Indignatie redactie 
Progressieven moeten zich uitspreken: Morales maakte fouten, maar niets rechtvaardigt de gewelddadige rechtse putsch die volgde.
De staatsgreep in Bolivia heeft niet alleen dat land, maar ook de wereld verdeeld.
De reguliere pers, de Trump-regering, de Washington-compliant Organisation of American States en rechtse regeringen in de hele regio hebben de afzetting van Evo Morales, de eerste inheemse president van Bolivia, begroet.
Dat is te verwachten. De VS hebben lang regimewijziging gepland voor Bolivia, een regering die niet alleen openlijk het socialisme heeft omarmd, maar een vreselijk voorbeeld heeft gegeven – in de nog steeds aanwezige logica van de Koude Oorlog – door erin te slagen de levensomstandigheden van zijn bevolking te verbeteren terwijl de hoogste groei werd bereikt tarieven in de regio.
Wat onverwacht is, is de verdediging van de coup tegen delen van links die hebben geweigerd het een coup te noemen en in plaats daarvan erop staan dat de acties van de regering Morales tot een eigen ondergang leidden.
De gebeurtenissen en de nasleep vertellen een duidelijk verhaal: er was een staatsgreep in Bolivia, die een virulent racistisch en fundamentalistisch anti-vrouwenregime heeft geïnstalleerd, met de volledige steun en planning van de Amerikaanse regering en de OAS.
Dit nieuwe regime is niet van plan om terug te keren naar de constitutionele orde (ondanks claims om verkiezingen uit te voeren onder zijn voorwaarden), heeft de scheiding van kerk en staat geëlimineerd en heeft al meerdere moorddadige aanvallen op zijn tegenstanders uitgevoerd . Veiligheidstroepen hebben tientallen demonstranten, meestal inheemse mensen, vermoord naarmate het regime steeds wanhopiger en repressiever wordt.
De internationale gemeenschap – en progressieven – moeten snel meedoen in het veroordelen van deze illegale handelingen voordat meer mensen worden gedood en in de gevangenis worden gegooid.
De telefoonkaarten van een coup
Bolivia toont de klassieke kenmerken van een coup.
Ten eerste is er de rol van de strijdkrachten. Op 10 november “suggereerde” militaire commandant Williams Kaliman dat president Evo Morales, die net de winnaar van de verkiezingen van 2019 was uitgeroepen – en die bovendien nog twee maanden op zijn vorige termijn had – ontslag neemt. Uren later presenteerde Morales een ontslagbrief “om deze gewelddadige gebeurtenissen te voorkomen en terug te keren naar sociale vrede.” Nu suggereren de strijdkrachten niet dat hun opperbevelhebber ontslag neemt – hun verklaringen vormden een openbare bedreiging voor de president van de MAS leven, en het leven van zijn kabinet en hun families. Deze dreiging werd ondersteund door het verbranden en plunderen van de huizen van overheidsfunctionarissen en fysieke aanvallen en bedreigingen tegen MAS-partijleden en hun families.
Ten tweede is er het feit van voorafgaande planning. Regimeverandering in Bolivia was al lang gepland door het recht en de Amerikaanse regering. Jaren geleden begonnen de conservatieve ‘burgercomités’ in het witte, rijke gebied van Santa Cruz een strategie om zich af te scheiden van de natie geregeerd door een zeer populaire inheemse, linkse president. De Amerikaanse ambassade steunde het burgercomité van Santa Cruz en andere oppositiegroeperingen en gokte op de balkanisatie van het land.
Toen die strategie faalde, begonnen ze een plan te ontwikkelen om de voorwaarden voor een militaire staatsgreep te bevorderen. Een Wikileaks-kabel van november 2007 van de Amerikaanse ambassade in Bolivia merkte bemoedigend op: “Er zijn sterke aanwijzingen dat het leger gesplitst is en heel terughoudend kan zijn om bevelen op te volgen.”
