De Amerikaanse geheime gevangenis waar toonaangevende nazi’s waren ondergebracht

Prominente nazi’s werden na het einde van de Tweede Wereldoorlog ondervraagd in een Amerikaanse gevangenis met de codenaam “Ashcan” ten zuiden van Luxemburg. Van daaruit werden ze naar het proces tegen oorlogsmisdaden in Neurenberg gestuurd.

Voorafgaand aan het beroemde proces in Neurenberg werd meer dan de helft (13 van de 22) van de leidende nazi’s die door de geallieerden werden beschuldigd als grote oorlogsmisdadigers vanaf mei 1945 geïnterneerd en ondervraagd door de Amerikanen in het Groothertogdom Luxemburg. De geheime gevangenis in het kuuroord Bad Mondorf kreeg de codenaam ‘Ashcan’.

Bad Mondorf was binnen het bereik van het voorste hoofdkwartier van generaal Eisenhower in Reims in Noord-Frankrijk, dat het verhoor van de gevangenen moest coördineren.

De perfecte schuilplaats

Op 30 april namen de Amerikanen de sleutels van het Palace Hotel in Bad Mondorf over en begonnen het om te bouwen tot Camp Ashcan. Daarbij moesten ze rekening houden met bevrijdingspogingen van fanatieke nazi’s, maar ook met wraakacties van verzetscommando’s of de lokale bevolking.

Het centrum van Ashcan was het oude Palace Hotel dat onder de Duitse bezetting in verval was geraakt. Met de hulp van Duitse krijgsgevangenen en lokale ambachtslieden werd het omgetoverd tot een gevangenis met een hoogbeveiligd hek en wachttorens.

De ramen waren getralied en bedekt met plexiglas. Het hotelmeubilair in de kamers werd vervangen door militaire basisuitrusting met een kinderbed, stoel en twee lakens.

Toch zag het hotel er van buitenaf nog uit als een luxe hotel. Het bleek dat de bezorgdheid van de inspecteurs die door het Amerikaanse hoofdkwartier waren gestuurd dat hooggeplaatste Duitse krijgsgevangenen de luxe van een kuurhotel leken te genieten, niet ongegrond was.

De stergevangene

Half mei 1945 werd het kamp in gebruik genomen en werden de eerste gevangenen overgebracht naar Bad Mondorf. Op 20 mei werd Hermann Göring, Hitlers plaatsvervanger, daarheen gebracht. Op 9 mei had hij zich met zijn vrouw, dochter en wat staf overgegeven aan de 36th US Infantry Division in Oostenrijk.

Als de gevangenneming van Göring al voor veel opschudding had gezorgd in Bad Mondorf, schoof hij tot grote ontsteltenis van Eisenhower onmiddellijk door naar de status van “stergevangene”.

Göring, verslaafd aan drugs en overgewicht, bracht in zijn zeven koffers niet alleen grote hoeveelheden paradozin (een morfinepreparaat) mee, maar ook een groot aantal kostbaarheden en uniformen, die onmiddellijk in beslag werden genomen.

Onder de supervisie van eerst een Duitse en later een Amerikaanse militaire arts, werd Göring onderworpen aan een drugstekortkuur. Dankzij het gevangenisdieet, dat overeenkwam met de 1600 calorieën die de Geneefse Conventie voor krijgsgevangenen voorschreef, viel hij al snel af.

Toen Göring in augustus 1945 naar Neurenberg werd overgebracht, verkeerde hij in de beste lichamelijke conditie waarin hij zich jarenlang bevond.

Dagelijks leven in de gevangenis

De gevangenen aten samen in de eetzaal van het voormalige hotel en konden, als er geen verhoren waren, hun vrije tijd doorbrengen in de leeszaal of spelletjes spelen. Velen zaten op zonnige dagen op het terras of in de tuin.

De accommodaties waren veel beter dan in de normale krijgsgevangenenkampen, die om begrijpelijke redenen vooral de Sovjets beledigden.

Klaar om verantwoordelijkheid te nemen voor hun misdaden?

