Indignatie redactie 
Tijdens een pandemie zorgt het vrije verkeer van personen tussen autonome deelstaten voor inperkingsproblemen.
Duitsland is een federatie, net als België, Spanje en Oostenrijk. Zwitserland is een confederatie – iets van een federatie pluspunt. Federaties bestaan uit relatief autonome entiteiten, zoals staten in de VS, staten en territoria in Australië, provincies in Canada, Länder in Duitsland en Oostenrijk, kantons in Zwitserland. Deze institutionele arrangementen leverden tot voor kort relatief weinig problemen op. Met COVID-19 is dit sterk veranderd.
Neem het geval van Zwitserland, dat bestaat uit 26 kantons, waarvan 20 zogenaamde volledige kantons en zes halve kantons (om historische, vooral religieuze redenen). In het westen van het land spreekt men overwegend Frans, in delen van het zuiden Italiaans en de rest Duits. Kantons verschillen niet alleen in termen van gesproken taal, maar ook in territoriale omvang en omvang van hun bevolking.
Zürich en Bern hebben relatief grote populaties, terwijl sommige kantons in het midden van het land – wat in het Duits Innerschweiz of het binnenland van Zwitserland wordt genoemd – een populatie hebben die gelijk is aan die van kleine of middelgrote steden. Maar hoe groot ze ook zijn, ze bewaken allemaal angstvallig hun autonome positie binnen de confederatie, in het bijzonder ten opzichte van de federale regering.
Trots erfgoed
De Zwitsers zijn trots op hun politieke erfgoed en koesteren hun onafhankelijkheid, vooral met betrekking tot de Europese Unie. Ze benadrukken dat Zwitserland een eigenzinnig geval is in West-Europa, waarvan de bijzonderheden, vooral het systeem van directe democratie, niet goed passen bij de rest van Europa. Dit verklaart grotendeels waarom de Zwitsers herhaaldelijk het lidmaatschap van de Europese Unie hebben afgewezen, ook al hebben ze ermee ingestemd een groot deel van de EU-regelgeving over te nemen – een logisch gevolg van het feit dat de EU de belangrijkste markt van Zwitserland vertegenwoordigt.
COVID-19 bleek tot een paar dagen geleden in Zwitserland te zijn opgenomen. En toen, plotseling, schoot het aantal dagelijkse infectiecijfers omhoog, een stijging “zo steil als de Alpen”, zoals het Duitse nieuwsmagazine Der Spiegel het verwoordde. Aan het begin van de pandemie waren de besmettingspercentages bijzonder dramatisch in het Italiaanssprekende kanton Ticino en in de Franstalige kantons Genève en Vaud. Al deze kantons hebben een groot aantal dagelijkse pendelaars uit de buurlanden Italië en Frankrijk. Dit keer zijn het de Duitstalige kantons die het meest dramatisch worden getroffen – en niet vanwege Duitse forenzen. De plotselinge toename van infecties is vooral het gevolg van de manier waarop verschillende kantons de COVID-19-crisis hebben aangepakt.
Ik spreek uit ervaring. We wonen in het kanton Vaud in het zuidwesten van Zwitserland. Hier verplichtten de kantonale autoriteiten het dragen van maskers in winkels, supermarkten en besloten openbare ruimtes in de vroege zomer. Het kostte het kanton Genève nog een paar weken om dit voorbeeld te volgen, maar dat gebeurde wel. Een paar weken geleden, toen ik naar de hoofdstad van Zwitserland, Bern moest, dacht ik dat ik in een andere wereld was. De meeste mensen bleken niet te hebben gehoord dat er een pandemie was. Op het treinstation, in supermarkten en in andere openbare ruimtes was ik een van de weinige klanten die een masker droeg.
De situatie was vergelijkbaar in andere Duitstalige kantons, waaronder Zürich, de grootste stad van Zwitserland. De reden: verschillende kantons hadden verschillende veiligheidsvoorschriften, en deze voorschriften waren in Bern aanzienlijk losser dan in Genève. Pas na de dramatische toename van infecties een paar dagen geleden, vaardigde de federale overheid nieuwe richtlijnen uit, waardoor het dragen van maskers in het hele land verplicht werd. Te weinig, te laat. Ondertussen heeft de Duitse regering heel Zwitserland tot een risicogebied verklaard en Duitse toeristen ervan weerhouden het land te bezoeken.
Dit is natuurlijk hoogst ironisch. In de afgelopen dagen is Duitsland van het ene record naar het andere gegaan als het gaat om nieuwe infecties. Zoals in Zwitserland het geval is, raast de tweede golf over Duitsland en doet alarmbellen afgaan. En nogmaals, het federalisme heeft bewezen een ernstige belemmering te zijn om de uitdagingen van de pandemie het hoofd te bieden. Al begin september merkte een rapport van de Duitse buitenlandse omroep Deutsche Welle op dat elke staat “zijn eigen ding deed”. Het ging zelfs nog verder en riep de vraag op of het federalisme ‘ingrijpende maatregelen in de pandemie’ al dan niet belemmerde.
