen, hebben in de regel immers zelf maar weinig klachten. ‘Ik denk dat je een aanzienlijke groep gevaccineerden hebt die er gewoon mee doorloopt’, zegt Wertheim. ‘Dat had ik waarschijnlijk zelf ook gedaan, als ik mezelf niet toevallig had getest. Je denkt ergens toch: ik ben gevaccineerd, ik ben nu oké. Maar je kunt het virus nog steeds doorgeven.’

Onder de voet

Wat er vermoedelijk gebeurt, is dat het virus de afweer deels onder de voet loopt. Wie geïnfecteerd raakt met de deltavariant, maakt tot wel duizend keer zoveel virusdeeltjes aan als bij de oorspronkelijke variant, blijkt uit een net verschenen analyse. ‘Aan het begin van de infectie is dat waarschijnlijk zo veel dat je antistoffen het niet kunnen bijbenen’, zegt Welkers. ‘Het virus breekt vanwege zijn grote aantallen als het ware door de verdediging heen.’

Bovendien hebben antistoffen van gevaccineerden zo’n zes tot acht keer minder goed vat op de uitsteeksels van de deltavariant, blijkt uit onlangs gepubliceerde Britse laboratoriumproeven. Dat maakt de zaak er niet beter op.

Dat gevaccineerden desondanks zelden op de ic belanden of overlijden, komt door iets anders. Waarschijnlijk loopt ook de deltavariant na de beginfase van de besmetting aan tegen de T-cellen, de verdedigingslinie die aangetaste cellen opruimt en de ontsteking in bedwang houdt. Zo blijft de ziekte beperkt.

Het viel te verwachten dat sommige gevaccineerden toch weer besmet raken, zegt viroloog Marion Koopmans (Erasmus MC) desgevraagd, vaccins beschermen immers niet volledig. ‘Maar bij de deltavariant is dat verhaal toch nog wat scherper.’

Ook Koopmans wil liefst af van de voorkeurspositie van gevaccineerden. ‘Eigenlijk zou je in deze fase, als het te organiseren zou zijn, iedereen zo veel mogelijk willen testen, om zicht te houden op het virus. In elk geval is het verstandig om je te laten testen als je terugkomt van vakantie of bij lichte klachten, ook als je volledig bent gevaccineerd.’

In andere landen begint dat besef eveneens in te dalen. Zo maakte Israël, waar men de gehele bevolking inentte met het Pfizer-vaccin, vrijdag bekend dat er in dat land al meer dan duizend volledig ingeënte mensen toch weer besmet zijn geraakt met de deltavariant. En in India ontdekten wetenschappers dat zorgmedewerkers die waren ingeënt met AstraZeneca vaak toch nog besmet raakten met de deltavariant. ‘De waarschuwing die hiervan uitgaat is dat vaccinatie weliswaar heel belangrijk is, maar niet het enige is wat er nodig is om de transmissie tegen te gaan’, zegt Koopmans.

Echodelta

De ontdekking van de infecties is een vreemde echo van een jaar geleden. Toen corona nog nieuw was, ontdekte men ook dat het virus zich onder de radar verspreidde door snotterende zorgmedewerkers te testen. Veel van hen bleken geen gewone verkoudheid maar het coronavirus onder de leden te hebben: bewijs dat het virus zich verspreidt via mensen die zich niet erg ziek voelen.

Veel van de ziekenhuismedewerkers die nu positief testen, zijn jonge mensen die het virus hebben opgelopen op feestjes, in de horeca of bij het uitgaan. ‘Net als elders in de samenleving’, zegt Welkers. ‘Ook onze zorgmedewerkers hebben gedacht: we kunnen weer veilig stappen. Die delta-golf heeft ook ons toch enigszins verrast.’

Deze week worden de uitkomsten verwacht van enkele studies naar de besmettelijkheid deltavariant in de praktijk. ‘Iedereen zit hier met enige bezorgdheid naar te kijken’, signaleert Wertheim. ‘Met de eerdere varianten zou dit waarschijnlijk in mindere mate zijn gebeurd. De deltavariant weet dit toch heel slim te doen.’