Voormalig EU-digitale chef Kroes hielp Uber in het geheim lobbyen Nederlandse premier, suggereert lek

Bestanden lijken te tonen dat Neelie Kroes het bedrijf probeert te helpen tijdens de afkoelingsperiode na het verlaten van de commissie

De Europese Commissie wordt geconfronteerd met oproepen om een ​​onderzoek in te stellen naar haar voormalige vice-president Neelie Kroes, nadat uit gelekte bestanden suggereerde dat ze Uber in het geheim hielp bij het lobbyen bij de Nederlandse premier, Mark Rutte, en een reeks andere nationale Nederlandse politici.

Uber vond zijn relatie met Kroes zo gevoelig dat de Europese toplobbyist van het bedrijf herhaaldelijk zijn collega’s opdroeg om het verborgen te houden, waarbij hij in 2015 waarschuwde dat het “zeer vertrouwelijk was en niet buiten deze groep mocht worden besproken”.

Kroes zegt dat ze niets verkeerds heeft gedaan, eraan toevoegend dat haar rol als speciale gezant voor technologiebedrijven betekende dat het haar taak was om met politici te praten over opkomende bedrijven in de sector. Maar experts op het gebied van transparantie zeiden dat de geheime hulp die Kroes schijnbaar had geleverd aan de taxi-app – die op dat moment in Nederland strafrechtelijk werd onderzocht – mogelijk in strijd was met de ethische regels van de EU.

“Deze zaak moet dringend worden onderzocht, zodat er lessen kunnen worden getrokken”, zegt Vicky Cann van het Corporate Europe Observatory, een Brusselse ngo die lobbywerk controleert.

De details van Kroes die in het geheim de Californische technologiegroep assisteert, zijn opgenomen in de Uber-bestanden, een schat van 124.000 records gelekt naar de Guardian en gedeeld met het International Consortium of Investigative Journalists en mediapartners in 30 landen.

Uit de gegevens blijkt dat Kroes, die de hoogste ambtenaar van de EU was op het gebied van internetbeleid, aanbood een reeks bijeenkomsten voor Uber te regelen tijdens haar 18 maanden durende “afkoelingsperiode” nadat ze de commissie had verlaten.

De bedenktijd is bedoeld om belangenverstrengeling te verminderen door het aantal banen dat commissarissen kunnen aannemen na hun aftreden te beperken. In het geval van Kroes liep het van november 2014 tot mei 2016, toen werd aangekondigd dat ze toetrad tot de adviesraad voor openbaar beleid van Uber. Hiervoor kreeg ze $ 200.000 per jaar, suggereren de documenten.

Ondanks een commissieverbod om die rol vóór mei 2016 op zich te nemen, sprak Kroes met de Nederlandse ministers over Uber en bood aan om gesprekken op te zetten met hoge EU-functionarissen, volgens de gelekte bestanden.

En toen het hoofdkantoor van Uber in Amsterdam in het voorjaar van 2015 door de politie werd overvallen, riep Kroes de Nederlandse ministers op om regelgevers ertoe te brengen “zich terug te trekken” omdat ze een topambtenaar “intimideerde”, beweren interne Uber-e-mails.

‘Mega-vertrouwelijk’

De wens van Uber om Kroes aan boord te hebben was begrijpelijk. Ze was een van de machtigste beleidsmakers van de EU en een fan van de taxidienst.

Als dienstdoend commissaris in april 2014 zette Kroes haar naam op een schrille blogpost waarin ze een beslissing van een Brusselse rechtbank om de app te verbieden aanviel, waarbij ze de stap beschreef als “gek” en bedoeld om “een taxikartel” te beschermen.

In e-mailuitwisselingen maakten Uber-managers duidelijk dat ze niet wilden dat haar 10-jarige periode als Europees commissaris zou eindigen in oktober 2014 – met de toenmalige Europese toplobbyist van het bedrijf, Mark MacGann, die in september van dat jaar schreef: “Eerlijk gezegd kan ik niet rekenen op haar opvolger om van enige hulp te zijn.”

Maar de uitgelekte correspondentie laat ook zien hoe Uber al plannen had voor een toekomst waar Kroes ook bij zou zijn. “We krijgen Neelie Kroes om lid te worden van onze adviesraad (mega vertrouwelijk)”, schreef MacGann op 25 september 2014 aan een andere Uber-manager.

