Donald Trump heeft gewonnen – en de Amerikaanse democratie verkeert nu in groot gevaar
Indignatie redactie
8 min. lezen
Trumps tweede termijn vormt een existentiële bedreiging voor de republiek. Maar er is nog steeds goede reden voor hoop.
De presidentsverkiezingen van 2024 zijn voorbij — en Donald Trump is de winnaar. Er bestaat geen twijfel over de legitimiteit van de verkiezingen: Trump is op weg om het kiescollege met een ruime marge te winnen en mogelijk voor het eerst de volksverkiezing te winnen.
Maar hoewel de verkiezingen zelf duidelijk op het niveau waren, is wat er daarna komt dat misschien niet. Nu Trump op democratische wijze aan de macht is gekomen, is hij nu in een positie om zijn lang voorgestelde plannen uit te voeren om de Amerikaanse democratie van binnenuit uit te hollen.
Trump en zijn team hebben gedetailleerde plannen ontwikkeld om de federale overheid om te vormen tot een verlengstuk van zijn wil: een instrument om zijn vaak beloofde “vergelding” uit te voeren tegen president Joe Biden, vicepresident Kamala Harris en iedereen die zich tegen hem heeft verzet. Trumps inner circle, gezuiverd van bijna iedereen die hem zou kunnen uitdagen, staat klaar om zijn wil uit te voeren. En het Hooggerechtshof heeft hem in zijn wijsheid een alomvattende immuniteit verleend tegen zijn acties in functie.
Op bijna alle denkbare manieren zal een tweede Trump-regering waarschijnlijk gevaarlijker zijn dan de eerste, een termijn die eindigde in meer dan 1 miljoen doden door Covid-19 en een rel in het Capitool. Een voorspelbare crisis — een president die de macht in eigen handen consolideert en deze gebruikt om zijn vijanden te straffen — doemt op aan de horizon, met veel onvoorspelbare crises die waarschijnlijk in de coulissen wachten.
Maar hoe ernstig de zaken ook zijn, Amerika heeft reserves waar het op kan terugvallen om de komende aanval te weerstaan. In de loop van de lange democratische geschiedenis van het land heeft het robuuste systemen opgebouwd om machtsmisbruik te controleren.
De federale structuur van Amerika geeft blauwe staten controle over belangrijke bevoegdheden zoals verkiezingsadministratie. De onafhankelijke rechterlijke macht stond sterk tijdens Trumps eerste termijn. Het professionele, apolitieke leger zal zich waarschijnlijk verzetten tegen onwettige bevelen. De politiek actieve burgers hebben bewezen dat ze de straat op kunnen. En de toonaangevende media van Amerika zullen zich fel verzetten tegen elke poging om de onafhankelijkheid in gevaar te brengen.
Geen enkel land op het niveau van politiek-economische ontwikkeling van Amerika is ooit in autoritarisme vervallen. Er zijn een paar redelijk dichtbij zijnde moderne analogen, het meest verontrustend is het moderne Hongarije, maar zelfs zij verschillen in cruciale opzichten.
Dit is geen argument voor zelfgenoegzaamheid of naïef optimisme. Integendeel: de komende vier jaar vormen de grootste bedreiging voor de Amerikaanse democratie sinds de Burgeroorlog. Als de democratie deze overleeft, zal dat zeker gebeuren met klappen, blauwe plekken en littekens van de strijd.
Maar dit realisme mag geen reden zijn om te wanhopen. Hoe grimmig de zaken er nu ook uitzien, het is mogelijk dat — als mensen de ernst van de dreiging serieus nemen — de republiek er aan de andere kant intact uitkomt.
Trumps angstaanjagende tweede termijnagenda uitgelegd
We weten niet precies waarom Amerikaanse kiezers ervoor hebben gekozen om Trump weer op het hoogste ambt te zetten. De gegevens zijn niet volledig binnen, laat staan gedetailleerd geanalyseerd. Maar hoe troebel het electorale plaatje ook blijft, bepaalde elementen van de beleidstoekomst zijn kristalhelder. Trumps eigen opmerkingen, de verklaringen van zijn campagne en verwante documenten zoals Project 2025 geven ons een relatief coherent beeld van wat de agenda zal zijn in de volgende Trump-regering.
Veel ervan lijkt op wat je van een andere Republikeinse president zou zien. Trump zal bondgenoten van bedrijven aanstellen om federale agentschappen te leiden, waar ze zullen werken aan het drastisch verminderen van regelgeving op het gebied van zaken die variëren van veiligheidsnormen op de werkplek tot vervuiling . Hij heeft al regressieve belastingverlagingen voorgesteld zonder compenserende verhogingen, wat het federale tekort op dezelfde manier zou vergroten als het fiscale beleid van George W. Bush deed.
