Wie wordt de nieuwe voorzitter van de EU? En wie bepaalt dat eigenlijk?

Eerder werd bekend dat Frans Timmermans, onze Nederlandse Eurocommissaris, de enige kandidaat is voor de leading candidate van de Europese socialistische partij PES (Party of European Socialists) bij de Europese verkiezingen in 2019. Vandaag werd bekend dat zijn enige tegenstander, zijn partijgenoot en de Eurocommissaris voor Energie uit Slowakije, Maroš Šefčovič, zich terugtrekt.

De PES is één van de grootste partijen in het Europees Parlement en dat blijft na de verkiezingen ook zo, dus Timmermans maakt veel kans om inderdaad veel stemmen te krijgen.
Die leading candidate wordt in de EU meestal Spitzenkandidat genoemd, een Duitse term voor lijsttrekker of topkandidaat.

De term heeft niets met spitzen, die balletschoenen met stompe neuzen te maken.

Maar in de EU is het wel tiptoe-en rond de verkiezing en de rol van de Spitzenkandidat met de meeste stemmen

Het idee is dat die kandidaat de voorzitter van de Europese Commissie wordt, de rol die Jean-Claude Juncker nu heeft.

Alle Europese partijen stellen zo’n Spitzenkandidat voor, bekijk hier een overzicht. Voor de Europese Groenen is bijvoorbeeld de Nederlander Bas Eickhout in de race, naast de Duitse Ska Keller en de Belgische Petra de Sutter. Voor de EPP (European People’s Party, Christendemocraten, gelinkt aan in Nederland o.a. het CDA) en de ALDE Partij (Liberalen, gelinkt aan VVD/D66 in Nederland), zijn er geen Nederlanders in de race.

Dus de Spitzenkandidaat met de meeste stemmen wordt de nieuwe voorzitter van de Europese Commissie?

Daar zit precies een obstakeltje, dit is wat je moet weten:

1 Elke EU-lidstaat levert één Eurocommissaris-to-be aan

De Europese Commissie wordt na de Europese Parlementsverkiezingen voorgedragen door de regeringsleiders van de Europese lidstaten, en goedgekeurd (of afgekeurd, maar dat komt zelden voor) na een proces van hearings door het Europees Parlement.

2 Als Europeaan kun je alleen maar op EU-parlementskandidaten uit je eigen land stemmen

Het Europese Parlement wordt gekozen in de Europese verkiezingen van mei 2019. Hier kan elke Europeaan alleen op kandidaten die uit z’n eigen lidstaat komen stemmen. Wij kunnen dus alleen op Nederlanders stemmen, en Fransen alleen op Franse kandidaten. Dat maakt dus ook dat Europese lijsttrekkers niet bestaan, want er zijn alleen maar nationale lijsten voor de Europese verkiezingen. Alleen de Nederlanders kunnen dus op Spitzenkandidat voor de socialisten Frans Timmermans stemmen. Of op Bas Eickhout die misschien Spitzenkandidat wordt, of op een andere Nederlandse kandidaat.

Maar mocht de Duitse Ska Keller de Spitzenkandidaat van de European Greens worden, en je wilt groen stemmen, dan kun jij – als je Nederlander bent –  dus niet op haar stemmen.

Er wordt, net zoals bij nationale verkiezingen, één  Europese partij de grootste, en die mag dus zijn Spitzenkandidaat naar voren schuiven.

3 Van het Europees Parlement moeten de benoemingen tot Eurocommissaris democratischer

Maar dan wordt het ingewikkeld: het Europees Parlement vindt dat het proces van de benoeming van de Europese Commissie, die is vergelijkbaar met ministers in een land, democratischer moet, en vindt dus dat zij daar meer invloed op moeten hebben. Met andere woorden, die benoemingen moeten meer gelinkt worden aan de parlementsverkiezingen, net zoals bij nationale verkiezingen.

4 Maar ja, elk land levert zijn eigen Eurocommissaris aan, dus hoe dan?

Daarvoor is de winnende Spitzenkandidat belangrijk: die komt logisch en democratisch uit de partij die de meeste stemmen van Europeanen heeft gekregen. Ook al kunnen alleen de Europeanen die uit het land van de Spitzenkandidaat komen op die persoon stemmen. (Snap je het nog? Lees anders nog een keer stap 2, sorry, ik heb het ook niet bedacht.)

5 Anyway, die Spitzenkandidat moet dus Commissievoorzitter worden

Het Europese Parlement vindt dat de Spitzenkandidaat van de winnende partij, automatisch de nieuwe voorzitter van de Europese Commissie moet worden.

6 Maar de regeringsleiders van de Europese lidstaten vinden dat dus niet zo’n goed idee

Ze snappen nog wel dat het democratischer en transparanter moet (want aan de benoeming van Frans Timmermans en daarvoor Neelie Kroes als Nederlandse Eurocommissaris ging alleen maar een intern proces van het Nederlandse kabinet vooraf, niet iets met kiezers), maar ze willen natuurlijk geen macht inleveren.

Zal je net zien, denken de regeringsleiders, dat er dan een ‘verkeerde’ kandidaat uit de (verkiezings-)bus rolt, en dan gaat het helemaal een andere kant op met de EU. We zijn gekke Henkie niet!

Kom nou, zegt het Europees Parlement, democratie is democratie, kom eens uit die achterkamertjes. 

En daar is dus een patstelling ontstaan.

7 Maar is er dan geen Europese wet die dit regelt?

In het Europees Verdrag staat dat de regeringsleiders van de lidstaten bij het voordragen van een Eurocommissaris rekening moeten houden met de uitslag van d Europese verkiezingen.  Het Europees Parlement legt dat uit als dat de Spitzenkandidat van de partij met de meeste stemmen voorzitter van de Europese Commissie moet worden, de regeringsleiders leggen het uit dat de winnende Spitzenkandidaat dit zou kunnen worden.

Lekker dan

Eenvoudiger kan ik het ook niet maken. Ik hou je op de hoogte van de ontwikkelingen, maar ik ga nu eerst even de nieuwe House of Cards serie kijken.

Dat is tenminste overzichtelijk.

Handig: EU-nieuwssite Euractive geeft het traject en timing van kiezen Spitzenkandidaten richting de Europese verkiezingen in een handig schema weer.

Dit blog is de eerste in een reeks blogs over de Europese Parlementsverkiezingen in 2019. Je vindt deze straks door op de tag Europese Verkiezingen te klikken