Het plan zou enige tijd op zich laten wachten en apart nam de Nederlandse politicus een andere rol op zich.

In januari 2015 onthulde de Nederlandse regering haar als speciaal gezant voor startende bedrijven, nadat de commissie speciale toestemming had verleend aan Kroes om de ambassadeurspost te bekleden. Ze bleef echter gebonden aan standaard commissieverplichtingen, zoals handelen met “integriteit en discretie”.

Hoewel er een mogelijke overlap is met de startup-rol en bedrijven als Uber, was het destijds duidelijk dat de nieuwe functie van Kroes zich uitsluitend zou moeten richten op brede thema’s. De commissie zei haar benoeming goed te keuren omdat “de activiteit niet specifiek betrekking had op individuele bedrijven, maar bestond in het bevorderen van een algemeen belang in Nederland met mogelijk bredere positieve effecten voor Europa als geheel”.

Toch lijkt de politicus in 2015 een centrale rol te hebben gespeeld bij het helpen van Uber in Nederland, waarbij de relatie strikt op het laagst werd gehouden.

In maart 2015 vermaande MacGann een consultant die Kroes’ naam op een document had gezet: “Dat was een fout (understatement)”, schreef hij. “Haar naam mag nooit voorkomen op een document, zowel intern als extern. We hebben op dit moment een specifieke relatie met Neelie Kroes, die gevoelig en zeer vertrouwelijk is.”

Nog geen twee weken later zou het leven bij Uber nog gevoeliger worden.

overvallen

Op 26 maart 2015 deed de Nederlandse politie een inval in het kantoor van Uber in Amsterdam als onderdeel van een onderzoek naar de vraag of het bedrijf de Nederlandse taxiwet overtrad door zijn UberPop-service aan te bieden, waardoor in wezen iedereen met een rijbewijs een paar uur taxichauffeur kon worden.

Een uur en 34 minuten nadat de inval was begonnen, e-mailde MacGann andere Uber-managers, waaronder de mede-oprichter van het bedrijf, Travis Kalanick, zo blijkt uit de gelekte gegevens. Tegen collega’s beweerde hij dat Kroes op zijn verzoek aan het bellen was.

“Neelie Kroes belt minister van economie [Henk Kamp] nu en andere leden van de regering om toezichthouder en politie te dwingen zich terug te trekken”, aldus de e-mail. “We worden nu ondervraagd.”

MacGann meldde ook dat Kroes had gesproken met Melanie Schultz, de minister van Infrastructuur en Milieu.

Er waren meer licht ademloze uitwisselingen dagen later, toen de Amsterdamse basis van Uber opnieuw werd overvallen, op 2 april 2015. Deze keer mailde MacGann Uber-collega’s om hen te vertellen dat Kroes opnieuw contact had opgenomen met Schultz en de topambtenaar van het ministerie voor infrastructuur en milieu, Siebe Riedstra.

“[Kroes] legde het probleem van Uber uit en vroeg me wie verantwoordelijk is”, vertelde Riedstra aan The Guardian toen hij zich dat gesprek deze maand herinnerde, hoewel hij ontkende dat hij was lastiggevallen. “Het was duidelijk dat ze verbonden was met Uber”, voegde hij eraan toe.

De documenten blijven een beeld schetsen van Kroes die zich in de weken na de invallen voor het Californische bedrijf schijt. Ze was, zo beloofde MacGann op 22 april 2015, aan collega’s om “uit te leggen [aan Nederlandse functionarissen] dat we bereid zijn om te onderhandelen over een schikking, om de handhaving te kalmeren en het ministerie van Transport te stimuleren om bij ons in een kamer te komen”. Het is onduidelijk of Kroes deze kwesties aan de orde heeft gesteld in haar contacten met Nederlandse ministers.

Hij keerde ook terug naar een bekend thema. “Haar reputatie en ons vermogen om in Nederland en elders over oplossingen te onderhandelen, zouden te lijden hebben onder elke informele plagerij, binnen of buiten het kantoor”, zei hij.

‘Ik zal mijn best doen’

Dit alles was van cruciaal belang voor Uber, want ondanks dat het een geografisch klein land was, was Nederland een symbolisch belangrijk gebied in de strategie van het bedrijf. Zoals veel Amerikaanse technologiebedrijven had het zijn internationale hoofdkantoor in Amsterdam gevestigd, schijnbaar om lagere belastingen te betalen.

