Indignatie redactie 
De vrijheid in het westen ligt onder vuur. Niet alleen door oorlogsdreiging, maar ook door onze reactie daarop. Geloven we nog in de vrijheid van meningsuiting? De vrijheid van pers? Het vrije debat? De roep om censuur klinkt al jaren en nu Rusland Oekraïne is binnengevallen grijpen bestuurders hun kans. Russische zenders worden verboden en elke journalist of omroep die ‘verkeerde’ geluiden laat horen, wordt aan alle kanten belaagd. Deze weerstand tegen debat komt uit de samenleving zelf.
Draagvlak voor censuur
De verbodsgrage bestuurders kunnen rekenen op draagvlak onder de bevolking. Veel mensen lijken niet te begrijpen hoe essentieel het vrije debat is voor een vrije samenleving. Zij trekken zich terug in de bunker van het eigen gelijk en willen geen andere meningen horen. Sommigen gaan zelfs zover om andere meningen ‘kwetsend’ te noemen. Hoe werkt dat in hun hoofden?
Gisteren werd mij tijdens 'n lezing in 'n bibliotheek gevraagd of ik vind dat de boeken van alle Russische schrijvers verwijderd moeten worden. 'Natuurlijk niet,' zei ik. Vervolgens was ik 'n #Poetinfan en 'n #landverrader. Ik schrok ervan. Maar dit is wat massapsychose doet.
— Erick Overveen (@overveenerick) March 3, 2022
Kwetsende meningen
Een debat is per definitie ongemakkelijk. Je hebt ergens een mening over gevormd en dan komt een ander met tegenargumenten of met nieuwe feiten. Je wordt gedwongen om na te denken. Je moet misschien je mening bijstellen. Je had je met een zaak of persoon vereenzelvigd, je voelde sympathie, en nu ligt het toch anders. Dat is niet alleen een kwestie van argumenten afwegen, er zit ook een emotionele kant aan, een stukje verlies.
Mensen die hun eigen gevoel centraal stellen – ook wel snowflakes genoemd – verdragen dit ongemak niet. Zij willen niet onzeker zijn, niet twijfelen, niet over hun overtuigingen na hoeven denken. Ze willen een safe space, een veilige ruimte. De woordspelletjes hieromheen spelen een grote rol. Een onwelkome mening heet ‘agressie’ en het debat zelf is dan ‘kwetsend’. De onwil om na te denken wordt ‘het recht op veiligheid’. Degene die anders denkt en dus de ‘agressie’ pleegt en ‘onveiligheid’ veroorzaakt, wordt een bedreiger.
Andersdenkenden moeten zwijgen
Wie zo redeneert, komt makkelijk tot de volgende stap: de bedreiging moet voorkomen worden. Het risico op het ongemak van nadenken moet vermeden worden. Zelfs de kans dat anderen gaan nadenken moet voorkomen worden, want die anderen zouden met hun ‘kwetsende’ twijfels jouw safe space kunnen verstoren. De oplossing? Andersdenkenden moeten niet alleen in jouw bijzijn zwijgen, maar overal. Een duidelijk voorbeeld van dit gedrag zien we in onderstaande video.
At the University of North Texas in Denton, far-left activists shut down the Young Conservatives of Texas (@YctUnt) event featuring the father who lost custody of his trans child. The radicals pounded on the table & shouted, “F— you, fascist” over & over.https://t.co/QRIAXcWBZK
— Andy Ngô 🏳️🌈 (@MrAndyNgo) March 3, 2022
Wie is de fascist?
Studenten hadden een vader uitgenodigd om zijn persoonlijke verhaal te vertellen, een verhaal dat misschien wel twijfel zou zaaien over transactivisme. Dat was voor de schreeuwers in het filmpje – die overigens niet bij dit verhaal aanwezig hoefden te zijn – genoeg reden om de bijeenkomst te verstoren en de vader het spreken onmogelijk te maken. Dat ze de vader een fascist noemden is ironisch. Juist fascisten legden – vaak met geweld – andersdenkenden het zwijgen op; deze activisten gedroegen zich dus zelf nogal fascistisch.
Kenmerk van onze tijd
Nu zijn er altijd wel onvolwassen drammers die niet na durven denken, maar het lijkt wel alsof het er nog nooit zoveel waren. Het is een kenmerk van onze tijd. Een andere mening is voor hen niet iets om met interesse naar te luisteren, is niet iets om te onderzoeken, maar een bedreiging. Het is desinformatie, vijandige propaganda of nepnieuws. Al jaren horen we dat dit enorm gevaarlijk is, minister Ollongren begon er zelfs een campagne tegen.
