Indignatie redactie 
De Amerikaanse diplomatie verloor grip op het Midden-Oosten. Om het conflict in de regio te kunnen bezweren is het isoleren van Iran niet langer mogelijk.
Iran De Amerikaanse president Joe Biden is ervan overtuigd dat een van de redenen waarom Hamas de aanval op Israël lanceerde, was vanwege de aankondiging tijdens de G20-top in New Delhi over de India-Middle East-Europe Economic Corridor. Maar hij gaf ook toe dat deze lezing puur op zijn instinct was gebaseerd en dat hij er geen enkel bewijs voor had.
De motivatie van Biden om dit te zeggen ligt in de wanhopige behoefte van de VS om zijn leiderschapsrol in het islamitische Midden-Oosten terug te winnen. De twee meest dwingende realiteiten die het Amerikaanse leiderschap verwerpen zijn: ten eerste een sterke, verenigde regionale solidariteit die sektarische scheidslijnen doorbreekt om een regeling voor Palestina te zoeken, zoals nog nooit eerder is voorgekomen, en ten tweede de toenadering tussen Saoedi-Arabië en Iran.
De laatste ontwikkelingen waarbij Hamas en Israël betrokken waren ondermijnden de pogingen van de VS om Saoedi-Arabië ervan te overtuigen Israël te erkennen. Het lijdt geen twijfel dat de Saoedische houding ten aanzien van de Palestijnse kwestie verhard is. Biden nam afgelopen dinsdag contact op met kroonprins Mohammed bin Salman in een poging om zoveel mogelijk convergentie tussen Washington en Riyadh te creëren.
Maar uit publicaties van het Witte Huis blijkt dat een kritische massa ongrijpbaar bleef; Ook al waren de twee leiders het eens over de algemeenheden, ze konden het niet eens worden over de allerbelangrijkste specifieke kwestie van een dringend staakt-het-vuren tussen Israël en Hamas.
Dit diepgaande meningsverschil wordt ook weerspiegeld in de VN-Veiligheidsraad, waar de Verenigde Arabische Emiraten de Russische ontwerpresolutie steunden, die opriep tot “een onmiddellijk, duurzaam en volledig gerespecteerd humanitair staakt-het-vuren”, en zich verzetten tegen de Amerikaanse ontwerpresolutie, die ontwijkend was bij het beëindigen van de oorlog en in plaats daarvan inbreuk maken op het recht van Israël op zelfverdediging.
Een gezamenlijke verklaring die donderdag werd ondertekend door de ministers van Buitenlandse Zaken van Egypte, Jordanië, Bahrein, de VAE, Saoedi-Arabië, Oman, Qatar, Koeweit en Marokko riep op tot een onmiddellijk staakt-het-vuren in de Gazastrook. In een vermaning aan de VS en Israël werd in de verklaring gesteld: “Het recht op zelfverdediging volgens het Handvest van de Verenigde Naties rechtvaardigt geen flagrante schendingen van het humanitair en internationaal recht.”
Vooruitkijkend gaat de grote vraag over de Amerikaanse intentie. Is het het tonen van spierbundels of een verborgen complot om ter plaatse feiten te creëren die kunnen worden aangegrepen als casus belli om eenoffensief tegen Iran te lanceren, wat al lang een project is van de neoconservatieven die het Amerikaanse buitenlandse beleid domineren?
Biden verklaarde woensdag op een persconferentie in het Witte Huis dat hij de hoogste leider van Iran, ayatollah Ali Khamenei, had gewaarschuwd dat Washington zou reageren als Teheran zich zou blijven “inzetten tegen” Amerikaanse troepen in de regio. Om Biden te citeren: “Mijn waarschuwing aan de ayatollah was dat als zij zich tegen die troepen blijven inzetten, wij zullen reageren. En hij moet voorbereid zijn. Het heeft niets met Israël te maken.” (Biden doelde op de toenemende aanvallen op Amerikaanse bases in Irak en Syrië.)
De politieke plaatsvervanger op het kantoor van de Iraanse president, Mohammad Jamshidi, heeft sindsdien de opmerking van Biden tegengesproken door te zeggen: “De Amerikaanse berichten waren niet gericht aan de leider van de Islamitische Revolutie, noch waren het niets anders dan verzoeken van Iraanse kant. Als Biden denkt dat hij Iran heeft gewaarschuwd, moet hij zijn team vragen hem de tekst van de berichten te laten zien.”
Toen hem uren later om opheldering werd gevraagd, pareerde de woordvoerder van de Amerikaanse Nationale Veiligheidsraad, John Kirby: “Er werd een direct bericht doorgegeven. Dat is het wat mij betreft.” Het is mogelijk dat de recente aanvallen door militante groeperingen in Syrië en Irak Biden hoofdpijn bezorgen in de binnenlandse politiek. Naar verluidt zijn tot nu toe zo’n twintig Amerikaanse militairen gewond geraakt en is één militaire contractant gedood. Er zijn ongeveer 2.500 Amerikaanse troepen in Irak en ongeveer 900 in Syrië.
Mogelijk was Biden grootsprakig. Dat is niet ongebruikelijk in de impasse tussen de VS en Iran. Maar waarschijnlijker is dat de VS hopen Iran ertoe aan te zetten de vrijlopende milities in Syrië en Irak ervan te weerhouden de situatie te verergeren.