Het antwoord was een voorlopig ja, wat inmiddels volledig is bevestigd, gezien de enorme toename van nieuwe infecties. Een paar dagen geleden riep een tekst op de website van Die Tagesschau, de belangrijkste tv-nieuwszender van Duitsland, de vraag op of het federalisme zijn grenzen had bereikt. Ironisch genoeg was het de sterke man van Beieren, Markus Söder, die zich uitsprak voor het versterken van de positie van de federale regering. Beieren is van oudsher het meest onvermurwbaar in het verdedigen van zijn autonomie binnen de federale republiek. Met COVID-19 zijn taboes niet langer taboe, zo lijkt het.
Grenzeloze autonomie
De realiteit is dat in een federatie de samenstellende entiteiten een aanzienlijke hoeveelheid autonomie behouden, net als elke soevereine staat, maar tegelijkertijd zijn er geen grenzen tussen de eenheden. Mensen zijn vrij om van een lakse eenheid naar een strenge eenheid zonder controle te reizen, waarbij ze mogelijk mensen kunnen infecteren. Dit lijkt het geval te zijn geweest in Zwitserland na een jodelende musical die werd opgevoerd voor 600 toeschouwers in het kanton Schwyz, dat uitgroeide tot een superspreader-evenement. Als gevolg hiervan kreeg Schwyz, een van deze miniatuurkantons in Innerschweiz, te maken met een enorme golf van infecties die de lokale gezondheidsdiensten dreigden te overbelasten. De toeschouwers droegen het virus naar andere kantons in de regio, wat bijdroeg aan de toename van infecties.
Australië heeft aangetoond dat er een alternatief is, ook al is het een draconisch alternatief. In maart sloot Tasmanië zijn grenzen met het vasteland, waardoor “alle niet-essentiële reizigers die aankomen in de eilandstaat … 14 dagen lang zichzelf moesten isoleren, met straffen voor degenen die zich niet hielden tot zes maanden gevangenisstraf of een boete. van maximaal $ 16.800. ” Een prominent slachtoffer van deze drastische maatregelen was de leidende radicale rechtse populiste van Australië, Pauline Hanson, die zich niet bij haar dochter kon voegen waarvan ze vermoedde dat ze het virus had opgelopen.
In juli sloten Victoria en New South Wales, de twee dichtstbevolkte staten van Australië, de grens tussen hen, na een dramatische uitbraak van COVID-19 in Melbourne, de hoofdstad van Victoria. Tot op heden is de grens gesloten voor de meeste mensen die vanuit Victoria binnenkomen, met zware straffen voor degenen die illegaal New South Wales binnenkomen zonder vergunning, met boetes tot $ 11.000 of een gevangenisstraf van maximaal zes maanden, of beide.
Dergelijke drastische maatregelen lijken tot dusver ondenkbaar in West-Europa. Het sluiten van de grenzen met buurlanden, zoals in het voorjaar gebeurde, vormt geen probleem, ook niet onder EU-leden. Het sluiten van de grens tussen verschillende Länder of kantons is iets heel anders. Het enige alternatief zijn bindende maatregelen van de federale overheid die in de hele federatie moeten worden gevolgd. Dit is wat de Zwitserse federale regering te laat deed. Maar in Duitsland is er nog grote aarzeling. Gezien de ernst van de situatie lijkt dit op zijn zachtst gezegd nogal vreemd.
Toch hebben de Duitsers misschien een punt. In Frankrijk gaat het immers nauwelijks beter. En Frankrijk is een eenheidsstaat waar de regering een grote mate van controle uitoefent over de ondergeschikte regio’s en departementen van het land. Tegelijkertijd heeft de Franse regering echter drastische maatregelen kunnen nemen, zoals een avondklok in heel Frankrijk, om de opmars van het virus te beteugelen. In Duitsland en Zwitserland is dit voorlopig ondenkbaar.
Er is natuurlijk een derde alternatief waarbij mensen daadwerkelijk leren verantwoord te handelen. Het is uiteindelijk aan het individu om het risico op infectie zo veel mogelijk te verkleinen. Helaas lijkt er tegenwoordig een tekort aan individuele verantwoordelijkheid en een gevoel van algemeen belang dat verder gaat dan bekrompen eigenbelang. Geef de schuld aan de schadelijke invloed van het neoliberalisme dat ons allemaal heeft doordrongen dat iedereen er alleen voor staat, dat er niet zoiets bestaat als een samenleving, zoals Margaret Thatcher ons vertelde, en dat we moeten leren leven met risico’s . COVID-19 heeft de donkere kant van dit ethos blootgelegd zonder, zoals het tot nu toe lijkt, ons een les te hebben geleerd.
