We leven in een leugen

Ieder van u beseft dat delen van het verhaal dat we ons eigen hebben gemaakt, dat ons bindt, onwaar zijn. Of tenminste een uitgeklede versie van een complexe waarheid. En dat accepteren we, anders worden we gek. Dan verliezen we de controle over ons leven, en komt er niets meer uit onze handen. In die vorm is het een kwestie van zelfbescherming. Maar wiens leugen is het?

In een verse bijdrage voor zijn blog ‘The Consent Factory‘ leeft C.J. Hopkins zich uit. Hopkins heeft het niet zo op ‘consent‘, en schrijft daar als regel humoristische stukjes over. Maar deze keer is de humor ver te zoeken. Al veel langer gebruikt hij de term ‘GloboCap‘ om een soort ‘genootschap‘ aan te duiden dat zich op onethische, en immorele wijze manifesteert, en de macht in handen heeft. In deze bijdrage voert hij hen op als de bedenkers van gehoorzaamheidstests, waarbij hij stelt dat ‘ze‘ niet alleen liegen, maar dat ze ook willen dat we wéten dat ze liegen, terwijl ze ons dwingen te gehoorzamen.

Hoewel ik in grote lijnen hetzelfde zie gebeuren als wat hij beschrijft, vind ik het concept van ‘GloboCap‘ lastig, omdat het volgens mij afleidt van wat er wérkelijk aan de hand is. Zeker, er zijn machtige lieden die gedreven invloed uitoefenen op mondiale gebeurtenissen, en daarbij beschikken over geld en middelen waar we ontzag voor hebben, waardoor we zwichten inplaats van weerstand te bieden, wat eigenlijk zou moeten als we ons hart, en onze hersenen zouden volgen. Maar ik geloof niet in een kongsi van nauw samenwerkende lieden die binnen ‘GloboCap‘ aan een geraffineerd plan werken. Ik zou bijna zeggen, ‘Helaas‘, want dan was het nog enigszins overzichtelijk. Maar wat is het dan wel?

Het is ‘SPE‘.

Die afkorting staat voor een roemrucht experiment in 1971 van de ‘gedragswetenschapper‘ Phillip Zimbardo en zijn faculteit, in opdracht van de Amerikaanse Marine: Het ‘Stanford Prison Experiment‘. Samen met tal van min of meer identieke experimenten liet het onomstotelijk zien dat de mens tot gruwelijke excessen in staat is, en iedere binding met fatsoen en moralisme verliest als je hem, of haar, in de verleiding brengt. Zelfs zonder directe aanleiding. Niet voor het eerst houd ik u hier voor: ‘I’ve seen the enemy, and he is us‘.

Je kunt de Tweede Wereldoorlog niet ophangen aan die ene geflipte Oostenrijkse kunstschilder met dat markante snorretje. Miljoenen mensen, in Duitsland en elders, flipten en marcheerden hun ondergang tegemoet, waarbij ze miljoenen onschuldige burgers en strijdbare tegenstanders met zich meenamen, alvorens wakker te worden uit die betovering, voorzover ze niet zelf het leven hadden gelaten. Hoe kon dat? Elias Canetti, Hannah Arendt, en vele andere razend intelligente mensen hebben er hun licht over laten schijnen, en boeken vol waarschuwende woorden het levenslicht laten zien. Maar we doen het weer.

Niet u. Niet ik. Maar wij samen, ieder op zijn of haar eigen wijze, alsof we zo geprogrammeerd zijn. Absoluut met hulp van cynische lieden die duistere plannetjes smeden. En onder hen zonder enige twijfel ook lieden met aspiraties die verder reiken dan materieel gewin op de korte termijn, of het fnuiken van de ambities van een concurrent op het wereldtoneel. Maar zonder onze actieve medewerking kwamen ze niet ver.