In een rapport dat op 30 juni 1945 aan Stalin werd overhandigd, schreef de commissaris van Staatsveiligheid Serov:

Het bleek dat de gevangenen verbleven in (…), een van de beste kuuroorden. Ze woonden in een uitstekend uitgerust gebouw met vier verdiepingen. De ramen hadden alleen zwakke tralies. In dit gebouw heeft elke gevangene zijn eigen kamer met een goed bed en andere voorzieningen van het dagelijkse leven. De isolatie van de een van de ander is slechts beperkt, omdat ze in de loop van de dag verschillende gelegenheden hebben om elkaar te ontmoeten voor maaltijden, maar ook tijdens een schaakspel of andere spellen. Geen van de ondervraagde personen wekt de indruk van een gevangene die bereid is de verantwoordelijkheid voor zijn misdaden op zich te nemen. Ze zien er allemaal goed uit en zijn gebruind als spa-gasten. Allemaal gekleed in een volledig uniform, met diploma’s en de swastika.

Toch klaagden nogal wat gevangenen over de accommodatie, het eten of in het algemeen over hun “status”, en namen het op zich om brieven te schrijven aan generaal Eisenhower, premier Winston Churchill en president Harry S. Truman.

Eisenhower krijgt de terugslag

Het was allemaal tevergeefs. Amerikaanse, Britse en Franse media hadden gemeld dat de geïnterneerden onredelijk beleefd werden behandeld. Dit leverde Eisenhower felle kritiek op.

De gevangenisautoriteiten hechten veel belang aan de gezondheid van de gevangenen en namen maatregelen om te voorkomen dat zij hun verantwoordelijkheid in de rechtbank ontduiken door zelfmoord te plegen.

Om zelfmoorden te voorkomen waren er geen veters of riemen, geen messen of vorken om op te eten – en zelfs glazen mochten alleen onder toezicht in de leeszaal gedragen worden.

Andere gevangenen

De gevangenen vielen in drie groepen: de eerste bestond uit de hooggeplaatste generaals zoals Wilhelm Keitel, Albert Kesselring of Alfred Jodl – evenals de admiraals Dönitz en Gerhard Wagner.

De eerste drie zaten bijzonder dicht bij elkaar, terwijl Dönitz vaak als woordvoerder van de groep optrad en ook voor zichzelf de eerste plaats aan de eettafel opeiste.

De tweede groep bestond uit politici en ambtenaren. Wat deze groep gemeen had, was dat de leden er helemaal geen idee van hadden om geïnterneerd te worden. Ze behoorden tot de moeilijkste gevangenen en de drukste schrijvers van klachten.

Van deze groep werd alleen de voormalige vice-kanselier en diplomaat Franz von Papen, die ook als Duitse militaire atttaché in Washington DC had gediend, in Neurenberg berecht en vrijgesproken.

De derde groep bestond uit hooggeplaatste nazi’s, van wie sommigen al vanaf de jaren twintig tot Hitlers entourage behoorden als “oude strijders”. Deze groep kwam ook samen omdat de leden van de andere twee groepen hen meden.

Iemand die vanwege zijn vele functies in alle drie de groepen zou passen, maar in geen enkele van hen welkom was, was Göring. Maar dat weerhield hem er niet van om bij elke mogelijke gelegenheid op te treden als woordvoerder van de gevangenen.

De ondervragingen

De geallieerden geloofden destijds dat ze onvoldoende kennis hadden van de werking van de nazi-staat en het nazi-bewind. De reden voor de hele Mondorf-oefening was dat het naar het 6824 Gedetailleerd Verhoorcentrum (DIC) viel om meer te weten te komen over de werking van het “Derde Rijk” van de gevangenen in Bad Mondorf.

Vijf militaire inlichtingenofficieren, waaronder de in Luxemburg geboren en later de ambassadeur van Ronald Reagan in het Groothertogdom, John Dolibois, waren daar gestationeerd en voerden hun ondervragingen uit aan de hand van vragenlijsten die werden uitgezonden vanuit het geallieerde hoofdkwartier.

Bovendien stuurde het Amerikaanse Ministerie van Oorlog een commissie van historici om de gevangenen te ondervragen. Ze behandelden de structuur en taken van ministeries en organisaties, evenals de financiering van de nazi-staat en de oorlog.

Andere ondervragingen hadden betrekking op de inzet van buitenlandse werknemers en diefstal van kunst en cultuurgoederen.

Een derde reeks vragen was gericht op de concentratiekampen en de moord op de Joden.

