Alle misinformatie over vaccins is nu taboe op YouTube. ‘Geen neutraal doorgeefluik meer’

YouTube gaat een stap verder in de strijd tegen medische misinformatie op zijn platform. Vanaf nu worden feitelijk onjuiste video’s over álle soorten vaccins verwijderd, maakt het bedrijf bekend, niet alleen het coronavaccin.

Met de beslissing laat YouTube zien meer verantwoordelijkheid te nemen voor de video’s die op het platform staan. Het bedrijf wil geen vaccinatieclaims meer toestaan waarvan wetenschappers hebben bewezen dat ze onzinnig zijn, zoals de stelling dat een BMR-prik autisme zou veroorzaken. Tenminste, niet in vormen die volgens YouTube duidelijk erop gericht zijn gebruikers te misleiden. De videodienst biedt nog steeds ruimte voor persoonlijke getuigenissen, twijfels over vaccinatiebeleid en memorie aan gefaalde vaccinatiecampagnes uit het verleden.

‘Eens te meer onderschrijft dit dat zulke bedrijven zich steeds meer gaan gedragen als politieke actor’, zegt Mark Deuze, Media Professor aan de Universiteit van Amsterdam. Na jarenlang een broedplaats te zijn voor fake news kunnen platformen als Facebook, YouTube en Google niet meer om het principe with great power comes great responsibility heen, al is het maar om de Amerikaanse wetgever niet te veel verontrusten. ‘Jarenlang hebben ze zichzelf gepresenteerd als neutraal doorgeefluik. Maar dat is niet meer vol te houden.’

Grijs gebied

Nu trekt YouTube een grens bij vaccinvideo’s die actief promoten dat mensen of hun kinderen geen prik moeten nemen. Een snelle zoekopdracht leert dat je gauw in een grijs gebied komt. Zo is weinig gescroll nodig om een interview van Robert de Niro te vinden waarin hij de documentaire Vaxxed, die een link tussen autisme en de BMR-prik probeert te leggen, adviseert als ‘een film die mensen moeten zien’. Ook items van Nederlandstalige media met vaccinsceptische ouders scoren nog steeds hoog in de algoritmen.

Tot dusver probeerde YouTube, onderdeel van Google, om vaccinvideo’s met wetenschappelijk aangetoonde misinformatie vooral te verstoppen in de zoekmachines. Bij coronagerelateerde video’s, zoals het promoten van middelen als hydroxychloroquine en ivermectine, trekt het bedrijf al sinds eind vorig jaar een hardere grens. Het platform ziet de algehele vaccinscepsis onder gebruikers stijgen sinds de uitbraak van de pandemie.

Russia Today

Het wordt volgens Deuze ‘razend spannend’ waar YouTube de komende jaren de grenzen van de vrijheid van meningsuiting gaat leggen. Met het verwijderen van video’s erkent het een mediabedrijf in plaats van een techbedrijf te zijn. Omdat het zich ondertussen vooral naar Amerikaanse wetgeving heeft te schikken, is een associatie met de politiek nooit ver weg, ziet Deuze.

Zo leidde een verwijderde video over het coronavirus deze week tot ‘een mediaoorlog’ tussen YouTube en Russia Today, zoals de hoofdredacteur van het Russische staatsmedium het woensdag verwoordde op Twitter. RT hield zich op het Duitstalige kanaal niet aan de informatievoorschriften van het videoplatform, ondanks herhaalde verzoeken daartoe. Tot twee keer toe verwijderde YouTube een kanaal: eerst het oorspronkelijke, daarna het nieuwe.

Het Duitse weekblad Der Spiegel stelt dat het YouTube-account van de Duitse RT meer dan 600 duizend abonnees had. Volgens een woordvoerder van het Kremlin pleegt YouTube censuur en zou de Russische wet mogelijk ‘zeer grof’ zijn geschonden. Moskou beraadt zich op ‘vergeldingsmaatregelen’, zoals een volledige of gedeeltelijke blokkade van het videoplatform.