Het nepnieuws van Ollongren
In maart 2019 zei Ollongren hierover bij Jinek: “Want dat is het idee, dat je met bots en trollen, echt met nepaccounts nieuws kunt verspreiden, of nieuws dat er is, kunt uitvergroten. Mensen, groepen tegen elkaar kunt opzetten door een beetje beide kanten te belichten.” Wat is dat eigenlijk, “Nieuws dat er is, uitvergroten”? Hiermee bedoelde Ollongren: aandacht besteden aan nieuws dat zij liever wilde negeren. Dit wordt nog duidelijker in: “een beetje beide kanten belichten.”
Wat de minister hier in feite verkondigde was dat het geen goed idee is om een debat te voeren. Volgens haar logica ‘zet je groepen tegen elkaar op’ als je wat meer nuance toelaat. Blijkbaar vond de minister het gevaarlijk om ‘een beetje beide kanten te belichten,’ zij vond het maar beter als mensen alleen kijken naar de kant die de overheid aanwijst. En ook toen al benadrukte Ollongren voortdurend het gevaar van Russische desinformatie, al heeft ze hier nooit enig bewijs voor kunnen geven.
Twee kanten
De protesten destijds tegen deze ‘nepnieuwscampagne’ van Ollongren werden vaak weggewuifd. Het gevaar van Russische desinformatie was immers veel groter? Wie kritiek had op regeringsbeleid of iets zei waar Poetin blij mee zou kunnen zijn, was automatisch een ‘Poetinvriendje’ en werd misschien zelfs wel betaald door de Russen. Maar zoals uit onderstaande tweets blijkt, brengt een echt debat met informatie van twee kanten juist nepnieuws aan het licht.
Het Kremlin pompt op jaarbasis duizenden fake berichten het Westerse publieke debat in, met bevriende en/of onkritische sites hier als doorgeefluik. Doel is om tweespalt en haat te zaaien. Daar mag, nee: moét het Westen zich tegen wapenen. Notoire verspreiders keihard aanpakken! https://t.co/Ln97pgm3Ja
— Joshua Livestro (@JoshuaLivestro) January 19, 2018
NOS-nepnieuws gedebunked door RT
In het filmpje hierboven bracht de NOS onbeschaamd nepnieuws over Poetin. Van wie zijn de beelden die dit nepnieuws aan het licht brachten? Van RT (Russia Today) een door het Kremlin gesponsord nieuwskanaal. En hier wordt het interessant. Laten we ons vooral geen illusies maken over de journalistieke onafhankelijkheid van RT, maar in dit geval kan je stellen dat het debat werkte. De NOS loog, Russia Today kwam met de feiten. De waarheid won.
EU Commissie verbiedt RT en Sputnik
Deze week besloot de Europese Commissie om RT en Sputnik – een ander pro-Russisch nieuwskanaal – te verbieden. Vicevoorzitter van de Europese Commissie Vera Jourová: “We zijn allemaal voorstander van de vrijheid van meningsuiting, maar die mag niet misbruikt worden om oorlogspropaganda te verspreiden.” Eerst een lege steunbetuiging aan die vrijheid, en vervolgens een besluit tot censuur. Alle EU-lidstaten zijn het ermee eens, maar: verenigingen van journalisten protesteren.
Secretaris Thomas Bruning van de Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ): “Ik snap heus dat het niet goed voelt om door de staat aangestuurde media uit Rusland vrij baan te geven, maar de staat hoort niet te bepalen wat burgers wel en niet mogen lezen. Wat is de volgende stap? Het verbieden van Fox News?” Bruning heeft een goed punt: al zullen deze zenders ongetwijfeld gekleurd nieuws brengen, mogen vrije, volwassen burgers alsjeblieft zelf uitmaken wat ze interessant vinden?
Onverstandig idee om RT en Sputnik te gaan weren/verbieden in Europa.
Laten we aub ons blijven onderscheiden als rechtsstaat en burgers zelf laten kiezen. Wetsovertredingen wel aanpakken, maar niet zoals Rusland zenders gaan verbieden!— thomas bruning (@thomasbruning) March 1, 2022
Het grootste gevaar is eenzijdigheid
Het is absoluut niet zo dat alle nieuwskanalen even betrouwbaar zijn. Sommigen willen oprecht objectief nieuws brengen, maar maken soms fouten. Anderen zijn erop uit om de nieuwsconsumenten een kant op te sturen, maar ook zij kunnen wel eens gelijk hebben. En het grootste gevaar voor de nieuwsvoorziening is niet dat sommigen gekleurd nieuws brengen; het grootste gevaar is eenzijdigheid. Juist waar twee uitersten elkaar tegenspreken en elkaar dwingen om met feiten te komen, daar kan de waarheid aan het licht komen.
