Waar mensen tevreden zijn met democratie en waarom

Volgens ons recente rapport is de wereldwijde ontevredenheid over democratie de afgelopen 25 jaar toegenomen .

Voortbouwend op het HUMAN Surveys- project omvatte het rapport 154 landen, met 77 landen die continu werden behandeld voor de periode van 1995 tot 2020. Deze steekproeven waren mogelijk dankzij de combinatie van gegevens uit meer dan 25 bronnen, 3500 nationale enquêtes en 4 miljoen respondenten.

Het is niet verrassend dat de sombere kop – toenemende democratische ontevredenheid – de meeste aandacht trok. Minder goed besproken is echter het ‘goede nieuws’ – dat een kleine steekproef van landen de trend heeft doorbroken en een hoge mate van tevredenheid heeft met hun democratieën.

Tevreden landen

Waarom zijn dergelijke landen – Nederland , Denemarken of Zwitserland – in staat om hoge en stijgende niveaus van democratische tevredenheid te bereiken?

Er zijn vier factoren die opvallen bij het verklaren waarom sommige democratieën wel of geen democratische voldoening hebben ondervonden. Deze kunnen worden samengevat door vier “Ps”: polarisatie, verlamming, perfidy (of schandaal) en machteloosheid.

Polarisatie

Ten eerste vertonen landen met toenemende polarisatie een toenemende ontevredenheid. Dit is met name het geval in majoritaire kiesstelsels die “winnaars en verliezers” genereren, waardoor bijna de helft van de kiezers na elke verkiezing ontevreden is.

Verenigde Staten

Uit recent onderzoek is gebleken dat de VS de grootste toename van polarisatie sinds de jaren negentig heeft doorgemaakt, en het behoort ook tot de landen met de grootste toename van democratische ontevredenheid. Andere majoritaire democratieën, zoals Canada en het VK, hebben echter op een beperktere schaal dezelfde trend doorgemaakt.

De landen zoals Denemarken of Zwitserland, die we de ‘eilanden van tevredenheid’ noemen, hebben daarentegen een beperkte polarisatie en gebruiken een proportionele weergave. De politieke structuren van deze naties drijven hen naar meer coöperatieve vormen van politiek, en ze zijn vaak minder ingewikkeld om te regeren.

Verlamming

Burgers verafschuwen een politiek vacuüm. Misschien is een van de duidelijkste voorbeelden het Verenigd Koninkrijk tijdens de Brexit-verlamming van 2019, waarin het Britse kabinet en het parlement werden overvallen of ze het EU-terugtrekkingsakkoord wilden goedkeuren, een tweede referendum wilden houden of een verkiezing wilden houden.

Verenigd Koninkrijk

Het VK is niet het enige voorbeeld: overheidssluitingen in de VS onder Bill Clinton in 1995-6, Barack Obama in 2013 en Donald Trump in 2018-9 hebben de publieke tevredenheid niet verhoogd. En in Australië heeft de draaideur van premiers tussen 2013 en 2018 veel kiezers ontevreden gemaakt.

Aan de andere kant worden dergelijke crises vermeden in landen waar de overheid relatief continu is. In Zwitserland voorkomt de zogenaamde ‘magische formule’-coalitie op federaal niveau dergelijke crises bijna door ontwerp en tevredenheid.

verraad

Perfidy – of corruptie en schandaal – is een van de sterkste voorspellers van ontevredenheid over democratie. Deze kunnen van korte duur zijn, zoals bij het Britse parlementaire uitgavenschandaal van 2009, waarin ontevredenheid tijdelijk piekte, of liever langer duurde , zoals het ’tangentpoli’-onderzoek in Italië in de jaren 1990 dat leidde tot de ineenstorting van het hele partijsysteem.

In veel opkomende democratieën zijn onvermijdelijk meer extreme voorbeelden te vinden. In Brazilië is de democratische ontevredenheid enorm toegenomen sinds het begin van het “Lava Jato” -onderzoek in 2014. En in Zuid-Afrika zorgde een reeks onthullingen van corruptie tijdens het presidentschap van Jacob Zuma voor een recordhoogte.

Zuid-Afrika

Denemarken, Zwitserland, Nederland en Luxemburg daarentegen zijn volgens Transparency International de eerste, vierde, achtste en negende minst corrupte landen ter wereld .

Machteloosheid

Tot slot moeten burgers het gevoel hebben dat ze gezag hebben over het politieke proces.

Een duidelijk voorbeeld van machteloosheid is waar sprake is van lage electorale integriteit. Verkiezingen zijn een van de meest zichtbare aspecten van democratie en oneerlijke verkiezingspraktijken verminderen de publieke tevredenheid.

Het onbeperkte geld dat sinds 2010 bij de Amerikaanse verkiezingen stroomt, de aantoonbaar gerrymandered kiesdistricten, actieve onderdrukking van de kiezers en controverses bij het tellen van de stemmen hebben velen teleurgesteld in het verkiezingsproces. Canada is beter af, maar de omzeiling van de regels voor verkiezingsfinanciering door conservatieven in de verkiezingscampagne van 2006 en het Robocall-schandaal in de Canadese federale verkiezingen van 2011 heeft de publieke tevredenheid niet verbeterd.

Ter vergelijking: het Electoral Integrity Project van de universiteiten van Harvard en Sydney geeft Denemarken, Zwitserland, Nederland en Luxemburg enkele van de beste scores ter wereld.

Gevoelens van politieke keuzevrijheid vereisen een gevoel van invloed op binnenlandse instellingen, maar ook een gevoel dat die instellingen op zichzelf soeverein zijn. Een aantal van de meest tevreden landen in onze studie bevindt zich aan de rand van de EU (Noorwegen en Zwitserland) of niet in de eurozone (Denemarken), projecten die een substantiële pooling van soevereiniteit vereisen om te kunnen functioneren.

Ondertussen hebben landen in Zuid-Europa zoals Griekenland, gevangen in de crisis in de eurozone, de afgelopen jaren een diepgaande achteruitgang van de democratische tevredenheid ervaren.

Om de tevredenheid in de democratie te vergroten, moeten meerdere kwesties worden aangepakt. Maar de erkenning dat democratische onvrede diepere wortels heeft, is een noodzakelijk uitgangspunt.