Acht stellingen over het coronavirus

1. Het feit dat de economische vertraging voorafging aan het coronavirus, mag niet leiden tot de ontkenning van de economische gevolgen van de epidemie (onderbreking van de productie, onderbreking van de toeleveringsketens, gevolgen voor de luchtvaart en het toerisme, enzovoort). De epidemie is een verstorend fenomeen met een exponentiële dynamiek en is een specifieke versterker van de economische en sociale crisis. Het is ook een indicator voor de kwetsbaarheid van het kapitalistische systeem en de gevaren die dit met zich meebrengt voor de arbeidersklasse, met name door het ingebouwde productivisme en de ermee samenhangende politiek, wat de fundamentele oorzaak is van de ecologische en klimatologische crisis.

2. Om de epidemie in te dammen zouden er snel strenge maatregelen moeten worden genomen om de gezondheid van reizigers uit besmette regio’s te controleren, besmette personen te identificeren en te isoleren, het vervoer te beperken en de gezondheidsdiensten te versterken. Gebonden aan de neoliberale politiek, waarmee ze de economische vertraging proberen tegen te gaan, hebben de kapitalistische regeringen geaarzeld en vervolgens te langzaam de nodige maatregelen genomen, waardoor ze gedwongen werden achteraf strengere maatregelen te nemen, zonder echter de verspreiding van het virus tegen te kunnen houden. Geen voorraadvorming, budgettaire bezuinigingen op het gebied van gezondheid en onderzoek en flexibele werkomstandigheden zijn schuldig aan deze crisis.

3. Wetenschappers luidden de noodklok al tijdens de SARS-epidemie in 2002. In Europa en de Verenigde Staten zijn programma’s voor fundamenteel onderzoek voorgesteld die het mogelijk zouden hebben gemaakt om een beter inzicht te krijgen in deze categorie virussen en te voorkomen dat deze in nieuwe vormen opnieuw zouden opduiken. De regeringen weigerden ze te financieren. Een absurd beleid, maar op maat gemaakt om het onderzoek op deze gebieden over te laten aan de farmaceutische industrie, die niet de volksgezondheid nastreeft, maar het maken van winst door de verkoop van geneesmiddelen aan koopkrachtige patiënten.

4. Zoals elk verstorend fenomeen lokt de epidemie in de eerste plaats ontkenningsreacties uit. Deze kunnen daarna plaats maken voor paniek. Paniek kan door samenzweerders en andere demagogen worden gebruikt om autoritaire strategieën van technologische controle van de bevolking en beperking van democratische rechten in de hand te werken, zoals in China en Rusland. Bovendien bestaat er een ernstig risico dat Covid-19 door fascisten wordt gebruikt als voorwendsel om een racistisch beleid van uitzetting van migranten te rechtvaardigen en te intensiveren.

5. Links kan op geen enkele manier genoegen nemen met een eenvoudige verschuiving van de exogene factor van de gezondheidscrisis naar de endogene kapitalistische economische crisis. Ze moet rekening houden met de gezondheidscrisis als zodanig en voorstellen ontwikkelen om deze op een sociale, democratische, antiracistische, feministische en internationalistische manier te bestrijden. Tegen de stroom van het individualisme in moet het ook in sociale bewegingen collectief gedrag propageren dat de verspreiding van het virus tegengaat.

In tegenstelling tot de maatregelen die sommige regeringen hebben genomen om het gebruik van auto’s te beperken naar aanleiding van de ‘oliecrisis’, kan niemand zich onttrekken aan zijn of haar verantwoordelijkheid met betrekking tot de gezondheid: de eigen gezondheid, die van zijn of haar familieleden en de volksgezondheid, zonder de verantwoordelijkheid met betrekking tot het mondiale Zuiden te vergeten. Ofwel nemen de sociale bewegingen deze kwestie in eigen hand, democratisch en gebaseerd op de sociale realiteit van de onderdrukten, ofwel zullen de heersers hun ondemocratische en autoritaire oplossingen opleggen.

6. Het grote gevaar van de epidemie is de mogelijke overschrijding van de verzadigingsdrempel van de ziekenhuissystemen. Dit zou onvermijdelijk leiden tot een verergering van de prijs die wordt betaald door de armsten en zwaksten – met name onder ouderen – en tot een verschuiving van zorgtaken naar de huiselijke sfeer, dat wil zeggen over het algemeen naar vrouwen. Die drempel is uiteraard afhankelijk van de situatie in afzonderlijke landen, de gezondheidsstelsels en het opgelegde bezuinigingsbeleid. Hij zal des te sneller worden bereikt als de regeringen achter de epidemie aanlopen in plaats van deze te voorkomen.

De epidemie vereist dus duidelijk een breuk met het bezuinigingsbeleid, een herverdeling van de rijkdom, herfinanciering en terugschroeven van de liberalisering van de gezondheidssector, de afschaffing van octrooien op medisch gebied, rechtvaardige betrekkingen tussen Noord en Zuid en voorrang voor sociale behoeften. Dit houdt met name in: een verbod op ontslag van besmette personen, behoud van loon bij gedeeltelijke werkloosheid, stopzetting van de controle, van de ‘activering’ en van de sancties tegen ontvangers van sociale uitkeringen enzovoort. Op deze punten moet actie moet worden ondernomen om irrationele reacties en hun potentieel voor racistische en autoritaire uitwassen tegen te gaan.

7. Er zijn veel punten van overeenkomst tussen de corona-crisis en de klimaatcrisis. In beide gevallen maakt de logica van winstbejag dat het kapitalistische systeem niet in staat is om een gevaar te voorkomen waarvan het zich toch bewust is. In beide gevallen schommelen de regeringen tussen de ontkenning en de ontoereikendheid van het beleid. Beleid dat in de eerste plaats op de behoeften van het kapitaal is afgestemd, niet op de behoeften van de bevolking. In beide gevallen zijn de armsten, de mensen van kleur en de zwaksten, vooral in de landen van het Zuiden, de dupe, terwijl de rijken zelf denken dat zij de dans wel  zullen ontspringen. In beide gevallen gebruiken regeringen de dreiging om op te rukken naar een sterke staat, terwijl extreemrechtse krachten angst proberen te gebruiken om lelijke malthusiaanse en racistische reacties naar voren te schuiven. Ten slotte komt In beide gevallen de kapitalistische waardewet  in frontale tegenspraak met natuurwetten met een exponentiële dynamiek (de vermenigvuldiging van virale infecties in het ene geval, de opwarming van de aarde en zijn positieve terugkoppelingen in het andere).

8. Het klimaatgevaar is echter oneindig veel groter en ernstiger dan dat van het virus. Hetzelfde geldt uiteraard voor de gevolgen ervan als de uitgebuitenen en de onderdrukten zich niet verenigen om deze absurde en criminele productiewijze ten val te brengen. Het coronavirus is nog een waarschuwing: er moet een einde komen aan het kapitalisme, dat de mensheid meesleept naar de barbarij.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk in het Frans op de site vanGauche Capitaliste, Nederlandse vertaling redactie Grenzeloos.