Indignatie redactie 
Het lijkt erop dat deze pandemie een fundamentele uitdaging vormt voor ons idee van vrijheid.
Joshua Kimmich is een van de meest getalenteerde voetballers van Duitsland. Een belangrijke speler bij Bayern München en het Duitse nationale team, hij is een uitgesproken en vocale leider, zowel op als buiten het veld. Samen met teamgenoot Leon Goretzka richtte hij WeKickCorona op, een stichting die geld inzamelt ter ondersteuning van liefdadigheids- en maatschappelijke instellingen die zich bezighouden met de strijd tegen COVID-19. Kimmich heeft zelf een flink bedrag gedoneerd om het initiatief een kickstart te geven.
Als gevolg hiervan is Joshua Kimmich een van Duitslands meest bewonderde voetballers geworden – een hele prestatie, aangezien hij voor een van de meest gehate clubs van Duitsland speelt – een model en icoon voor veel jongeren. Toch is zijn imago tegenwoordig enigszins aangetast. De reden: Een paar weken geleden werd bekend dat Kimmich weigerde zich te laten vaccineren. Ter plekke legde hij uit dat hij wilde wachten op de resultaten van ‘langdurige studies’. Langetermijnstudies duren per definitie lang. Met andere woorden, het zal even duren voordat Kimmich de prikken krijgt.
We zijn wie we zijn
Twee weken geleden speelde het Duitse nationale team de laatste twee WK-kwalificatieduels, de eerste tegen Liechtenstein, de tweede tegen Armenië. Duitsland won beide, zonder Kimmich – niet omdat hij niet wilde spelen of omdat de coach had besloten dat de twee wedstrijden onbelangrijk genoeg waren om Kimmich een welverdiende time-out te geven. De reden was veel eenvoudiger: een verdediger van Bayern München had positief getest op COVID-19 en moest in quarantaine, net als zijn contacten, waaronder Kimmich.
Afgelopen vrijdag hervatte de Duitse Bundesliga het spel, met Bayern tegenover Augsburg, opnieuw zonder Kimmich. Zijn quarantaine was afgelopen, maar in de dagen voor de wedstrijd had een andere Bayern-speler positief getest en opnieuw werd Kimmich in quarantaine gestuurd. Bayern verloor de wedstrijd.
Onnodig te zeggen dat het management van Bayern niet geamuseerd is. Maar tot nu toe heeft de club volgehouden dat het aan zijn spelers was om zich te laten vaccineren – of niet. Dit gaat waarschijnlijk veranderen. Het geduld raakt op, en niet alleen in Duitsland. Bayern München is de trots van Beieren, het uithangbord van regionale identiteit en levensstijl, weerspiegeld in de onofficiële slogan van de club, “Mia san mia” – “We Are What We Are”.
De connotatie is dat we niet toestaan dat anderen ons vertellen wat we moeten doen, dat we onze eigen meesters zijn. Dit heeft een lange traditie in Beieren. De officiële naam van Beieren is Freistaat Bayern – de Vrijstaat Beieren, waarvan de mensen hun vrijheid altijd hebben gewaardeerd, vooral tegen Pruisen en Berlijn.
Toen trof de vierde besmettingsgolf de Freistaat. Beieren houden van hun vrijheid, inclusief de vrijheid om te weigeren zich te laten vaccineren. Het gevolg is dat de vaccinatiegraad hier beduidend onder het gemiddelde van de voormalige Bondsrepubliek ligt. Ze zijn zelfs nog lager in het oostelijke deel van het land, waar het radicaal rechts-populistische Alternative for Germany (AfD) bijzonder succesvol is geweest in het mobiliseren van de bevolking tegen anti-COVID-19-maatregelen. Een recente studie heeft aangetoond dat de besmettingspercentages bijzonder hoog zijn in gebieden waar de AfD het goed heeft gedaan bij de recente verkiezingen, en dit niet alleen in het oosten maar ook in het westelijke deel van het land.
Nergens is de situatie echter zo kritiek als in Beieren. De afgelopen weken zijn de besmettingscijfers in de regio explosief gestegen. Ik ben geboren in Mühldorf, een klein stadje tussen München en Salzburg, in Oostenrijk. Een paar weken geleden pochte Mühldorf een triest record te hebben met de op één na meeste nieuwe infecties in Duitsland. Destijds bedroeg het aantal nieuwe besmettingen per 100.000 inwoners ruim 600 per week. Op 22 november stond het op meer dan 1.130 – en het stijgt.
Nultolerantie
In het licht van deze tarieven, die het Duitse gezondheidszorgsysteem dreigen te overweldigen, raakt het geduld op. Een recent commentaar in Der Spiegel, het belangrijkste nieuwsmagazine van Duitsland, zet de toon: “Nultolerantie voor niet-gevaccineerden.” Genoeg is genoeg, stelt de auteur. Duitsland is veel te toegeeflijk geweest met degenen die weigeren zich te laten vaccineren en daarbij niet alleen “de loterij spelen met hun eigen gezondheid”, maar “iedereen in gevaar brengen”. Het kan niet zo zijn dat een minderheid de rest van de samenleving “dicteert” hoe te leven.
Een opiniestuk in de Süddeutsche Zeitung, een belangrijk links van het centrum dagblad uit München, volgt dezelfde lijn. De auteur verwerpt de beschuldiging dat het dwingen van niet-gevaccineerden om de injectie te nemen zou leiden tot maatschappelijke polarisatie, en verklaart dat “de onredelijke mensen de redelijken van hun vrijheid beroven – en dat de regeringen zich door hen hebben laten intimideren.”