Ongehoord Nieuws
En dat geldt niet alleen internationaal, het geldt ook binnen Nederland. We hebben een nieuw geluid binnen de NPO: Ongehoord Nederland. Deze omroep trekt ten strijde tegen de vermeende eenvormigheid in de media, en de eerste uitzendingen van Ongehoord Nieuws – midden in de Oekraïnecrisis – leken wel een steen in een vijver. ON laat inderdaad een andere kant horen – ook eenzijdig, maar wel anders – en is dus naar mijn mening een aanvulling.
Net #OngehoordNieuws gekeken en ik vind het een waardevolle aanvulling.
Pluspunt: #Baudet uit laten praten EN kritisch bevragen. Want ja: waarom veroordeelt hij de Russische inval niet gewoon? In inderdaad: zo onschuldig is #Poetin niet.#Debat👍 is 1000 keer beter dan #censuur— Maaike van Charante (@Repelsteeltje21) March 1, 2022
Foute politici aan het woord laten
Zo werd het door velen niet opgevat. De interviewer – Ahmed Aarad – was niet kritisch genoeg! Hij had andere vragen moeten stellen! Hij had Baudet niet uit moeten laten praten! Wat deze critici in feite zeiden: Ongehoord Nieuws had hetzelfde moeten zijn als de andere nieuwsprogramma’s. Deze mensen zijn blijkbaar overtuigd van een of andere magische kracht waardoor foute politici het publiek kunnen misleiden. En daarom mag je hen niet echt aan het woord laten, al geldt dit verbod natuurlijk niet voor de gladjakkers van andere partijen…
Ooit analyseerde ik een uitzending van Nieuwsuur waarin precies deze bangelijke houding een debat tussen Thierry Baudet (FvD) en Rob Jetten (D66) saboteerde. Maar waarom die angst voor het debat? Laat iemand als Baudet maar eens toelichten waarom hij het nodig vindt om Poetin schoon te praten. En ja, natuurlijk had Ahmed nog meer vragen kunnen stellen – misschien harder door kunnen pakken – maar het was al beter dan de kneuterigheid waarmee veel andere omroepen politici (van die andere partijen) ontvangen.
Klachten tegen Ongehoord Nederland
De NPO-ombudsman gaat klachten tegen Ongehoord Nederland onderzoeken. Klachten over een ‘grappig’ filmpje waarin asielzoekers de vraag krijgen hoe ze aan hun fietsen kwamen, die kan ik me nog voorstellen. Maar klachten over ‘onjuiste informatie, desinformatie, en gebrek aan onpartijdigheid’? Wat een kolder. Alle omroepen bezondigen zich hieraan, en een omroep die een tegengeluid laat horen, is alleen hierom al waardevol.
Wees niet bang voor debat
Wat zijn de motieven van degenen die zo graag Russische zenders verbieden of overhaast klachten indienen tegen Ongehoord Nederland? Er zullen vast politici en bestuurders zijn met totalitaire neigingen, lieden die zo antidemocratisch zijn dat ze gewone burgers slechts als stemvee of werkpaarden zien. Maar in de meeste gevallen gaat het vermoedelijk om bange mensen die erg weinig vertrouwen hebben in het beoordelingsvermogen van luisteraars.
Tegen die mensen zou ik willen zeggen: wees niet zo bang. En besef dat juist de eenzijdigheid van veel media mensen vatbaar heeft gemaakt voor complottheorieën. Laat alsjeblieft verschillende meningen aan bod komen. Laat mensen met elkaar in debat gaan, zonder dat zo’n debat stuk gemodereerd wordt. Dan zijn de meeste volwassen Nederlanders heel goed in staat om hun eigen mening te vormen.
Dat snowflakes de universiteiten veroveren is al erg genoeg, maar laten we diversiteit van meningen in de media toejuichen. Want als wij afwijkende meningen gaan verbieden, doen we dan niet precies wat wij Rusland verwijten? Zoals Ruslandkenner en journalist Hubèrt Smeets het zegt: ‘Als pluriforme democratie moet je in de praktijk brengen wat je predikt, ook in oorlogstijd.’
