De EU wil de corona-crisis bestrijden én onze kinderen een goede toekomst geven

Deze spin ziet er afschrikwekkend uit, maar als je ónder de gigantische poten staat, voel je je ook geborgen, veilig en beschermd door dit afschrikwekkende monster. Die tegenstelling was ook precies wat Louise Bourgeois met dit kunstwerk wilde laten zien.
En eigenlijk is dat ook wat de EU nu probeert te doen met het presenteren van een aantal maatregelen om uit de crisis te komen: een grootse stap maken door niet alleen geld te regelen om de problemen nú aan te pakken, maar door slim investeren ook zorgen dat onze kinderen en kleinkinderen in een fijn Europa kunnen leven. Beschermd door het beleid dat de EU nu in gang zet. En lidstaten die gezamenlijk aan dit doel werken en solidair zijn. Naast de EU-Meerjarenbegroting presenteerde de EU vandaag ook een Crisis Recovery Package aan het Europarlement. Hieronder alles wat je daarvan nu moet weten.

EU presenteert een corona-reddingsfonds en de meerjarenbegroting

De Europese Commissie stelt een begroting voor de periode 2021-2027 voor van €1,1 biljoen (trillion in het Engels), 10 procent meer dan de huidige begroting. Met daarnaast een crisis Recovery Fund van €750 miljard (billion). Modernisering van de totale EU-begroting is uitgangspunt voor dit voorstel inclusief het Recovery Fund, onder de opmerkelijk ambitieuze titel:
Europe’s moment: Repair and prepare for the next generation
Begroting en  zijn gekoppeld aan de EU Green Deal klimaatdoelen – dat is dus heel anders dan de Nederlandse strategie waarbij de klimaatmaatregelen zoals CO2-taks vanwege de crisis uitgesteld worden – en ook aan de EU ambities op gebied van groei, de interne markt en de digitale agenda’s.

Ambitieuze communicatiestijl: dit is een plan voor de komende generaties

Europese Commissie-voorzitter Von Der Leyen presenteert de plannen aan het europarlement met ’What started as a virus so small your eyes could not see it has become an economic crisis so big that you simply can not miss it,”  en
“Beyond showing solidarity to overcome the crisis of today, I want to propose a new generational pact for tomorrow.” Het gaat om veel groene investeringen als het aan de EC ligt. Het gaat niet alleen om economisch herstel, maar een pact voor toekomstige generaties met focus op klimaatneutraliteit, digitalisering en toename van het Erasmus-onderwijsprogramma en steun voor banen voor jongeren.

Toerisme, bouw en transport worden het hardst geraakt door de crisis

De EU publiceerde vandaag ook een working document met een analyse van de impact van de crisis op verschillende sectoren. Verwachting is een verlies van tot €1,2 biljoen in 2020 voor Europese bedrijven. Zwaarst getroffen is de sector toerisme, met – € 285 miljoen, en de verliezen voor bouw worden geschat op €113 tot 188 miljard en de transport/automotive sector met €91 tot 152 miljard.

Wie gaat dat betalen? Dat is eigenlijk best goed uitgedacht

De EU-meerjarenbegroting past gewoon in het stramien dat er altijd al is met de lidstaten, met vooral veranderingen in de uitvoering.
Het extra geld voor het reddingsfonds van €750 miljard heeft de EU niet in kas: idee is om dat te lenen op de kapitaalmarkt. Idee is dat dit fonds deels uit giften zal bestaan (wat de meeste lidstaten, vooral de zuidelijke, willen) en deels uit leningen (waar Nederland en een aantal zuinige lidstaten voor zijn).
Om dit extra geld terug te betalen zal de EU een aantal nieuwe belastingen voorstellen, waaronder een belasting voor grote bedrijven. Hoe of wat is nog niet officieel bekend maar de NOS meldde eerder vandaag al dat het gaat om een nieuwe belasting van 0,1% voor bedrijven met een omzet van meer dan €750 miljoen.

