Indignatie redactie 
‘Woorden doen ertoe’, met die heldere zin veroordeelde de politierechter in Zwolle vorige week rapper Kafka tot een celstraf van netto twee weken voor een kort berichtje op Twitter. Het vonnis is bepaald geen vreemde eend in de bijt. Provocerende digitale hooligans krijgen tegenwoordig opvallend vaak te maken met relatief forse straffen.
De afkeer in de maatschappij met betrekking tot ophitsende taal, zeker van populistische politici, begint te groeien. Na het fakkelincident bij de deur van D66-leider Sigrid Kaag bijvoorbeeld vielen mensen over elkaar heen om met name de provocerende politici van Forum voor Democratie verantwoordelijk te houden. Het probleem van ophitsing is echter breder en de rechtspraak probeert het tij nog enigszins te keren met relatief forse straffen, die als waarschuwing moeten dienen.
Omstandigheden
Een strafbaar feit is een strafbaar feit, zou je zeggen. Maar dat is juridisch gezien niet helemaal waar. Bijzondere omstandigheden zorgen er namelijk voor dat een misdrijf je zwaarder aangerekend kan worden. Een ambulancemedewerker een klap verkopen levert je doorgaans meer straf op dan een potje onvrijwillig worstelen met je buurman.
Zo is het tegenwoordig ook met digitale uitingen, bijvoorbeeld op sociale mediakanalen zoals Twitter en Facebook of op de berichtendienst Telegram. Daar waar je voor de coronapandemie nog wel redelijk weg kon komen met wat opruiende taal (een werkstraf of een boete bijvoorbeeld), zie je door de toegenomen polarisatie en verharding in de samenleving rechters ineens zwaarder straffen. Tot zelfs maanden celstraf aan toe.
Peter R. de Vries
Rapper Kafka twitterde op 6 juli over de aanslag op misdaadverslaggever Peter R. de Vries. Terwijl Nederland in shock was, vroeg hij zich in het openbaar treiterend af of ‘Taghi & Co niet beter achter Hugo of Mark aan konden gaan in plaats van Peter R. De Vries’.
De praatzanger, die in het dagelijkse leven gewoon Bouke van de Vrugt heet, verwijderde de tweet na enige tijd, maar toen was het al te laat. Hij werd dezelfde avond nog door de politie opgepakt. De rechter oordeelde vorige week dat Van de Vrugt zich met de tweet schuldig heeft gemaakt aan aanzetten tot geweld.
‘U wist wat u stuurde en u kent de werking van social media. Er hoeft maar één iemand te zijn die hiermee wordt aangezet tot geweld. Politici worden stelselmatig bedreigd. Woorden doen ertoe. Daarom ga ik met de officier van justitie mee om hier een gevangenisstraf voor op te leggen. Dit moet ook een voorbeeld zijn. Er zijn grenzen aan wat je allemaal kan zeggen en die zijn bereikt zodra de democratie in gevaar is’, zo tekende De Stentor op.
Rellen
Het vonnis tegen de rapper sluit aan bij eerdere forse uitspraken. Zo werd begin vorig jaar een licht verstandelijk beperkte man van 35 veroordeeld tot netto twee maanden cel, mede omdat hij op Facebook het volgende had gezet: ‘Wie tegen de avondklok is, vanavond verzamelen op Tuinzigtplein iets voor 9 uur. Weg met die avondklok, weg met Rutte.’ De man verzuchtte bovendien dat hij graag bakstenen zou hebben gegooid.
Wat de rechter in die zaak betreft heeft die oproep een rol gespeeld bij het ontstaan van rellen later die dag. ‘Dit is ook een signaal naar de samenleving. Zo’n oproep tot rellen en geweld wordt niet getolereerd. Het is ondermijning van alles wat zorg- en hulpverleners doen om de coronapandemie eronder te krijgen.’
Vonnissen zijn niet moeilijk te vinden. Zo werd in december een man uit Hilversum veroordeeld tot drie weken celstraf voor opruiende berichten op sociale media kort nadat rellen uitbraken in Rotterdam na een coronademonstratie. Volgens de politierechter kan met het plaatsen van opruiende teksten niet worden volstaan met een taakstraf.