Het bedrijf moest als een succes worden gezien waar de niet-Amerikaanse activiteiten waren gevestigd, wat het belang van Kroes en haar contacten verhoogde – zelfs de duidelijk elite.

Kroes hielp Uber om Rutte te ontmoeten, een medelid van de liberale Volkspartij voor Vrijheid en Democratie, zo meldt Uber.

Uit e-mails blijkt dat de twee Nederlandse politici een nauwe werkrelatie hadden, waarbij MacGann in maart 2015 aan een Uber-collega schreef om te vertellen hoe Kroes “dit weekend wat berichten voor mij doorgaf aan de Nederlandse premier”.

Rutte leek ook wat aanmoediging te bieden. Aantekeningen gemaakt tijdens een volgende ontmoeting tussen de premier, Kalanick en Kroes in januari 2016, suggereren dat Rutte tegen Kalanick zei: “Ik wil dat je groeit.” Het trio verscheen vervolgens samen op een publiciteitsfoto.

Transparantie-experts zeggen dat de hulp die in de Uber-dossiers wordt beschreven, erop wijst dat Kroes mogelijk de ethische regels van de EU heeft geschonden, waarin staat hoe commissarissen zich “integer en discretie moeten gedragen” bij het accepteren van banen en voordelen na het beëindigen van hun ambt.

Alberto Alemanno, een professor EU-recht aan de HEC Paris business school, voegde toe dat Kroes’ steun aan Uber een schending leek te zijn van de machtiging die ze had verkregen om de Nederlandse speciale gezant voor startups te zijn.

Ondertussen suggereren de bestanden dat Kroes klaar leek om ontmoetingen te organiseren met twee Europese commissarissen voor Uber, wat vragen opriep of ze zich hield aan de geest van de EU-regels die lobbyen tijdens de afkoelingsperiode verbieden.

In de gedragscode van 2011 stond dat voormalige commissarissen niet mochten lobbyen bij de uitvoerende macht van de EU gedurende een periode van 18 maanden nadat ze waren afgetreden. Toch lijkt Kroes in mei 2015 te hebben gesuggereerd dat ze een ontmoeting voor het bedrijf met de transportcommissaris Violeta Bulc zou kunnen faciliteren. “Violeta reist als een trein”, schreef Kroes op 15 mei 2015 aan MacGann. “Laat je weten wat het nieuwe voorstel is.”

Dagen voordat de bedenktijd afliep, beloofde Kroes ook een ontmoeting te regelen tussen Kalanick en de eerste vice-voorzitter van de Europese Commissie, Frans Timmermans, die ook Nederlands is. “Ik ga mijn uiterste best doen voor Frans”, schreef ze op 29 april 2016.

Het is niet duidelijk of de hulp die Kroes Uber lijkt te hebben geboden in relatie tot Nederlandse politici enerzijds en Europese commissarissen anderzijds enorm succesvol is gebleken of werkelijkheid is geworden. Uiteindelijk heeft Uber, na een vier jaar durend onderzoek naar het bedrijf in Nederland, de zaak in 2019 geregeld door een boete van € 2 miljoen te betalen aan de Nederlandse autoriteiten voor het overtreden van lokale wetten door zijn chauffeurs toe te staan ​​zonder taxivergunning te werken.

Toch was er een tijd dat de taxi-app de inspanningen van de voormalige commissaris leek te waarderen.

Ze is “erg genereus” geweest met haar tijd en advies, terwijl ze ook “een aantal vergaderingen op hoog niveau” heeft gefaciliteerd, een interne Uber-notitie in augustus 2015, waarin werd vermeld hoe Kroes vervolgens de goedkeuring van de commissie vroeg om formeel te werken voor Uber voordat haar bedenktijd was verstreken.

Alleen, die goedkeuring is er nooit gekomen.

De weigering van Juncker

In november 2015 ontvingen Uber en Kroes een advies van de “ad hoc ethische commissie” van de commissie waarin stond dat ze niet voor het technologiebedrijf mocht werken voordat haar afkoelingsperiode van 18 maanden in mei 2016 eindigde.

Minder dan een maand later probeerde Kroes een andere aanpak, deze keer om toestemming van de toenmalige commissievoorzitter, Jean-Claude Juncker, om de rol op zich te nemen. Ook haar verzoek wees hij af, op een manier die Kroes irriteerde.

