Wie kun je nog vertrouwen?

Op het internet, en in de media, wemelt het van de mensen en organisaties die grip willen krijgen op wat u hoort, ziet en leest. Alle grote ‘platforms‘ censureren ‘content‘, of beïnvloeden de resultaten van uw zoekopdracht om u weg te houden bij ‘content‘ die ongepast zou zijn. Recent werd het ‘account‘ van Regionaal Archief in Alkmaar verwijderd omdat het Archief zich schuldig maakte aan ‘haatzaaien‘. Het is niet het enige voorbeeld van curieuze beslissingen van de censor.

Daarnaast heeft iedereen het over ‘Nepnieuws‘, waarbij ‘lolbroeken‘ of instanties moedwillig onwaarheden verspreiden. Van lichtvoetige scherts, bedoeld om mensen om de tuin te leiden, en hen daarna op de hak te kunnen nemen omdat ze ook alles zomaar geloven, tot doelgerichte misleiding met een propagandistisch oogmerk, of om er op een andere manier beter van te worden.

Daar komen dan de activisten bij, die zich organiseren rond hun eigen geïdealiseerde kijk op mens en samenleving, die het nuttig en nodig vinden mensen te bedreigen met vervolging, of andere minder frisse vergeldingsmaatregelen als zij bepaalde ‘content‘ niet van het internet verwijderen, en op die manier originele mensen die hebben geleerd om voor zichzelf te denken terroriseren.

Alsof dat allemaal nog niet ernstig genoeg is, hebben academici nu de mogelijkheid ontwikkeld om beeldmateriaal te bewerken met ‘Deep Fake‘ software, waardoor je iemand in beeld een geheel andere tekst kan laten uitspreken dan die welke werd opgenomen.

Voeg daar de grootschalige manipulatie van statistieken en ‘onderzoek‘ aan toe, en de evidente bereidheid om onwelgevallige bewijzen van het ongelijk van machtige politici en ondernemers uit beeld te drukken, en het is duidelijk dat de ‘Klimaat-Verandering‘ waar we ons accuut zorgen over zouden moeten maken een andere is dan die van het klimaat op aarde in de verschillende klimaatzones, als gevolg van ‘opwarming‘, of ‘afkoeling‘, al naar gelang uw religie.

Ja, mensen die liegen, bedriegen, chanteren, bedreigen en manipuleren zijn er altijd al geweest, en zullen er ook altijd blijven. Maar op deze schaal is het nog nooit eerder voorgekomen. Deels is dat toe te schrijven aan het internet, waar ‘content‘ in minder dan geen tijd kan worden gecreëerd. Maar het heeft er ook mee te maken dat we, in toenemende mate, niet meer geïnteresseerd zijn in wat ‘waar‘ is en wat niet. Ieder voor zich claimen we het recht om niet lastig te worden gevallen met informatie die haaks staat op dat wat wij willen geloven. De opkomst van mensen die zonder begin van schroom snoeihard liegen over alles is niet iets van recente datum. Trump is slechts excentriek omdat hij volkomen lak heeft aan het concept van een ‘coherent verhaal‘. Het zijn niet de leugens en halve waarheden zelf die zijn opponenten het meest in verwarring brengen, want ze liegen, draaien, konkelen en ‘spinnen‘ minimaal net zo hard. Het is de innovatie van het vrijblijvende. Het leven in dienst van de ‘act‘.

De man is in die zin niet uniek. Tal van mensen uit de ‘showbiz‘ en de ‘politiek‘ vinden zichzelf met enige regelmaat opnieuw uit. Steven Derix schreef bewonderend over zijn held Navalny in de Russische politiek, die als ‘liberale‘ politicus de Russen opriep om op een communist te stemmen om ‘strategische redenen‘. Derix schatte in dat die strategie goede kans van slagen had om van Rusland net zo’n ‘vrolijke chaos‘ te maken als van ons deel van de wereld. Wat bezielt die mensen? Wat voor toekomst zien zij voor zich? Hoe gaat dit morele verval en dit gewetenloze opportunisme ons redden van oorlog en economische slavernij in een volslagen dystopische wereld?

Zoals vaker met dit soort zelfdestructieve neigingen is er niet een duidelijk kantelpunt aan te geven waarop het uit de hand liep. Ergens is het besef gegroeid dat je ‘voor jezelf op moest komen‘, en dat je lak moest hebben aan wat ‘waar‘ was om dat te bereiken. Aanvankelijk moest het nog wel verkocht kunnen worden als een ‘coherent verhaal‘, de ‘gepolijste leugen‘, het ‘consensus gedreven‘ model, maar dat ligt nu ook aan diggelen. ‘Ieder voor zich, want God bestaat niet.‘ Afspraken, modellen, contracten, wetten, regels zijn voor watjes. Er is er maar één die regeert, en dat is de ‘Sterkste!‘