Indignatie redactie 
De AIVD kwam met een verontrustend jaarverslag. Kritische burgers die protesteren tegen antidemocratische neigingen bij de zittende macht, worden zelf beschuldigd van ondermijning van de democratie. En dat nadat Pieter Omtzigt in zijn Thorbeckelezing net weer heeft aangetoond hoe terecht deze zorgen zijn.
AIVD-jaarverslag
Het jaarverslag van de AIVD is weer uit, en dit overheidsorgaan radicaliseert vrolijk verder. Zei ik radicaliseren? Pardon, dit is een term die we natuurlijk nooit op mensen met De Juiste Mening toe kunnen passen, deze term is exclusief voor die Anderen. Die mensen met Foute Meningen.
De Thorbeckelezing van Pieter Omtzigt
Toevallig konden we deze week ook kennis nemen van de Thorbeckelezing van Pieter Omtzigt, die helder uiteenzette waar het fout gaat in ons mooie landje. Kort samengevat: de staat trekt steeds meer macht naar zich toe, burgers worden steeds verder in het nauw gedreven. Of in de woorden van Omtzigt zelf:
“De essentie van een democratie is dat burgers en journalisten de totstandkoming van besluiten van bestuurders kunnen controleren. (…) Maar in de praktijk kunnen burgers het bestuur nauwelijks controleren. Omgekeerd kan het wel: steeds meer controleert de staat de burger.”
Een korte versie van mijn Thorbecke lezing kun je hier (zonder betaalmuur) lezen:
Over noodzakelijke veranderingen in Nederland
(De echte versie is 10 keer zo lang en komt ook online hoor!)https://t.co/IIYvBxdPJN— Pieter Omtzigt (@PieterOmtzigt) April 14, 2023
Natuurlijk levert de feitenkoning van het parlement een hele reeks voorbeelden van deze langzame wurging van de democratie; lees vooral zelf de Thorbeckelezing of desnoods de samenvatting bij de Volkskrant. Zoals Omtzigt terecht opmerkt: doordat de regering zich steeds meer aan democratische controle onttrekt, worden wetten aangenomen – of niet uitgevoerd – waardoor burgers schade lijden. En die schade is vaak enorm.
Minister Yeşilgöz en de ondermijning van de democratie
Maar wat is de reactie van deze steeds meer verstikkende overheid nu het verzet groeit? Eveneens deze week kwam minister Yeşilgöz met een wetsvoorstel. Citaat uit de toelichting:
“Tegen maatschappelijke organisaties die de democratische rechtsstaat of het openbaar gezag ondermijnen, moet effectief kunnen worden opgetreden. (…) Het kabinet stelt onder andere voor dat een rechterlijk bevel kan worden opgelegd waardoor een organisatie zich gedurende een periode van maximaal twee jaar moet onthouden van bepaalde activiteiten.”
Vraag: wanneer is volgens onze overheid sprake van maatschappelijke organisaties die de democratische rechtsstaat of het openbaar gezag ondermijnen? Gaat deze controlezuchtige overheid beoordelen welke maatschappelijke organisaties dat zijn? Dat kan leuk worden. En in dit opzicht is het AIVD-jaarverslag bepaald niet geruststellend.
Burgers die de overheid niet (meer) vertrouwen
Het leeuwendeel van dit verslag gaat over alle gevaren die ons bedreigen en hoe de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst waakt over onze Nationale Veiligheid. ‘Prima,’ zal de argeloze burger denken, ‘Vadertje Staat waakt over ons en we kunnen vannacht weer rustig gaan slapen.’ Maar zodra deze burger tussen de bureaucratische raderen van diezelfde staat terecht komt en gaat protesteren, loopt hij het risico om zelf tot gevaar voor de nationale veiligheid benoemd te worden.
Degenen die verpletterd zijn door het toeslagenschandaal, de Groningers die voor de zoveelste keer in hoger beroep moeten tegen de staat, de boeren die buiten hun schuld illegaal zijn verklaard, zouden die misschien wel eens denken dat onze staat totalitaire trekjes krijgt…? Deze kritische burgers zullen vast met interesse in het hoofdstuk over Nationale Dreigingen lezen over “anti-institutionele extremisten” die zich zorgen maken over “een elite die van Nederland een totalitaire staat wil maken.”