Generaal Kaliman werd in 2013 als militair ataché naar Washington gestuurd en was eerder opgeleid aan de beruchte School of the Americas. De politiechef die de dag ervoor de regering heeft verraden, kreeg ook een training in Washington. Luis Fernando Camacho, leider van het burgercomité van Santa Cruz en de opkomende leider van de staatsgreep van 2019, heeft ook directe financiering en steun ontvangen van de Amerikaanse overheid. Trump’s onmiddellijke erkenning van het staatsgreepregime was openlijk feestelijk, zelfs toen geweld het land greep. Hij verklaarde triomfantelijk:
“De Verenigde Staten juichen het Boliviaanse volk toe voor het eisen van vrijheid en het Boliviaanse leger voor het naleven van zijn eed om niet slechts één persoon, maar de grondwet van Bolivia te beschermen. Deze gebeurtenissen geven een krachtig signaal af aan de onwettige regimes in Venezuela en Nicaragua dat democratie en de wil van het volk altijd zullen zegevieren. We zijn nu een stap dichter bij een volledig democratisch, welvarend en vrij westelijk halfrond. ‘
In de Koude Oorlog die nooit eindigde, gaat het erom de Amerikaanse hegemonie te handhaven, niet democratie en legaliteit. Ten derde is er de poging om de staatsgreep te legitimeren met behulp van supranationale instellingen. In dit geval speelde de Organisatie van Amerikaanse Staten een bewuste, bevooroordeelde en overduidelijke rol.
De eerste handeling was om een verklaring af te leggen die de stemming slechts enkele uren na het einde van de peilingen in twijfel trok, met de duidelijke bedoeling om de verkiezingen te delegitimeren. Dit is een onaanvaardbare daad voor een verantwoordelijke verkiezingsmissie. Het voorlopige OAS-rapport toont een gebrek aan professionaliteit in zijn statistische analyse, zoals deskundigen van het Centrum voor Economisch en Politiek Onderzoek hebben opgemerkt . Het maakt geen onderscheid tussen het niet-bindende snelle telsysteem en de officiële bindende telling.
Toch was het rapport van cruciaal belang om de politieke crisis tot ontploffing te brengen. De OAS heeft nu bloed aan zijn handen en de internationale gemeenschap moet een volledig onderzoek eisen naar haar acties en hun bijdragen aan illegale daden, geweld en conflicten – het tegenovergestelde van haar mandaat in de regio. Ondertussen droegen de nationale en internationale pers beelden van Bolivianen die de coup en het vertrek van de president vierden. De meerderheid die voor Morales stemde, verdween bijna volledig uit de reguliere berichtgeving, samen met demonstranten tegen de staatsgreep – ondanks de oplopende doden. Alleen de afgelopen dagen, met Amnesty International
en andere mensenrechtenorganisaties die krachtige verklaringen afleggen tegen de gewelddadige repressie en opsluiting van oppositieleden door het regime, is begonnen met de pers om verslag uit te brengen over het hardhandig optreden tegen protesten tegen de staatsgreep. Ten vierde is er alles wat er is gebeurd sinds de omverwerping zelf, wat wijst op sterke autoritaire tendensen. President Morales bood nieuwe verkiezingen aan toen de protesten uitbraken, waardoor alle politieke rechtvaardiging voor zijn afzetting werd geëlimineerd. Maar de oppositie, die al bloed rook, besloot in plaats daarvan de moord in te gaan. In controle over de veiligheidstroepen en met de regering Trump achter zich, verwierp het elk aanbod van dialoog.
Democratie bestaat niet wanneer een persoon van een partij die nooit meer dan 5 procent van de stemmen heeft gewonnen, die vijfde staat in de lijn van de constitutionele opvolging, de macht overneemt in een land waar het leger op straat is. Toch is dit Jeanine Añez, de figuur die zichzelf tot president heeft uitgeroepen – zonder een enkele inheemse persoon in haar kabinet te noemen – en onmiddellijk de veiligheidstroepen machtigde om dodelijk geweld te gebruiken tegen de groeiende oppositie.
De Koude Oorlog loopt door
Aanhangers van Evo Morales tijdens een politieke bijeenkomst worden keihard neergeslagen (Foto: Thomas Grisaffi / FPIF)
Het is ironisch dat de crisis in Bolivia samenviel met het 30-jarig jubileum van de val van de Berlijnse muur.
De val van de muur maakte een einde aan de Koude Oorlog, maar niet aan de mentaliteit van de Koude Oorlog. Het gebruik van een vermeende communistische of socialistische dreiging om de verpletterende democratie en zelfbeschikking te rechtvaardigen, maakt een duidelijke analyse onmogelijk. Op sociale media vierden veel coup-aanhangers de val van Morales met de uitdrukking “één minder!” – alsof het anti-communistische dominospel doorgaat en mensenrechten en democratie er niet toe doen.
