Indignatie redactie 
Eurodac, het biometrische EU-bestand voor migratiecontrole, bereikt zijn capaciteitslimieten. Sinds 2016 is er echter geen vooruitgang geboekt bij een politiek akkoord over de uitbreiding. Er zijn nu verrassend veel onderzoeken van de politie in Duitsland.
Volgens de Conventie van Dublin zijn de staten waarin degenen die bescherming zoeken voor het eerst in Europa aankomen, verantwoordelijk voor asielaanvragen. Om dit besluit ten uitvoer te leggen, besloten de toenmalige EU-landen 23 jaar geleden het Eurodac-bestand op te zetten om vingerafdrukken op te slaan. Drie jaar later werd deze “databank voor asieldactyloscopie” in gebruik genomen. Ook de Schengenstaten Noorwegen, Zwitserland en IJsland zijn erbij betrokken.
Het twintig jaar oude systeem kan zeven miljoen inzendingen opslaan, maar bereikt nu zijn capaciteitslimiet: in 2022 bevatte Eurodac biometrische gegevens van 6,5 miljoen mensen, vergeleken met 5,8 miljoen in het jaar daarvoor. Vergeleken met 2021 zijn de zoekopdrachten van het systeem ook met 73 procent toegenomen.
Dat staat in een actueel rapport van eu-LISA , het agentschap voor het operationeel beheer van grootschalige IT-systemen. Zij is verantwoordelijk voor de organisatie van het centrale Eurodac-systeem en publiceert hierover jaarlijks statistieken. Er staat dat de maximale benutting tussen eind 2023 en begin 2024 zou kunnen worden bereikt.
Immigratiedienst zou cloudopslag van asielzoekers moeten lezen
Voorlopige daling als gevolg van Corona en Brexit
De aanzienlijke toename van het aantal inzendingen in Eurodac is te wijten aan de toegenomen aankomst van asielzoekers na de Corona-crisis, die net als de Britse Brexit voor een tijdelijke daling van het gebruik met 30 procent vanaf 2020 zorgde. Er was aanvankelijk ook een toename van het aantal vluchtelingen uit de Oekraïense oorlog, maar deze viel terug met de EU-richtlijn over de tijdelijke bescherming van Oekraïners in maart 2022. Als gevolg hiervan zullen zij niet langer als asielzoeker in Eurodac worden geregistreerd.
Volgens het huidige rapport is het gemiddelde dagelijkse Eurodac-dataverkeer na het uitbreken van de oorlog vorig jaar gestegen van ongeveer 3.000 opslagen en queries in januari naar 5.000 in maart, en bereikte op een gegeven moment zelfs een piek van 9.500 transacties.
Met 26 procent komen de meeste activiteiten in het Eurodac-systeem uit Duitsland, gevolgd door Italië, Frankrijk, Oostenrijk en Spanje. Deze vijf landen waren vorig jaar goed voor 67 procent van alle transacties – dat wil zeggen opslag en zoekopdrachten.
“Detectie van ongeoorloofde bewegingen”
De gegevens die in het centrale Eurodac-systeem zijn opgeslagen, zijn onderverdeeld in drie categorieën. Alle vluchtelingen die bij aankomst in een Schengenstaat asiel aanvragen, moeten binnen 72 uur als “Categorie 1” worden geregistreerd. Minderjarigen van 14 jaar en ouder moeten ook hun vingerafdrukken afgeven. Vervolgens wordt via een automatisch vingerafdrukidentificatiesysteem (AFIS) gecontroleerd of deze persoon al in een ander land als asielzoeker is geregistreerd. In 22 procent van de gevallen resulteerden deze zoekopdrachten in 2022 in een hit.
Alle onderdanen van een derde land of staatlozen worden opgenomen in “Categorie 2” als zij bij aankomst in Europa kennelijk op irreguliere wijze de buitengrens van een Schengenland hebben overschreden zonder over een visum te beschikken.
In 2017 is uiteindelijk ‘Categorie 3’ ingesteld voor mensen die zonder verblijfsvergunning door de politie worden aangetroffen in een Schengenstaat. Tijdens deze controle om “ongeautoriseerde bewegingen” van vluchtelingen op te sporen, worden er geen gegevens opgeslagen in het centrale systeem van Eurodac, maar worden er vragen gesteld. Als zich een treffer voordoet, kunnen getroffenen worden gevraagd of gedwongen terug te keren naar het land waar zij asiel hebben aangevraagd.
Kinderen moeten ook biometrische gegevens verstrekken
Naar aanleiding van de zogenaamde vluchtelingencrisis heeft de Europese Commissie in 2016 uitgebreide wijzigingen in Eurodac voorgesteld . Ook kinderen van zes jaar en ouder moeten hun vingerafdrukken laten afnemen. Ook zouden er meer persoonlijke gegevens van asielzoekers worden opgeslagen, waaronder gezichtsopnamen. Het nieuwe ontwerp maakte deel uit van de hervorming van het gehele EU-asielsysteem, dat sindsdien tot stilstand is gekomen.