Wat wordt er met dat geld gedaan?
Er komt allereerst een nieuw EU-programma voor gezondheid

Europa kreeg veel commentaar dat er zo voorzichtig gehandeld werd in de eerste weken van de corona-crisis. Dat komt vooral omdat Europa maar een zeer beperkt mandaat heeft gekregen van de lidstaten om te handelen op gezondheidszorg. Daarom presenteert de Europese Commissie binnenkort een nieuw zelfstandig programma voor gezondheid voor, gericht op:

• investeringen in gezondheidszorgsystemen met focus op veiligheid en capaciteit rond het omgaan met crises
• langetermijn ziektepreventie en -bestrijding
• toegang tot gezondheidszorg
• cross-border gezondheidssamenwerking

En de EU wil zorgen dat ons continent straks beter voorbereid is op crises

Daarnaast komt er een update van rescEU, dat is het nieuwe EU rampenbeschermingsmechanisme met bijvoorbeeld opslag van medische middelen noodzakelijk in crises. De update gaat ervoor zorgen dat de Europese Commissie zelf medisch materieel kan aanschaffen in plaats van uitsluitend via de lidstaten, wat natuurlijk langzaam gaat.

Voor Digitaal Europa is € 8,3 miljard uitgetrokken

Dat gaat naar supercomputing, AI en cybersecurity.

Hoe zijn de eerste reacties?
Het schaakspel rond de begroting is in volle gang. De meeste lidstaten zijn positief. Italië noemt het een excellent signaal van Brussel.

Jour essentiel pour l’Europe : @vonderleyen propose un plan de relance inédit de 750 Md€ pour les régions et secteurs en difficulté. L’accord franco-allemand a permis cette avancée. Nous devons aller vite et adopter un accord ambitieux avec tous nos partenaires européens.

— Emmanuel Macron (@EmmanuelMacron) May 27, 2020

Macron noemt het Recovery Plan ongekend en vandaag een essentiële dag voor Europa, mogelijk gemaakt door de Frans-Duitse as.

Gistermiddag met premier @GiuseppeConteIT gesproken. Over het herstel en de Italiaanse hervormingsplannen na de verwoestende effecten van #Covid19. Voor een sterke Europese Unie hebben we sterke lidstaten nodig. Ik juich deze vertrouwenwekkende stap van premier Conte toe.

— Mark Rutte (@MinPres) May 27, 2020

Rutte reageert nog niet inhoudelijk en verwijst alleen met een tweet naar een gesprek dat hij gisteren met de Italiaanse premier Conti had over crisisherstel. Dat is strategisch. Nederland is namelijk onderdeel van de vrekkige vier (die framing is natuurlijk ook onderdeel van het politieke spel) met  Denemarken, Oostenrijk en Zweden, die afgelopen zaterdag een heel kritisch position paper gepubliceerd hebben. Duitsland en Frankrijk willen graag dat het Recovery Fund wordt verdeeld als gift, maar de vier willen liever dat het leningen worden. De EC stelt voor om het deels lening, deels gift te laten zijn. Nederland geeft wel aan dat het positief is om de lidstaten en de EU als geheel te versterken.

En het Europese parlement?
De Europese Volkspartij (gelinkt aan oa CDA) roemt de terugkeer van de Europese solidariteit, en zegt dat alle Europese bedrijven afhankelijk zijn van elkaar en van een succesvolle Europese interne markt.
De Groenen dringen aan op (nog) meer groene visie in de EU-begroting, Renew Europe (opvolger van ALDE, gelinkt aan D66 VVD) wil een conditionaliteit aan de verstrekking van financiering en leningen: alleen lidstaten die voldoen aan de Europese waarden rond democratie en solidariteit zouden in aanmerking moeten komen. Rechts is sceptisch of tegen.

Hoe reageert de EU op de kritiek?

Commissievoorzitter Von der Leyen waarschuwt voor het zaaien van tweedracht in een tijd dat solidariteit juist essentieel is. En ze geeft aan dat de bezwaren van de vrekkige vier lidstaten waaronder Nederland, zijn meegenomen in de plannen. En dat er 3 manieren mogelijk zijn om de extra reddingsfondsen terug te laten betalen, waarbij de eerste optie haar voorkeur heeft:

1. nieuwe belastingen zoals een digitale taks, een CO2-grens taks of een emissiehandelsysteem
2. een reservering in de toekomst op de EU-budgetten tot 2058, met óf een toename van de bijdragen van lidstaten aan de EU óf
3. verkleining van de Europese (subsidie)programma’s tot 2058.

Hoe nu verder?

Het Europarlement is nu aan zet, en zal de begroting bespreken. Ook de lidstaten mogen de komende tijd hun zegje doen voordat de begroting en het reddingsplan ingevoerd gaan worden.