‘Daarvoor zijn de feiten – het aanzetten en oproepen tot geweld tegen agenten – te ernstig’, aldus de rechter.
Mensen die via de chatdienst Telegram anderen probeerden op te hitsen werden eind december door de politierechter in Den Haag veroordeeld tot celstraffen tot maar liefst bruto vijf maanden.
Bodegraven
Die insteek, het opjutten van anderen, lijkt door de rechtspraak nu stelselmatig ferm aangepakt te worden. Kijk bijvoorbeeld eens naar het zogenaamde Bodegraven-trio: Micha Kat, Wouter Raatgever en Joost Knevel. Het drietal hitste lange tijd mensen op om actie te voeren tegen onder meer RIVM-baas Jaap van Dissel en zit mede daarvoor inmiddels al geruime tijd vast. Opperhitser Kat slijt zijn dagen inmiddels al sinds augustus in een Ierse cel. Raatgever werd zelfs al eens tot negen maanden celstraf veroordeeld, onder meer omdat hij sprak over dodelijke tribunalen en een explosie monteerde in een filmpje over Van Dissel.
In de nog lopende rechtszaak tegen het drietal geeft het Openbaar Ministerie een mooi inkijkje in hoe serieus ophitsing tegenwoordig wordt genomen. Ook wat het OM betreft hebben woorden namelijk gevolgen.
Zo zei een verdachte van het bedreigen van minister-president Mark Rutte dat zijn ogen ‘waren geopend’ door Joost Knevel. Een andere verdachte ging geïnspireerd door de woorden van het trio zelfs op zoek naar wapens en een suïcidale en aan harddrugs verslaafde vrouw nam contact op met Raatgever omdat ze als zijn ‘soldaat’ graag in actie wilde komen.
De officier van justitie in de zaak vertelde dan ook onlangs dat deze voorbeelden goed de reikwijdte van online woorden laten zien. ‘De verdachten spelen met woorden. Raatgever zegt dat hij alleen oproept tot het leggen van bloemen. Maar na die oproep werden er bloemen gelegd bij het huis van Van Dissel, met een kaartje eraan dat hij een sado-pedo zou zijn’
Fakkelman
Het mag verder ook geen verbazing wekken dat Max van den B., de fakkelman die bij Sigrid Kaag voor de deur stond, een fan is van het Bodegraven-trio. Tijdens een eerder kort geding tegen de complotdenkers stond hij buiten de Haagse rechtbank met een spandoek te protesteren tegen de zogenaamde sado-pedo-elite. Hij laat zich echter op meer plekken zien. Bij het boerenprotest en coronademonstraties bijvoorbeeld, maar hij dook ooit op bij de fabriek van biermerk Duvel omdat hij als christen strijdt tegen Satan….
Van den B. kun je dan ook scharen onder de geradicaliseerde eenlingen die overal opduiken waar onvrede een weg naar buiten kan vinden. Zijn inspiratie krijgt hij van valse aanjagers zoals Forum voor Democratie, maar ook van burgers die het complotpad op zijn gedwaald. De woorden van anderen zet hij om in daden.
Wapens
De rechtspraak sluit aan bij wat in de samenleving inmiddels steeds duidelijker gaat worden. In een gepolariseerde maatschappij waar een deel van de mensen chronisch boos is of gek gemaakt door nepnieuws zijn woorden beslist geen botte wapens. Wie groepen maar lang genoeg ophitst en anderen op oneigenlijke gronden tot vijand maakt, is ook verantwoordelijk voor het fysieke geweld dat kan volgen als geradicaliseerde eenlingen de daad bij het woord voegen.
Het lijkt misschien wat al te vergezocht om mensen een celstraf te geven voor woorden, maar wie de vonnissen goed leest ziet er een hele duidelijke waarschuwing in van de rechtspraak. Tot hier en niet verder.
Woorden hebben gevolgen.
