Bij een volgende crisis of nog erger, een depressie, zou ons failliete geldsysteem eindigen in chaos

(Binnen de EU zijn afspraken gemaakt over eventuele reddingen van Europese banken. www.bankingsupervision.europa.eu/home/html/index.en.html Wat is de status van onze banken naar de huidige maatstaven en wat is hun macht. En vooral, welk gevaar schuilt er om de hoek? Zijn banken in de toekomst misschien overbodig)

Door lage rente volop beleggen

Het is weer hoog tijd voor een column over onze banken. Er woedt een ondergrondse veenbrand bij onze banken. Het gaat de meeste mensen aan de aandacht voorbij omdat de bewegingen in onze  financiële markten, waar banken onderdeel van zijn, niet een dagelijks nieuwsitem zijn. Het zal Jantje en Pietje aan de kont roesten of beurshandelaren en de aanverwante financiële wereld zenuwachtig worden of juist in feeststemming verkeren. Alleen geïnteresseerden bezoeken de beurspagina’s die achterin de dagbladen staan. Zelf volg ik de beursberichten online maar niet omdat ik een belegger ben.  Mijn pensioenfonds doet dat voor mij en daar heb ik geen invloed op. Ik volg het beursnieuws nauwlettend met een groeiend gevoel van bezorgdheid. Dat gevoel is ontwikkeld vanuit analyses van de verschillende marktvorsers die al jaren waarschuwen voor een val van het huidige financiële systeem. Beurshandelaren doen zaken gebaseerd op verwachtingen en voorspellingen waarvan men vurig hoopt dat die uitkomen. Bij onverwachte koersdalingen heb je het mis en verlies je het vertrouwen van je klanten. Uiteraard hebben beurshandelaren zich ingedekt met de bekende kreet: behaalde resultaten uit het verleden zijn geen garanties voor de toekomst. Ja, zo ken ik er ook wel een paar. Desondanks stappen nu veel mensen in aandelen vanwege de lage rente op spaartegoeden. En dan is het oppassen geblazen.

Bankieren doen we thuis

Veel adviseurs verdienen hun geld in de financiële sector wat een flink onderdeel vormt van het totale BBP van ons kleine polderlandje. Let wel,  de adviseurs zijn zo ongeveer de enige overgebleven beroepskrachten in het bankwezen waar bijna alle financiële transacties zijn geautomatiseerd. De administratieve krachten hebben plaats gemaakt voor de digitale systemen van het internetbankieren. En daarvoor moeten wij als klant van de bank zelf de handelingen thuis verrichten. Dat is een meerjarig proces geweest in de bankwereld. Hun dienstverlening is verlegd naar de klanten zelf. We zijn er aan gewend geraakt dat we thuis op onze laptop of op de smartphone een betaling verrichten of ons saldo checken. We zijn thuisbankiers geworden.

We verzenden de betalingsopdrachten digitaal naar de banken en deze worden dag en nacht door hun computersystemen volautomatisch verwerkt. Vreemd genoeg niet in het weekend. Vervolgens worden ons door de bank kosten in rekening gebracht. Hoezo kosten? We verrichten toch weer zelf onze betalingen net zoals we dat vroeger op de markt deden zonder tussenkomst van de banken. Toen ging het vanuit de portemonnee van hand naar hand. Nu gaat het vanuit onze smartphone naar de smartphone van de ander. Het computersysteem wat daarvoor is ontwikkeld wordt ons klanten in rekening gebracht. De gedachte daarachter is dat het onderhouden van het systeem, het betalingsverkeer dus, een kostenpost is voor de banken. Uiteraard kost dat geld. Maar is het correct dat de klant daarvoor opdraait? Banken verdienen toch hun geld met de enorme geldstroom wat tussen de rekeninghouders heen en weer beweegt, dat is voor hun het werkkapitaal. Kortom, hun monopoliepositie wordt uitgebuit.

Spaargeld is verdienmodel van de banken

Ook handelen banken met ons spaargeld wat wij ze in bewaring geven? Mijn spaargeld(slecht voorbeeld overigens, ha, ha, ha) wordt uitgeleend aan een andere klant die daarvoor vanzelfsprekend een hogere rentevergoeding betaalt dan de rente die ik krijg. (Hoor mijn bulderende lach). Mijn ‘’spaarrente’’ is bijna nul procent. De klant met de (hypothecaire) lening betaalt een hogere rente die varieert van 1 tot boven de 10 procent al naar gelang het risico(wel of geen onderpand) wat de bank loopt. En daar ligt het verdienmodel voor de banken. Het feit dat ons maandelijks een bedrag in rekening wordt gebracht voor het in stand houden van het betalingsverkeer, waar wij maatschappelijk zijn verplicht in deel te nemen, klopt niet. Het betalingsverkeer is nu digitaal en ooit ging dat handje contantje. Contant geld bewaarden we thuis voor de wekelijkse behoeften en het overtollige geld, alleen weggelegd voor de slimmeriken onder ons, bracht je naar de bank voor de veiligheid en uiteraard voor de rente, wat toen nog een reële vergoeding was. In tegenstelling tot nu. De banken waren ooit dienstbaar aan de samenleving en pasten op onze centen.