Gisteren hing ik een heel verhaal op over de economie, en vandaag meldt het CBS dat de werkloosheid daalt. Het is een leugen. U weet dat het een leugen is. Ik weet dat het een leugen is. Bij het CBS weten ze dat het een leugen is. Hele volksstammen zitten werkloos thuis, betaald vanuit de ‘NOW‘-regeling, of ze zijn vervroegd met pensioen gegaan met een ‘regeling‘ bij bedrijven die daar nog geld voor hadden. Ondernemers zitten werkloos en nagelbijtend naar de laatste directieven van de regering te staren, met niet veel meer om handen dan het invullen van een formulier voor steun van de overheid. En ongetwijfeld staat daar tijdelijk werk tegenover bij de overheidsinstellingen die dat allemaal moeten verwerken, en moeten zorgen dat het geld wordt overgemaakt. Of bij de ‘distributiecentra‘ en ‘pakketdiensten‘ die de middenstand hebben verdrongen, waardoor ‘Amazon‘, ‘Bol‘ en noem ze maar op met een minimum aan mensen een maximum aan omzet weten te scoren. Maar we trappen erin, en worden er zelfs blij van als Ronald Koopman bij RTL-Z tegen vergoeding op de treurbuis de victorie kraait. Met de dag wordt het meer een ‘Enron‘-verhaal. De innovatieve energiereus die vol gebakken lucht zat, maar de lieveling van de ‘Beurs‘ was, en uiteindelijk bezweek onder de boekhoudkundige fraude en corruptie, waarbij het ‘Arthur-Andersen‘ met 85.0000 werknemers in haar val meesleurde, waarna ‘9/11‘ de aandacht afleidde.

Het is niet alleen dat we ons zo gemakkelijk knollen voor citroenen laten verkopen, maar in steeds meer gevallen zijn we zo onvoorstelbaar ‘lenig‘, dat we twee ‘waarheden‘ die elkaar uitsluiten slikken voor zoete koek, zonder er verder bij na te denken. Zo nu en dan zeg ik tegen mensen: ‘Maar dat klopt toch niet wat je net zegt?’ En dan krijg ik niet als reactie een uitleg om mij duidelijk te maken wat ik gemist heb, maar eerder een knorrige, verwijtende reactie en iets in de geest van: ‘Maar dan moet ik mijn hele wereldbeeld herzien!‘, of: ‘Laat me met rust!‘, of: ‘Heb je niks nuttigs te doen?‘

Zimbardo kwam later met excuses. Hij had het experiment té lang door laten lopen. Dat besef was ook erg confronterend voor hemzelf. Hij was niet rechtstreeks betrokken bij de implementatie en ontwikkeling, maar kreeg op gezette tijden rapporten over de voortgang, en hij moest achteraf toegeven dat het hem een gevoel van macht had gegeven, waar hij niet goed mee om was gegaan. Iets dergelijks is dit ook wat we nu laten gebeuren. We hebben allemaal de macht om te zeggen: ‘Hier klopt iets niet‘. Je kunt Poetin niet bestrijden door een neo-nazi te steunen. Je kunt Assad niet bestrijden door een stel jihadistische koppensnellers te bewapenen. Je kunt niet janken over ‘cybercrime‘ als je voorop loopt in de ontwikkeling en implementatie. Je kunt niet mensen aanklagen omdat ze racist zijn, als je genoegen neemt met de identificatie van die racisten door te wijzen op de kleur van hun huid. Je kunt niet betogen dat je pal staat voor de rechtsstaat als je accepteert dat mensen zonder onomstotelijk bewijs worden veroordeeld. En je kunt verkiezingen die opzichtig geplaagd worden door fraude niet opvoeren als het bewijs voor een weerbare democratie. En hoe zat het ook alweer met de mondkapjes?

De lijst met opzichtige leugens, ongeloofwaardige wendingen, vreemde prioriteiten, en tenenkrommende pogingen om de grip op het sentiment niet kwijt te raken is nu zo onvoorstelbaar lang, dat ik slechts meewarig mijn schouders ophaal als iemand begint over zijn of haar ‘wereldbeeld‘. Ah gosh….. En daarbij maakt het mij niet uit of die ander op wonderbaarlijke wijze alle leugens aan elkaar knoopt, en erin verstrikt raakt als een ware Houdini om maar niet op te vallen als dissident, of dat men in elke schaduw de ‘GloboCap‘ ziet. Wat overigens geen direct verwijt is aan C.J. Hopkins, want volgens mij bedoelt hij het zelf ook niet zo, waar hij zelf de draak steekt met gangbare ‘complot-theorieën‘ in het stukje waar ik u hierboven naar verwijs. We zijn de kluts kwijt, en ik roep u allen op om te helpen zoeken, anders eindigt het in tranen en schaamte.