Bolivia heeft ons laten zien dat niemand het recht heeft om de naam van ‘de mensen’ te coöpteren om gewelddadige overheersing te rechtvaardigen. Deze tactiek is maar al te vaak aan de rechterkant, de anti-Evo links en in bepaalde MAS-verklaringen ook. Experts en politici spreken over ‘de mensen’ alsof ze hun standpunt willen heiligen.
Bolivia is verdeeld. Een meerderheid kan worden gemeten aan de hand van de enquêteresultaten, waarbij Evo Morales won met wat als een aardverschuiving kon worden beschouwd, waarbij alleen het verschil tussen 9 en 10 procent van zijn voorsprong werd betwist. La Paz is gevuld met zijn voornamelijk inheemse aanhangers die protesteren tegen de staatsgreep. Maar grote bevolkingsgroepen en grote organisaties eisten zijn aftreden na het verkiezingsverslag van de OAS, inclusief de Boliviaanse Arbeidersorganisatie COB – die om ontslag van Morales riep en later van koers veranderde om een terugkeer naar de constitutionele orde te eisen toen het staatsgreepregime aan de macht kwam.
Geweld heerst
Ongetwijfeld maakte Morales ernstige fouten – het is duidelijk dat zijn beslissing om een vierde termijn te zoeken na het verlies van een hervormingsreferendum buitengewoon duur was.
Maar dat rechtvaardigt geenszins een staatsgreep – en in het bijzonder een racistische en wraakzuchtige rechtse regering die, als ze aan de macht blijft, alle vooruitgang van de regering van Evo zal wegnemen. De toekomst van Bolivia onder een valse rechtse regering onder dergelijke figuren als ‘macho Camacho’, die trainde met neofascistische shocktroepen en door de VS opgeleide militaire mannen, zou een tragedie zijn. Tegenwoordig heeft Bolivia een zelfbenoemde president die aantrad in een spontane en illegale ceremonie waarin generaal Kaliman vreemd genoeg de uitdrukking ‘missie volbracht’ herhaalde. De Bijbel is geïnstalleerd in het Nationaal Paleis en de Pachamama is verdreven. Er zijn video-getuigenissen dat de volgers van de president worden opgejaagd en gearresteerd of gewond. Het aantal politieke gevangenen is onbekend.
De Inter-Amerikaanse Commissie voor de rechten van de mens heeft ondertussen ” het buitensporige gebruik van geweld door de veiligheidskrachten ” en hun “wijdverbreide vervolgingscampagnes” namens de coup veroordeeld . Meer dan 25 doden zijn gemeld en honderden gewonden. Inheemse leiders en journalisten melden fysieke aanvallen op vrouwen die traditionele inheemse pollera- rokken dragen en de verbranding van de whipala, het inheemse embleem van de natie.
Het is belangrijk om te begrijpen hoe Evo Morales de steun verloor van belangrijke groepen feministen, inheemse mensen en arbeiders – ooit zijn basis. Het is ook belangrijk om kritiek te hebben op het vertrouwen van zijn regering in de winningsindustrie, die schade toebrengt aan het land, de gemeenschappen en de toekomst. We moeten doorgaan met het bouwen van processen van onderaf om de patriarchale dynamiek te doorbreken en roofzuchtig kapitalisme onder ogen te zien. Maar op dit moment is er een dringende uitdaging: een staatsgreep die ongecontroleerde macht heeft verleend aan de fundamentalistische ultra-recht. Dit is een onbetwistbaar feit dat het leven van de inheemse volkeren in gevaar brengt die deze nieuwe heersers verachten.
Het nieuwe regime brengt de levens van vrouwen in gevaar, wier lichamen zij claimen als hun heerschappij. Het brengt de rechten van de natuur in gevaar, die volgens hen alleen maar een bron van persoonlijke rijkdom zijn. De wijdverbreide schending van de mensenrechten in de eerste dagen van dit regime bewijst dat het een grote ramp zou zijn voor alle basisrechten – inclusief inheemse rechten, vrouwenrechten en het leven zelf. In Bolivia heerst geweld. Landen over de hele wereld moeten formeel de dreiging erkennen die de Boliviaanse staatsgreep voor de basisbeginselen van democratie vormt, de staatsgreep veroordelen en formeel oproepen tot de verdediging van wetten, mensenrechten en vrede.
Er is geen tijd te verliezen.