De omgekeerde financiële wereld

Als je het goed beschouwt is de boel nu omgedraaid. Spaarrente vangen we niet meer en we betalen zelfs voor een betalingssysteem dat in feite een verplichte maatschappelijke dienstverlening is. Net zoals de overheid de verplichting heeft diverse voorzieningen voor ons burgers goed te onderhouden. Daarvoor betalen we een stukje belasting. De banken krijgen ons spaargeld om daarmee hun geld te verdienen door het uit te lenen. Dat banken behalve met ons spaargeld ook op een andere manier verdienen aan geldcreatie is een ander verhaal, en is zelfs een groter verdienmodel dan het  passen op onze centen. Nogmaals, het gaat mij te ver om voor het aanhouden van een lopende rekening bij de bank kosten te betalen. Oké, nu weet ik wel dat het gaat om een bedrag van ongeveer 5 euro voor een particuliere rekening, maar toch!(koop ik 2 biertjes voor). Banken zijn net als de overheid verplicht om zich dienstbaar te stellen aan de samenleving en hebben te zorgen voor een goed werkend digitaal netwerk waarmee ze ons betalingsverkeer veilig en wel kunnen garanderen. Het is hun verplichting om ons rekeninghouders het gevoel te geven dat ons digitale geld in vertrouwde handen is. Daarmee blijft tegelijk hun verdienmodel overeind. Geld in bewaring nemen en uitlenen aan vertrouwde klanten, dat is de oorspronkelijke basis voor het bestaansrecht van banken.

Risicovol afgedwaald

Door de vele nevenactiviteiten op allerlei gebied, zoals beleggen, verzekeringsproducten, (onderlinge) handel in hypotheken en derivaten, en noem maar op, begeven de banken zich op een risicovol terrein. Ze zijn afgedwaald en zijn van een eenvoudige goud- en geldbewaarder uitgegroeid naar een commerciële financiële dienstverlener. Er is duidelijk sprake van  branchevervaging. De samenleving is er compleet in mee gegaan zonder te beseffen welk risico wij lopen. Beste lezers, denk goed na, banken handelen risicovol met het geld wat rondtolt in onze samenleving! Zijn we soms vergeten dat veel banken met ons belastinggeld door de overheid gered  moesten worden? Was dat niet gebeurd dan waren de grote banken, die met elkaar systeembanken vormen, omgevallen en waren onze spaarcenten grotendeels foetsie. Het depositogarantiestelsel van de overheid had niet gewerkt als alle systeembanken als dominostenen waren omgevallen. Als we nu zien welke enorme risico’s banken lopen wanneer de wereldwijde schuldenberg, die vele malen groter is dan in 2009, gaat schuiven, dan kunnen we ons Welbergen.

Garanties tot aan de voordeur

Binnen de EU zijn in juni 2013 afspraken gemaakt om bij een nieuwe (massale) redding van banken geen belastinggeld meer in te zetten maar puur de aandeelhouders en spaarders verantwoordelijk te stellen. Dat zijn dus u en ik en alle beleggers in waardepapieren van banken, zoals ook onze pensioenfondsen. De belofte om rekeningen met bedragen onder de ton niet aan te tasten kan onder druk komen te staan als blijkt dat het onderling vertrouwen tussen banken binnen de EU gaat wankelen. Ook in 2009 en daarna was er weinig onderling vertrouwen. Niet voor niets is de overheid er toen met veel belastinggeld in gesprongen. Het lijkt mij sterk dat met de nieuwe afspraak in 2013 bij dreigende faillissementen de garantie-afspraken naadloos worden nagekomen. Ik geloof daar niets van. Bij dreigende faillissementen is altijd sprake van wanorde en worden afspraken noodgedwongen overboord gezet. Ik moet er niet aan denken dat in Italië banken gaan wankelen en bijvoorbeeld in Duitsland de Deutsche Bank. Volgens insiders schuilen daar de grote gevaren. Maar dan hoeven wij in ons kleine polderlandje nergens bang voor te zijn toch? Vergeet het maar. Als de boel binnen de eurozone gaat schuiven gaat alles van waarde op de beurzen onderuit en volgt een domino-effect. Lang leve de EU en de euro. De verdragslanden zullen onderling flink moeten schuiven om elkaar op de been te houden. En Brussel beveelt. Wie was altijd het braafste jongetje van de klas?

Overstappen naar nieuw systeem

Het is niet voor niets dat steeds meer mensen zich begeven op het (nu nog) gevaarlijke terrein van de cryptomunten. Een virtuele handel in onzichtbare valuta wat zich afspeelt in een afgesloten digitaal netwerk. Nog niet door overheden omarmd en geaccepteerd. Een totaal nieuwe uitvinding gebaseerd op de blockchaintechnologie. Voorlopig iets voor de jongere generatie. Maar gaandeweg gaan ook oudere  kapitaalkrachtigen kiezen voor bijvoorbeeld de bitcoin. Pure speculatie. Veel beleggingsexperts zien het als een enorme zeepbel die op bepaald moment zal knappen. Toch denk ik dat cryptogeld met de nodige aanpassingen ons nieuwe geldsysteem wordt in de toekomst. Niet voor niets wordt er stilletjes  aangestuurd op een cashloze samenleving. Achter de schermen zijn centrale banken en overheden al druk aan het studeren om te zien op welke manier straks de blockchaintechnologie met een vertrouwd betalingssysteem in onze samenleving kan worden ingevoerd.

Bij een volgende crisis of nog erger, een depressie, zou ons failliete geldsysteem zomaar kunnen eindigen in chaos. Het is heel goed mogelijk dat we dan overstappen naar een nieuw digitaal betalingssysteem. Het gaat er ongetwijfeld komen, ondanks eventuele beveiligingsproblemen. Van hackers zullen we altijd last hebben. Dat is straks de nieuwe digitale dief. Ooit hadden we last van inbrekers die uit waren op de bankbiljetten in onze brandkasten. Misdaad gaat met de tijd mee. Net zoals de normen en waarden in een moderne samenleving worden ingepast in het postmoderne digitale tijdperk. We gaan het meemaken.