In 2020 volgde een herzien voorstel , dat ook Eurodac zou integreren in het “interoperabiliteits”-systeem . Daar zullen vijf EU-databanken met vingerafdrukken en gezichtsopnamen worden samengebracht.
De onderhandelingen tussen de EU-landen en het Parlement over dit nieuwe Eurodac-voorstel zijn echter geblokkeerd. De eerste onderhandelingen met het parlement vonden dit jaar plaats, maar werden vanaf juni door Kamerleden opgeschort. De achtergrond is een door de Commissie geplande ‘crisisverordening’, die ook via de achterdeur strengere regels voor asielzoekers invoert .
Hardware heeft “het einde van zijn levenscyclus bereikt”
Ondanks de politieke impasse is eu-LISA vorig jaar begonnen met “twee grote moderniseringsmaatregelen” voor Eurodac. Volgens het jaarverslag over 2022 hebben de architectuur en componenten van het systeem “het einde van hun levenscyclus bereikt”.
Daarom worden de software en hardware vernieuwd en wordt de opslagcapaciteit van het systeem vergroot naar negen miljoen datasets. De “doorvoercapaciteit” moet worden vergroot tot 24.000 dagelijkse transacties. De voor dit jaar geplande upgrade is echter uitgesteld “vanwege knelpunten in de mondiale toeleveringsketen”, aldus het eu-LISA-rapport.
Volgens eu-LISA draait het systeem in principe stabiel en was het vorig jaar in de 365 dagen bijna 100 procent toegankelijk. In mei veroorzaakte een storing in de mailserver een storing die bijna twee uur duurde, en in oktober kon Eurodac ruim vier uur lang geen “transacties met betrekking tot vingerafdrukken” verwerken. Het bureau noemt een onjuiste configuratie in een lidstaat als hoofdoorzaak.
Beierse politie gebruikt asieldossier om ‘cold cases’ te onderzoeken
Sinds 2015 mogen politieautoriteiten het Eurodac-systeem ook gebruiken voor wetshandhaving en veiligheid en mogen zij de vingerafdrukken daarin onderzoeken om terroristische of andere ernstige misdrijven te onderzoeken of te voorkomen. Opvragingen in deze “Categorie 4” zijn mogelijk met gegevens uit de identificatieverwerking, maar ook met vingerafdrukken die op plaats delict zijn aangetroffen. In dit geval biedt het systeem een reeks best passende kandidaat-treffers.
In 2022 werden in totaal 1.491 zoekopdrachten uitgevoerd in Eurodac “Categorie 4”, een stijging van meer dan het dubbele ten opzichte van het voorgaande jaar. 98 procent van deze zoekopdrachten kwam van de politie in Duitsland.
Bondsdaglid Clara Bünger vroeg het ministerie van Binnenlandse Zaken naar de redenen voor deze opvallende verdeling. Volgens het antwoord is de Beierse staatsrecherche hiervoor verantwoordelijk. Deze voerde in 2022 in totaal 1.261 zoekopdrachten uit in Eurodac. Het gaat daarbij vooral om onderzoek naar ‘cold cases’ om moorden op te lossen.
111 valse treffers
Het Beierse trefferpercentage in “Categorie 4” bedroeg echter slechts 0,4 procent. “Vanwege de aard van de zaak moet hier worden uitgegaan van een laag afhandelingspercentage”, legt het federale ministerie van Binnenlandse Zaken uit over de oude casusvragen uit Beieren. “Het extreem lage aantal treffers onderstreept dat de openstelling van Eurodac voor toegang door de veiligheidsautoriteiten in 2015 simpelweg niet nodig was”, zegt de linkse politicus Bünger tegen Indignatie. De functie draagt “duidelijk niet bij” aan het oplossen van ernstige misdrijven of het vergroten van de veiligheid van burgers.
Zonder de cold cases was dit percentage vorig jaar echter veel hoger. De Duitse autoriteiten hebben in 2021 in totaal 55 vingerafdrukonderzoeken uitgevoerd en 21 overeenkomende vermeldingen in Eurodac gevonden. In 2022 ontving de rechtshandhaving 30 treffers van alle deelnemers aan het vingerafdrukbestand. Eurodac levert echter ook valse treffers op: in 2022 werden er vanuit de lidstaten in alle categorieën 111 incidenten gemeld aan eu-LISA, zo blijkt uit de statistieken.
Maar Bünger heeft ook principiële kritiek op Eurodac. Het dossier zou de autoriteiten de bevoegdheid geven om “nog dieper dan voorheen in te grijpen in de fundamentele rechten van vluchtelingen.” Daarom moet het verzamelen van gegevens over vluchtelingen en de toegangsrechten van de autoriteiten daartoe opnieuw worden beperkt, aldus het parlementslid.