Iran staat op dezelfde lijn als China, Rusland en de Arabische staten als het gaat om een onmiddellijk staakt-het-vuren, zodat de voorwaarden geschapen zijn voor de diplomatie om het Palestijnse probleem op zinvolle wijze aan te pakken. Zij staan voor een tweestatenoplossing. Ironisch genoeg beweren de VS óók dat zij een tweestatenoplossing steunen.
Dit is wat Biden eergisteren op een persconferentie in het Witte Huis zei toen hij een voorbereide tekst voorlas: “Israël heeft het recht en, ik zou eraan willen toevoegen, de verantwoordelijkheid om te reageren op de slachting van hun volk. En we zullen ervoor zorgen dat Israël krijgt wat het nodig heeft om zichzelf tegen deze terroristen te verdedigen. Dat is een garantie…”
“Maar dat neemt niet weg dat het – om te opereren en zich aan te passen aan de oorlogswetten voor Israël – alles moet doen wat in zijn macht ligt – Israël moet alles doen wat in zijn macht ligt, hoe moeilijk het ook is, om onschuldige burgers te beschermen.”
“Ik wil ook even de tijd nemen om vooruit te kijken naar de toekomst die we zoeken. Israëli’s en Palestijnen verdienen het in gelijke mate om zij aan zij te leven in veiligheid, waardigheid en vrede. En er is geen weg meer terug naar de status quo zoals die er op 6 oktober uitzag.”
“Het betekent ook dat wanneer deze crisis voorbij is, er een visie moet zijn op wat daarna komt. En naar onze mening moet het een tweestatenoplossing zijn. Het betekent een geconcentreerde inspanning van alle partijen – Israëli’s, Palestijnen, regionale partners, wereldleiders – om ons op de weg naar vrede te zetten.”
Klinken deze woorden alsof Biden zich voorbereidt op een oorlog met Iran? Misschien is er voor het eerst een sprankje hoop dat de VS het Palestijnse probleem niet langer zullen oplossen. Het komt erop neer, zoals ook blijkt uit de beraadslagingen in de VN-Veiligheidsraad, dat alle verantwoordelijke machten begrijpen dat het Midden-Oosten nog steeds het zwaartepunt van de wereldpolitiek is en dat een brand in de regio gemakkelijk kan uitmonden in een wereldoorlog. En geen van de grote machten wil zo’n apocalyptische uitkomst.
Dat gezegd hebbende, hoewel de VS nog steeds een ongeëvenaarde macht hebben in het Midden-Oosten, is hun invloed afgenomen naarmate er nieuwe realiteiten opdoken:
– Israël is militair en economisch machtiger geworden ten opzichte van de Palestijnen, maar geniet niet langer van regionale dominantie.
– Saoedi-Arabië en de VAE, twee dominante machten in het Midden-Oosten, komen steeds meer voor hun eigen belangen op.
– Hoewel China een relatief nieuwe speler is, beperkt het zich niet langer tot economische diplomatie.
– De VS hebben het vermogen verloren om invloed uit te oefenen op de wereldoliemarkt, omdat Rusland nauw samenwerkt met Saoedi-Arabië binnen de werkingssfeer van de OPEC+ om het olieproductieniveau en de olieprijzen te kalibreren. Bijgevolg verzwakt de petrodollar.
– De Abraham-akkoorden zijn praktisch in het archief opgeborgen.
– Het Arabisch-Israëlische conflict heeft de afgelopen jaren nieuwe dimensies aangenomen, dankzij de opkomst van de as van het verzet, die nieuwe houdingen en operationeel denken van de kant van de VS vereist.
– De Israëlische politiek is scherp naar extreemrechts overgegaan.
– De mondiale omgeving is zeer gecompliceerd; het vredesproces kan niet langer onder Amerikaans mentorschap staan. Donderdag was Rusland gastheer van een trilaterale bijeenkomst in Moskou met de Iraanse vice-minister van Buitenlandse Zaken en een Hamas-delegatie.
Later kondigde de Russische vice-minister van Buitenlandse Zaken Michail Bogdanov, die tevens speciaal presidentieel gezant is voor het Midden-Oosten en Afrika, aan dat de Palestijnse leider Mahmoud Abbas “binnenkort voor een officieel bezoek” naar Moskou zal komen voor gesprekken met de Russische president Vladimir Poetin.
In een totale oorlog met Iran zullen de VS zware verliezen lijden en kan de staat Israël met vernietiging te maken krijgen. Iran zou zelfs kunnen kiezen voor een nucleair afschrikkingsvermogen. Het is vrijwel zeker dat een oorlog tussen de VS en Iran zal uitmonden in een wereldoorlog. Het is duidelijk dat oorlog dus geen optie is.
Er schuilt daarom een groot risico in een Israëlische grondinvasie in Gaza, waarvan de eerste stappen inmiddels zijn gezet. Als Israël vastloopt in Gaza, wat zeker niet kan worden uitgesloten, is de kans groot dat Hezbollah een tweede front opent. En dat kan op zijn beurt een kettingreactie veroorzaken die uit de hand kan lopen. Hierin schuilt het gevaar als er niet vroeg genoeg in het conflict overeenstemming wordt bereikt over een staakt-het-vuren.