“Ongelooflijk, zeer onbeleefd [sic]”, schreef ze aan MacGann, suggererend – zonder bewijs te leveren – dat de president dronken moet zijn geweest toen hij zijn antwoord opstelde.

Maar ondanks het verbod om een ​​formele Uber-rol op zich te nemen, suggereren de gelekte bestanden dat ze het bedrijf op de achtergrond bleef bijstaan.

En het bedrijf bleef gevoelig over de reputatie van de voormalige commissaris toen ze in mei 2016 bij Uber kwam, zo blijkt uit de dossiers. In e-mails beschouwden Uber-managers het risico dat Kroes “het uithangbord wordt voor de discussies over ‘draaideur/tech’s vriendjeskapitalisme'”.

In antwoord op vragen ontkende Kroes dat ze zich ongepast had gedragen. Ze zei dat ze van januari 2015 tot juni 2016 de onbetaalde rol vervulde als speciale gezant voor startups bij StartupDelta in Nederland. een ondernemersvriendelijk en gastvrij ecosysteem in Nederland.”

Ze voegde eraan toe: “Na mijn termijn als Europees commissaris en toen mijn afkoelingsperiode eindigde, trad ik in mei 2016 toe tot Uber als voorzitter van de wereldwijde beleidsadviesraad. In overeenstemming met mijn ethische plichten als voormalig Europees commissaris, had ik vóór die bepaalde datum van mei 2016 geen formele of informele rol bij Uber.”

MacGann verdedigde Kroes ook en zei dat hij niet geloofde dat ze regels of beleid had overtreden in haar interacties met hem. “Ze was Mark Rutte’s speciale gezant voor Nederlandse startups, en Uber was een startup met zijn internationale hoofdkantoor in Nederland.”

Maar een woordvoerder van het Nederlandse ministerie van Economische Zaken zei dat Kroes’ taak als speciaal gezant haar niet het recht zou geven om de belangen van individuele Amerikaanse technologiebedrijven in Nederland te vertegenwoordigen bij Nederlandse ministers. “Uber werd in 2015 niet beschouwd als een startup”, aldus de woordvoerder.

Ondertussen betwistten enkele van de in de e-mails genoemde personen de manier waarop de gelekte correspondentie typeerde wat er was gebeurd. Kamp, de voormalige Nederlandse minister van Economische Zaken, ontkende suggesties die Kroes probeerde – of zou hebben geprobeerd – om regelgevers ertoe te brengen Uber “terug te trekken”.

Een woordvoerder van Melanie Maas Gesteranus (voorheen Schultz) zei dat ze zich herinnerde dat er contact was, maar “wat, wanneer en met wie ze zich na zeven jaar niet meer herinnerde”, eraan toevoegend dat een dergelijk contact haar acties niet beïnvloedde.

Het kabinet van Rutte zei dat het Nederlandse kabinet en de premier een rol speelden bij het aantrekken van buitenlandse investeringen en werkgelegenheid naar Nederland, en voegde eraan toe dat het niet mogelijk was om gedetailleerde vragen in de beschikbare tijd te beantwoorden.

Juncker, die Kroes in 2015 geen toestemming gaf om voor Uber te werken en sindsdien is teruggetreden als president, verwees vragen naar de huidige commissie.

“De reden [voor het weigeren van toestemming] was de digitale dimensie van de diensten van Uber en de koppeling met de vorige portefeuille van mevrouw Kroes”, aldus de commissie. “Er is geen nieuw element dat de destijds getrokken conclusies in twijfel zou kunnen trekken.”

Een woordvoerder van Timmermans zegt dat noch hij, noch zijn topfunctionarissen correspondentie van Kroes hebben gehad over Uber. Het Brusselse kantoor van Kalanick en Uber hadden contact opgenomen met Timmermans, maar er vond geen ontmoeting plaats, aldus de woordvoerder.

Bulc zei dat ze zich niet kon herinneren dat ze door Kroes was benaderd over Uber, en voegde eraan toe dat al haar ontmoetingen met het bedrijf de standaardprocedures van de commissie volgden.

Uber zei dat Kroes zijn adviesraad in 2018 verliet en voegde toe: “Sinds deze periode hebben we nieuwe richtlijnen geïmplementeerd voor onze teams in Europa, die lobbyen en externe contacten met beleidsmakers regelen, onze vereisten versterken en toezicht houden op die activiteiten.”