Dergelijk commentaar weerspiegelt een dramatische verandering van stemming in de Duitse samenleving. Het vindt zijn bevestiging in een recent onderzoek in opdracht van de belangrijkste commerciële tv-zender van Duitsland, RTL, waaruit bleek dat een tweederde meerderheid van de respondenten zich uitsprak voor algemene verplichte vaccinatie tegen COVID-19. In een commentaar op de resultaten gaf het plaatsvervangend hoofd van de politieke afdeling van het station toe dat dit een beperking van de basisrechten zou betekenen. Tegelijkertijd zou het verdere schade aan de samenleving en de staat voorkomen. Dat is wat uiteindelijk meer telt.
Tot voor kort werd vrijheid in de context van COVID-19 voor een groot deel gedefinieerd als de vrijheid om te kiezen of je je wilt laten vaccineren of niet. Elke poging van de regering om beperkende maatregelen in te voeren werd gezien als een aanval op fundamentele rechten en vrijheden. In Zwitserland bijvoorbeeld, zoals Beieren een bastion van vrijheid, hebben degenen die tegen het COVID-19-certificaat van het land zijn, beperkende maatregelen gelijkgesteld als het begin van de weg naar autoritarisme à la China, zo niet regelrechte tirannie.
Goede raad
Het lijkt erop dat deze pandemie een fundamentele uitdaging vormt voor ons begrip van vrijheid, dat nu tot het uiterste wordt gedreven. De vrijheid van de een houdt daar op, heeft Immanuel Kant gezegd, waar de vrijheid van de ander begint. Dit klinkt volkomen redelijk, net als het idee, naar voren gebracht door Matthias Claudius, een 18e-eeuwse journalist en dichter, dat vrijheid erin bestaat te mogen doen wat anderen niet schaadt. Feit is dat vandaag de dag de overgrote meerderheid van degenen die op de intensive care belanden, niet zijn ingeënt. Wanneer IC’s vol raken met COVID-19-patiënten, zijn de bedden niet langer beschikbaar voor spoedgevallen.
Volgens het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu is de kans “dat een volledig gevaccineerde persoon door COVID-19 op de IC belandt 33 keer kleiner dan voor een niet-gevaccineerde persoon.” Met de dramatische toename van infecties zal het aantal patiënten dat in het ziekenhuis belandt ongetwijfeld aanzienlijk toenemen, met ernstige gevolgen voor personeel en zorginstellingen. Reeds eind augustus waren in Zwitserland COVID-19-patiënten goed voor ongeveer 30% van de patiënten op de intensive care. Als gevolg hiervan begonnen sommige ziekenhuizen niet-dringende operaties uit te stellen.
Hetzelfde gold voor andere landen. In het VK en ook in Nederland werden eind vorig jaar geplande operaties van kankerpatiënten uitgesteld of zelfs geannuleerd vanwege de toename van patiënten die intensieve zorg nodig hadden tijdens de tweede golf van de pandemie. Het spreekt vanzelf dat dit met de meest recente vierde golf opnieuw gaat gebeuren. In landen als Oostenrijk, Nederland en Duitsland is de situatie al kritiek, zoals de Beierse minister van Volksgezondheid een paar dagen geleden waarschuwde : “De aantallen stijgen drastisch. De intensive care-afdelingen lopen vol. Ons gezondheidssysteem staat op instorten.” Komt dit niet bekend voor, daar waarschuwen de hoofden van onze ziekenhuizen al een tijdje over.
Onder de gegeven omstandigheden kan er geen twijfel over bestaan dat degenen die aandringen op hun vrijheid om zich niet te laten vaccineren, degenen die niet de medische zorg krijgen die ze anders onnodig zouden krijgen, in gevaar brengen.
Ondertussen sprak het management van Bayern München met Kimmich en zijn vier niet-gevaccineerde teamgenoten – zonder succes. Als reactie hierop kondigde de club aan dat het zou stoppen met het betalen van spelers die weigeren zich te laten vaccineren, waaronder Kimmich, terwijl ze in quarantaine zitten.
Voor veel critici van Kimmich gaat dit niet ver genoeg. Ze hebben gesuggereerd dat niet-gevaccineerde spelers helemaal moeten worden uitgesloten van trainingen en wedstrijden, al was het maar om een sterk signaal af te geven op een moment dat Duitsland op weg is naar een gezondheidscrisis. De situatie is ernstig, in sommige regio’s dramatisch – met dramatische gevolgen: RB Leipzig zal zijn volgende thuiswedstrijden voor een leeg stadion moeten spelen als gevolg van de lage vaccinatiegraad van Saksen en de hoge infectiepercentages.
Gezien de omstandigheden is het misschien tijd om te heroverwegen wat we bedoelen met vrijheid. Een uitgangspunt zou een punt kunnen zijn dat dominee Peter Marshall in 1947 tijdens een gebed in de Amerikaanse senaat naar voren heeft gebracht . Vrijheid, zei hij, is “niet het recht om te doen wat we willen, maar de mogelijkheid … om te doen wat juist is.” Dit komt overeen met een citaat van de Duitse filosoof Georg Wilhelm Friedrich Hegel, later overgenomen door Friedrich Engels en nog later door de ecoloog Garrett Hardin in zijn beroemde essay over de ” tragedie van de commons “, waarin staat dat vrijheid “de erkenning van noodzaak is”. .”
In een tijd die wordt gekenmerkt door hyperindividualisme, waar, zoals Margaret Thatcher zo grapte, de samenleving niet bestaat, klinken deze citaten misschien hol. Gezien de urgentie van de huidige situatie, en niet zoals populistische sirenes ons willen doen geloven, is dit misschien wel het beste advies dat we onszelf kunnen geven om de uitweg uit deze crisis te vinden.