Daarmee verspreiden deze anti-institutionele extremisten, volgens diezelfde AIVD, “de ondermijnende boodschap dat je de overheid en andere democratische instituties niet kunt vertrouwen.” Want al die toeslagenouders, Groningers en boeren moeten natuurlijk wel de overheid blijven vertrouwen…
Als gerechtvaardigde elitekritiek door de staat geframed wordt als gewelddadige complottheorie ben je als AIVD de complottheorie voorbij…. https://t.co/FMuKsP6NaN
— Ewald Engelen (@ewaldeng) April 17, 2023
Anti-institutionele extremisten
Onthullend is dit fragment: “Anti-institutionele extremisten willen overigens niet zozeer af van de democratie, de overheid, rechters, politie, media en wetenschap op zichzelf. Ze willen af van hoe die instituties nu zijn ingevuld.” Wacht even… deze mensen willen dus helemaal niet de democratie afschaffen: ze willen hervormingen!
En is dat niet exact waar democratie over gaat? Is dat niet wat in het huidige Nederland – zie de Thorbeckelezing van Omtzigt – zo schrijnend ontbreekt? Veel van deze anti-institutionele extremisten willen blijkbaar gewoon hun grondrechten terug. Ze willen dat burgerrechten beschermd worden, ze willen dat de staat gecontroleerd wordt door de burgers, en niet andersom.
Wie door de woordenwolk en schuivende definities van de AIVD heen prikt, ziet juist reden tot zorg over totalitaire neigingen bij onze overheid. Het is bijzonder griezelig dat gerechtvaardigde kritiek op de overheid zo verdacht wordt gemaakt, en dat burgers die de euvele moed hebben om kritisch te zijn, in de extreemrechtse hoek worden geduwd.
Schuiven met definities
Niet dat dit de AIVD makkelijk af gaat. Het is duidelijk dat de overheid worstelt om het juiste etiket te vinden voor deze lastige burgers. De term anti-institutionele extremisten is nieuw: “Voorheen gebruikte de dienst de term ‘anti-overheidsextremisme’.”
Wat niet nieuw is, is hoe de grenzen van rechtsextremisme steeds vager worden gemaakt zodat de strijd tegen kritische burgers verkocht kan worden als een strijd tegen rechtsextremisme. Hieronder een typerend gedeelte. Let op hoe terechte kritiek op misstanden vervlochten wordt met extremistische denkbeelden zodat de kritiek zelf als extreem kan worden aangemerkt.
“Het gedachtegoed dat Nederland wordt geregeerd door een kleine, kwaadaardige elite die de bevolking wil onderdrukken, tot slaaf maken en zelfs vermoorden, vormt een ernstige dreiging voor de democratische rechtsorde van Nederland. Het is een dreiging voor de lange termijn, omdat het erop lijkt dat die feitelijk onjuiste boodschap breed zal blijven worden verspreid en steeds nieuw leven wordt ingeblazen.”
Woorden verbieden
Nog duidelijker is dat bij de zoveelste poging om de betekenis van de term omvolking zo extreem mogelijk te maken. Dit woord mag eenvoudigweg niet voorkomen in het debat, het moet taboe zijn. Werkelijk alle stokpaardjes van immigratiepropagandisten als Leo Lucassen worden erbij gehaald om deze term onbruikbaar te maken.
“Hun omvolkingscomplotheorie stelt dat die zogenaamde elite daaraan zou werken door middel van ‘omvolking’, vermenging of vervanging van ‘het witte ras’. Hét instrument daarvoor zou het stimuleren zijn van massa-immigratie, vooral uit islamitische en Afrikaanse landen. (…) Als dat de witte bevolking voldoende verzwakt of verdund zou hebben, zou ‘de Joodse elite’ die vervolgens makkelijker onder de duim kunnen krijgen.”
Tja. Als het werkelijk die betekenis had, zou ik de term ook niet gebruiken. Punt is dat omvolking voor velen eenvoudigweg een bestaand verschijnsel omschrijft, en niet al deze bijbetekenissen heeft. Het propageren van deze interpretatie lijkt eerder op angst zaaien voor extremisme om het debat over het onderliggende probleem te saboteren.
Sterk stuk van @Repelsteeltje21: "Hoe bekrompen is het om woorden te verbieden omdat je de werkelijkheid niet wil zien? De wetenschappers, opiniemakers en politici die het hardst om een taboe roepen, schuwen een inhoudelijk debat als de duivel wijwater."https://t.co/hyR3Rd0acY
— Mattijs Glas (@MattijsGlas) June 30, 2022
Ernstige dreiging
Een ander voorbeeld van angst zaaien vond ik onderstaande passage.
“De AIVD schat in dat dit narratief over een ‘kwaadaardige elite’ op dit moment het populairste extremistische narratief is. Het precieze aantal is niet met zekerheid vast te stellen, maar de AIVD schat dat waarschijnlijk meer dan honderdduizend personen er in meer of mindere mate geloven.
