Wybren van Haga niet eerlijk en gevaarlijk

Voormalig FVD’er en gewezen huisjesmelker Wybren van Haga kon zijn geluk deze week niet op toen een rechter oordeelde dat LinkedIn zijn profiel terug moest plaatsen. Volgens de politicus een overwinning voor de vrije meningsuiting en de democratie. Het mag geen verbazing wekken dat Van Haga opzichtig zweeg over het harde gegeven dat de rechter zijn uitlatingen kwalificeerde als schadelijke desinformatie.

Op 22 september van dit jaar toog Van Haga naar de rechtbank om zijn verwijdering van LinkedIn aan te vechten. Niet alleen was zijn profiel uiteindelijk verwijderd, al eerder waren negen berichten van de politicus weggehaald, omdat ze in strijd waren met de huisregels. LinkedIn heeft namelijk letterlijk als beleid geen podium te bieden voor misleidende, frauduleuze, obscene, bedreigende, hatelijke, lasterlijke, discriminerende of illegale content.

Vergelijk het met een kroegbaas die wil dat de stamgasten zich gedragen en zich niet te buiten gaan aan vervelend en ongewenst gedrag. Doe je dat wel, dan riskeer je een brute gang naar de voordeur.

Infodemie

Dat die regels online erg hard nodig zijn blijkt wel uit de ongekende stortvloed aan misinformatie met betrekking tot de coronapandemie. Het zorgde ervoor dat de Europese Commissie in juni 2020 de lidstaten opriep iets te doen aan deze zogenaamde ‘infodemie’. Al in 2018 werd een meer algemeen verzoek gedaan aan sociale media platforms om de praktijkcode ter bestrijding van desinformatie uit te voeren. Het moederbedrijf van LinkedIn, Microsoft, gaf hieraan gehoor.

Dat de strijd tegen misinformatie ook wordt gevoerd op de kanalen van grote sociale media platforms is bepaald geen overbodige luxe. De journalistiek is immers al lang niet meer de enige bron van naar nieuws en informatie snakkende burgers. Daar waar journalisten hun best doen om waarheidsgetrouw te publiceren en zich daar ook voor moeten verantwoorden in voorkomende gevallen, ligt dat voor de individuele burger op LinkedIn of Facebook heel anders. Daar gelden geen codes of richtlijnen. Daar is geen eindredactie. Grof gezegd kan iedere gek er zijn of haar ei kwijt, of dat ei nu verrot is of niet.

Van Haga gebruikt zijn LinkedIn om allemaal beweringen te doen die feitelijk niet correct zijn. Zo beweert hij onder meer dat PCR-tests niet kunnen aantonen dat iemand besmet is met het coronavirus, stelt hij dat het ontwormingsmiddel Ivermectine een effectief middel is voor de behandeling van Covid-19, dat jonge mensen niets te vrezen hebben van een besmetting, het sterftecijfer van corona vergelijkbaar is met de griep en dat coronavaccins experimenteel zijn.

Allemaal beweringen die in strijd zijn met de wetenschappelijke consensus.

Misinformatie

De kortgedingrechter oordeelt dan ook letterlijk dat LinkedIn:

‘zich op goede gronden op het standpunt stelt dat in de hiervoor weergegeven berichten op een groot aantal punten sprake is van schadelijke misinformatie’

Om het in gewoon Nederlands te zeggen: Van Haga kletste laakbaar uit zijn nek. Zo stelt de rechter terecht vast dat jongeren wel degelijk veel last kunnen hebben (van longcovid onder meer), dat corona veel ernstiger is dan een griep (zeker gezien de maatschappelijke gevolgen en de druk op de zorg) en dat vaccins niet experimenteel zijn omdat ze immers alle toelatingsprocedures hebben doorlopen.

Grappig is dat de rechter Van Haga ook nog eens betrapt op een tamelijk schrijnende inconsistentie. Hij probeert de goedgekeurde vaccins namelijk te diskwalificeren, maar roept tegelijkertijd dat Ivermectine ingezet kan worden. En laat dat nu wel een experimenteel medicijn zijn in deze context…

Schadelijk

Wat de rechter betreft zijn de uitlatingen van het kamerlid niet alleen onjuist, maar ook schadelijk:

De besproken uitlatingen zijn allemaal in meer of mindere mate geschikt om in te spelen op de gevoelens van degenen in de samenleving die door de beperkingen die samenhangen met de bestrijding van de pandemie in het bijzonder worden geraakt en/of deze als zwaar ervaren, en die op zoek zijn naar argumenten waarmee het beleid kan worden gediskwalificeerd. Verspreiding van die informatie kan daardoor afdoen aan de bereidheid van de lezers om goed gefundeerde adviezen op te volgen en zich aan voorgeschreven maatregelen te houden, vooral wanneer deze als beperkend worden ervaren. Als kritiek op het beleid van het kabinet zijn de uitlatingen van zeer betrekkelijke waarde, juist omdat ze de onderbouwing missen om beleidsmakers tot heroverweging te kunnen aanzetten.

Inmiddels zien we in de praktijk waar de schadelijke misinformatie toe kan leiden. Kijk daarvoor gerust naar de boeiende twitterdraadjes die journalist Rudy Bouma maakt over mensen die niet geloofden in corona en/of vaccins en dat met de dood hebben moeten bekopen.

Beperking 

De reden dat Van Haga zijn account van de rechter wel terugkrijgt, ligt niet in de waarde van zijn uitlatingen, maar in het gegeven dat de rechter het volledig verwijderen een te forse beperking acht. Zeker omdat de communicatie naar Van Haga toe te beperkt was. Met andere woorden: LinkedIn heeft de plicht om beter te motiveren waarom een heel account wordt weggehaald.

Het kamerlid mag dus opnieuw proberen om met zijn LinkedIn-account te communiceren met de burgers, maar hij moet zich alsnog houden aan de huisregels die daar gelden. Als LinkedIn zijn account opnieuw wenst te verwijderen, dan moet simpelweg beter uitgelegd worden waarom dat nodig is.

Populisme

Het is Van Haga zijn goed recht om het vonnis van de rechtbank te vieren als een grote overwinning, maar wie wat beter naar de uitspraak kijkt, ziet een andere uitkomst. Feitelijk is nu in rechte vast komen te staan dat het kamerlid schadelijke misinformatie wenst te verspreiden ten tijde van een pandemie.

Met de tragische opkomst van het populisme is het helaas een gegeven dat het voor sommige kiezers niets uit zal maken of een politicus willens en wetens bij voortduring liegt. Zelfs niet als dit tot grote schade leidt in de maatschappij. Je kunt er tegenwoordig zelfs moeiteloos president van de Verenigde Staten mee worden.

Het helpt natuurlijk niet dat ook gematigde politici wel eens liegen, maar voor de meer gematigde kiezer is dit vonnis wel weer een aardige herinnering dat populistische politici werkelijk geen enkele interesse hebben in de waarheid en bewust bij voortduring met misinformatie werken. Ze voeden de angstig borrelende onderbuik van een deel van de mensen, zonder na te denken over de gevolgen. Ze ondermijnen de effectieve bestrijding van een pandemie in hun niet aflatende zucht naar de macht. Deze tragische corona-periode heeft ons nu al geleerd dat sommige mensen zelfs zo ver gaan om effectieve maatregelen, zoals de levensreddende vaccins, van tafel te krijgen.

Dat is alsof je opzichtig met een groot kapmes de brandslangen van de brandweer stuk voor stuk lek steekt omdat je meent dat water niet geschikt is om een brand mee te blussen.