Indignatie redactie 
In Nederland hield de koning een toespraak over het coronavirus dat allemaal retoriek was. Maar het was precies het soort retoriek dat we nodig hebben in deze tijd van crisis.
Nu het aantal coronavirusinfecties en ziektegerelateerde sterfgevallen in Nederland snel toeneemt, sprak premier Mark Rutte op 16 maart de natie toe. ‘De komende periode raakt een groot deel van de Nederlandse bevolking besmet met dit virus’, zei hij. zei . “Terwijl we wachten op de ontwikkeling van een vaccin of behandeling, kunnen we de verspreiding van het virus vertragen en tegelijkertijd de immuniteit van de bevolking op een gecontroleerde manier opbouwen.”
De uitdrukking “groepsimmuniteit” veroorzaakte een zeer verhitte discussie. De extreemrechtse partijleider Geert Wilders beschuldigde Rutte van het uitvoeren van ‘een experiment met mensen’ dat ‘catastrofaal’ zou kunnen zijn. Jaap van Dissel, senior expert bij het Nederlandse gezondheidsagentschap RIVM en adviseur van het kabinet, zei dat de zinsnede te veel betekenis kreeg, omdat het niet het doel was van de huidige maatregelen, maar een gevolg daarvan.
Deze controverse speelt zich af tegen de achtergrond van de algehele Nederlandse reactie op de crisis, die tot voor kort aanmerkelijk minder streng was dan die van andere Europese landen. Tijdens het parlementaire debat op 17 maart, dat meer dan zeven uur duurde, stortte minister van Volksgezondheid Bruno Bruins in van uitputting en moest hij de kamer uit worden begeleid. Wilders riep op tot een volledige afsluiting, die werd ondersteund door een andere extreemrechtse leider, Thierry Baudet van het Forum voor democratie.
‘De meeste politici proberen paniek te vermijden en eenheid uit te stralen. Maar Wilders en Baudet doen precies het tegenovergestelde ”, stelt Rob de Wijk, hoogleraar internationale betrekkingen en veiligheid aan de Universiteit Leiden en oprichter van The Hague Centre for Strategic Studies (HCSS).
Het is schokkend dat deze politici alleen geïnteresseerd zijn in het politieke gewin dat de crisis kan opleveren. Nu in hoge tonen pleiten voor meer maatregelen die onvermijdelijk zullen komen, maar waarvoor de tijd blijkbaar nog niet rijp is, kan overmorgen worden gezegd dat dit lang geleden had moeten gebeuren, dat deze maatregelen zijn genomen dankzij naar hen …. Kan Rutte geen fouten maken? Dat zal moeten blijken uit de evaluatie die zal verschijnen. Misschien was de Nederlandse aanpak uitstekend, misschien was het desastreus. We weten het niet. Wat ik wel weet, is dat dit niet het moment is voor politieke spelletjes.
De Belgische viroloog Marc Van Ranst voorspelde afgelopen woensdag dat Nederland waarschijnlijk binnenkort van aanpak zal veranderen. “Ze hebben nog steeds minder dan 50 doden, maar ze komen dichtbij – 100 doden en dit beleid verandert,” zei hij . ‘En op dat moment wordt het te laat, of heel laat, om dezelfde maatregelen te nemen als België nu neemt.’
Tot voor kort maakten toeristen uit België en Duitsland gebruik van de minder strenge controles in Nederland om de grens over te steken om boodschappen te doen en een pub of twee te bezoeken.
Op 23 maart vaardigde de Nederlandse regering echter nieuwe regelgeving uit die alle openbare bijeenkomsten tot 1 juni verbood en de burgers aanspoorde thuis te blijven.
Koning Willem-Alexander sprak van zijn kant op 20 maart de natie toe . De vorst, die wordt gezien als een symbool van eenheid maar beperkte politieke macht heeft, leverde niet veel meer op dan retoriek. Dus voelde ik me gedwongen hem te bekritiseren. Maar nogmaals, het lijdt geen twijfel dat zijn woorden oprecht waren. En zeker hebben mensen behoefte aan geruststelling.
In zijn toespraak drong de koning er bij de mensen op aan om het in hun hart te vinden om tijdens de pandemie van het coronavirus zo meelevend en assertief mogelijk te zijn. Hij sprak ook zijn dank en lof uit voor veel van de hardst werkende mensen in het land. Hij speculeerde niet en nam niet deel aan de discussie over de maatregelen van het kabinet. Hij beweert niet te weten of ze meer of minder restrictief zouden moeten zijn. Hij noemt ze simpelweg ‘drastisch maar noodzakelijk’.
De meest uitgesproken woorden en betekenissen in deze toespraak waren: mededogen, solidariteit, alertheid, vriendelijkheid, respect en dankbaarheid. ‘De inspanningen die op veel gebieden worden geleverd, zijn uitzonderlijk’, merkte hij op. “Dat omvat natuurlijk onze artsen en verpleegkundigen… Duizenden voormalige gezondheidswerkers en andere vrijwilligers komen naar voren om hun hulp aan te bieden. Dat is fantastisch.”
Naast medisch personeel noemde hij ook medewerkers van de andere vitale sectoren. “We beseffen maar al te goed hoe essentieel de mensen zijn die helpen voorkomen dat onze samenleving volledig tot stilstand komt”, vervolgde hij. “Degenen die werken in de logistiek, supermarkten, de schoonmaaksector, ICT, onderwijs, kinderopvang, openbaar vervoer, politie en vele andere terreinen. U voert ons door deze buitengewoon moeilijke tijd. Zonder jou zouden we het simpelweg niet redden. Heel erg bedankt.”
Het moet de taak zijn van machtige politici om deze dankbaarheid te versterken en niet alleen mondeling. Het is de plicht van alle anderen om zich nederig te gedragen jegens degenen die niet thuis kunnen werken en die doorgaans minder goed worden gecompenseerd voor hun arbeid. En we kunnen ook verwachten dat de koning een deel van zijn aanzienlijke fortuin zal besteden aan de behoeften van zijn burgers.
De toespraak van de koning bracht geen nieuws over wonderbaarlijke vaccins. Maar toch kunnen zijn woorden een genezende werking hebben:
Nederland zou Nederland niet zijn als mensen hun hulp niet spontaan bood. Mensen die een handje willen helpen in nabijgelegen verzorgingshuizen. Mensen die zich vrijwillig aanmelden om voor een hulplijn te werken. Studenten die aanbieden om te babysitten voor ouders in belangrijke beroepen. Het Corona- virus heeft een ongelooflijke hoeveelheid positieve energie, creativiteit en publiekszin losgelaten … Dit zijn de eigenschappen die we niet alleen voorlopig nodig zullen hebben, maar zeker ook later als het nog uitdagender wordt. Alertheid, solidariteit en vriendelijkheid: zolang we deze kwaliteiten kunnen behouden, zullen we deze crisis samen kunnen aanpakken, ook al duurt deze nog enige tijd. 2020 wordt een jaar om nooit te vergeten. Iedereen zal het anders ervaren. Maar ik hoop en geloof dat gevoelens van solidariteit en trots de overhand zullen krijgen en ons allemaal dichterbij zullen brengen, terwijl we samen door deze moeilijkste tijden heen komen.