Ten slotte heeft een vierde aandachtsgebied voor de Amerikanen betrekking op het nucleaire programma. Dönitz bevestigde dat het “Reich” in 1943 ook een dergelijk programma had gevolgd, maar dat het was mislukt vanwege een gebrek aan middelen.

Hij drong er bij zijn Amerikaanse ondervragers op aan dat alles moet worden gedaan om te voorkomen dat de Russen toegang krijgen tot deze vernietigende bom.

Wettelijk nutteloze ondervragingen

De verhoren leken meer op een vorm van politieverhoor. De ondervragende agenten gaven zelden follow-up, zelfs niet op inconsistenties en voor de hand liggende leugens. Ook waren er nauwelijks vragen – gezien de aanstaande processen – gericht op de persoonlijke schuld van de gedetineerden en de betrokkenheid bij de misdaden van het naziregime.

Gezien dit alles was het geen echte verrassing dat de aanklagers van het Internationaal Militair Tribunaal in Neurenberg (IMT) de ondervragingsprotocollen van Bad Mondorf als nutteloos verwierpen. Kamp Ashcan was mislukt vanwege “besluiteloosheid, gebrek aan verbeeldingskracht en training” van de ondervragers.

Bovendien hadden de geallieerden in de zomer grote hoeveelheden dossiers in grotten en mijnen ontdekt, dus besloot de IMT de aanklachten te baseren op deze documenten die door de verdachte waren ondertekend in plaats van op getuigenverklaringen zoals oorspronkelijk gepland.

Aan het einde van de oorlog waren de geallieerden het nog niet eens geworden over wat ze moesten doen met de Duitsers die als grote oorlogsmisdadigers werden beschouwd. De overwinnaars waren nauwelijks voorbereid op een juridische herwaardering van de oorlog en het nazi-bewind.

FDR en Churchill beslissen over een proces

Roosevelt en Churchill, die allebei net als Stalin aanvankelijk een eenvoudige executie van de belangrijkste oorlogsmisdadigers voor ogen hadden, waren nodig om overeenstemming te bereiken over een proces. Pas op de London Four-Power Conference – die duurde van 26 juni tot 8 augustus – werd overeenstemming bereikt over de beschuldigingen en werd de IMT opgericht door het London Charter dat daar werd ondertekend.

Neurenberg had niet alleen een intacte rechtszaal en gevangenis, het was ook de stad van de Reichsparteitag (Reichspartijcongres). Daar waren de antisemitische rassenwetten (Neurenbergse wetten) in 1935 aangenomen. Omdat het van groot belang was voor de nazi’s, was het gekozen voor de processen.

Het proces begon op 20 november 1945 en zou duren tot 1 oktober 1946. Twaalf van de verdachten, onder wie Göring, werden ter dood veroordeeld door ophanging.

Göring maakte de avond voor de executie een einde aan zijn leven met een cyanidecapsule. Zeven beklaagden kregen gevangenisstraffen, drie werden vrijgesproken en in het geval van twee werden de zaken ingetrokken.

Zwijgend naar Neurenberg

Nog een aflevering over Camp Ashcan draagt ​​de aandacht. Op 10 augustus 1945 had luitenant John Dolibois de gevangenen in een konvooi van zes ambulances van Bad Mondorf naar de rechtbank in Neurenberg begeleid. In zijn truck zaten onder anderen Dönitz en Kesselring. Dolibois schrijft:

Toen het konvooi van Luxemburg over de Moezel naar Duitsland, in de buurt van Trier, trok, kwam er abrupt een einde aan het nerveuze gebabbel van mijn passagiers. Door het achterraam van de ambulance konden ze zien hoe hun glorieuze Derde Rijk er nu uitzag. Een groot deel van Trier lag in totale ruïnes. Voor de hooggeplaatste nazi’s in onze ambulances was dit de eerste blik op de toestand van hun land, de vernietiging die de nasleep was van Hitlers vastberadenheid om tot de laatste man te vechten. Ze waren geschokt, sprakeloos; snikte een onbeschaamd. De rest van de reis ging in stilte verder.

Kamp Ashcan werd op 12 augustus 1945 gesloten. Het Palace Hotel hervatte later de hotelactiviteiten en werd ook gebruikt als casino.

In 1988 werd het afgebroken. Luxemburg verloor zo een historisch monument, maar verwijderde ook een potentieel bedevaartsoord voor neonazi’s.