Het narratief vormt om twee redenen een ernstige dreiging. In de eerste plaats bestaat het risico dat mensen op basis ervan geweld gaan goedpraten en zelf radicaliseren tot geweld. Dat risico werd ook in januari 2022 zichtbaar. Toen werd een man opgepakt voor het bedreigen van een bewindspersoon. In 2021 werd al een man opgepakt voor het beramen van een moordaanslag op de premier.”
Het narratief zelf is nu verdacht gemaakt, het aantal gelovigen is opgeschroefd, dan wordt de ernstige dreiging nog eens benadrukt, en tenslotte komen de bewijzen van het radicaliseren tot geweld. Opvallend was dat in deze tekst geen linkjes stonden, dus ging ik zelf even zoeken.
Wat was die dreiging?
Die bedreiging uit 2021 kwam van een Turkse Amsterdammer die een moordaanslag op premier Rutte zou hebben beraamd. Die uit 2022 was van de fakkeldrager die bij Sigrid Kaag voor de deur stond; de man zou in maart lijstaanvoerder voor Jezus Leeft zijn geweest als hij op tijd zijn papieren had ingeleverd.
Best kans dat deze mensen iets tegen de regering hadden, maar is dit nu de ernstige dreiging? Gekken zullen er altijd zijn, en die hoeven niet perse anti-institutionele extremisten te heten, al klinkt dat natuurlijk wel indrukwekkender…
Linksextremisme = activisme
Verder is het opvallend hoe vergoelijkend de AIVD spreekt over linksextremisme. Voor links verzet gebruikt men liever de term activisme, en de AIVD stelt ons gerust dat er echt geen aanwijzingen zijn dat bijvoorbeeld klimaatactivisten radicaliseren.
“Klimaatacties van links-activistische groepen in Nederland staan in een traditie van burgerlijk ongehoorzame, maar geweldloze actie waarmee de activisten de politieke agenda willen beïnvloeden. De AIVD heeft geen aanwijzingen dat deze groepen radicaliseren.
De groei zorgde in 2022 niet voor meer extremistische activiteiten, en acties zijn de afgelopen jaren in de regel niet gewelddadig. De AIVD doet daarnaar alleen onderzoek als er sprake is van extremisme. Níet bij activisme, omdat daarbij geen ondemocratische doelen worden nagestreefd of ondemocratische methodes worden gebruikt.”
Pakhuis de Zwijger
Herinnert u zich nog dat ‘moreel beraad’ bij Pakhuis de Zwijger? Voor wie het niet heeft meegekregen, hier een citaat uit een inmiddels verwijderde pagina over de geplande bijeenkomst, die – zie onderstaande tweet – ook zou worden bijgewoond door vooraanstaande leden van GroenLinks:
“Is vreedzaam protest wel genoeg, of zou het gebruik van geweld, dan wel tegen objecten, dan wel tegen personen, heroverwogen moeten worden? (…) Zijn wij bereid om drie tot vijftien jaar in de gevangenis te belanden als gevolg van klimaatactivisme?”
Mijn eerste gedachte was eerlijk gezegd dat iemand van hun politieke tegenstanders dit in elkaar had geflanst en op internet gegooid om ze in diskrediet te brengen, maar dit staat verbijsterend genoeg daadwerkelijk op de site van Pakhuis de Zwijger. pic.twitter.com/5iLHEV0c3c
— Rik de Jong (@Jongderik) February 19, 2023
Ik ben benieuwd naar het AIVD-jaarverslag over 2023. Want stel u even voor dat ‘rechts’ een ‘moreel beraad’ georganiseerd had over geweld waar vijftien jaar cel op staat – de moordenaar van Fortuyn kreeg twaalf jaar – denkt u dan dat dit het AIVD-jaarverslag zou halen? Om het nog maar niet te hebben over de aanwezigheid van vooraanstaande leden van politieke partijen…
Weer de stem van de burger negeren
Verder is het wel bijzonder ongemakkelijk dat de AIVD in het jaarverslag laat weten dat de mogelijkheden om burgers te controleren fors worden uitgebreid. Anne Mieke Zwaneveld – de voorzitter van de Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden (TIB) – wees erop dat de door Rutte beloofde toezeggingen na het sleepwetreferendum weer van tafel zijn geveegd.
Weer komen de grondrechten van burgers in de knel, en natuurlijk vooral van die burgers die toch al waarschuwen voor totalitaire trekjes bij de overheid. Zullen hun protesten tegen deze nieuwe wet worden opgeteld bij hun anti-institutionele neigingen? Misschien zou onze overheid eens wat meer na moeten denken over zoiets simpels als oorzaak en gevolg.
Een overheid die de grondrechten van burgers aantast, organiseert haar eigen felle tegenstand.