Hij zal waarschijnlijk stappen ondernemen om de toegang tot abortus te beperken , een einde te maken aan de inspanningen van de federale politie om gewelddadige politie in toom te houden en strenger op te treden tegen federale bescherming voor transgenders – allemaal voorbeelden van hoe zijn agenda bepaalde groepen mensen, doorgaans al kwetsbare, meer zou schaden dan anderen.
Trumps grootste breuken met zijn partij op traditionele beleidsgebieden zullen waarschijnlijk komen op het gebied van handel, immigratie en buitenlands beleid. Trump heeft een “universeel” tarief op geïmporteerde goederen voorgesteld, een massale deportatiecampagne die verdachte “illegalen” in kampen opsluit, en het verzwakken van Amerika’s toewijding aan de NAVO-alliantie . Deze beleidsmaatregelen samen zouden een recept zijn voor economische neergang, binnenlandse onrust en wereldwijde chaos – in een toch al chaotische tijd .
Maar het gevaarlijkste beleid van Trump zal wellicht plaatsvinden op een gebied dat traditioneel gezien het conflict tussen partijen overstijgt: de aard van het Amerikaanse regeringssysteem zelf.
Gedurende de campagne heeft Trump laten zien dat hij geobsedeerd is door twee ideeën: het uitoefenen van persoonlijke controle over de federale overheid en het eisen van “vergelding” tegen Democraten die hem uitdaagden en de aanklagers die hem aanklaagden. Zijn team heeft, bereidwillig, gedetailleerde plannen geleverd om beide dingen te doen.
Dit proces begint met iets dat Schedule F heet, een uitvoerend bevel dat Trump aan het einde van zijn eerste termijn uitvaardigde, maar nooit heeft kunnen implementeren. Schedule F herclassificeert een groot deel van de professionele ambtenarij — waarschijnlijk meer dan 50.000 mensen — als politieke benoemingen. Trump zou deze onpartijdige ambtenaren kunnen ontslaan en vervangen door vriendjes: mensen die zijn bevelen zouden opvolgen, hoe dubieus ook. Trump heeft beloofd Schedule F “onmiddellijk” nieuw leven in te blazen zodra hij weer aan de macht is, en er is geen reden om aan hem te twijfelen.
Trump zal weinig weerstand ondervinden bij zijn pogingen om beleid door te voeren dat de belangrijkste democratische vrijheden bedreigt, aangezien de bureaucratie zich onlangs heeft aangepast en de leiders zijn gezuiverd van tegenstanders uit hun eerste termijn, zoals voormalig minister van Defensie Jim Mattis.
En Trump en zijn team hebben er al veel van voorgesteld. Bekende voorbeelden zijn het onderzoeken van vooraanstaande Democraten op twijfelachtige beschuldigingen , het vervolgen van lokale verkiezingsadministrateurs , het gebruiken van regelgevende bevoegdheden voor vergelding tegen bedrijven die hem dwarszitten , en het sluiten van publieke omroepen of het omvormen ervan tot propagandabladen .
Trump en zijn bondgenoten hebben eenzijdige uitvoerende bevoegdheid opgeëist om al deze acties te ondernemen. (Het is nog onduidelijk welke partij het Huis van Afgevaardigden zal controleren, maar de Republikeinen zullen de komende twee jaar de leiding hebben over de Senaat.)
Uiteindelijk is al deze uitvoerende activiteit erop gericht om de Verenigde Staten om te vormen tot een grotere versie van Hongarije – een land waarvan het leiderschap en het beleid regelmatig worden geprezen door Trump, de verkozen vicepresident JD Vance en de leider van Project 2025, Kevin Roberts.
Hongarije heeft nog steeds verkiezingen en nominale vrijheid van meningsuiting; er zijn geen tanks op straat of concentratiekampen voor critici van het regime. Maar het is een plek waar alles — van de nationale verkiezingsautoriteit tot overheidskunstagentschappen — is verdraaid om afwijkende meningen te straffen en de propaganda van de regering te verspreiden.
Elk aspect van de regering is verdraaid om ervoor te zorgen dat nationale verkiezingen wedstrijden zijn waarin de oppositie nooit een kans maakt. Het is een soort sluipende autocratisering, een die de schijn van democratie in stand houdt terwijl deze van binnenuit wordt uitgehold.
Daarom is het tweede presidentschap van Trump een bedreiging voor de Amerikaanse democratie op uitstervensniveau. De regeringsagenda die Trump en zijn bondgenoten expliciet hebben uiteengezet, is een systematische poging om Washington te veranderen in Boedapest-aan-de-Potomac , om de democratie opzettelijk en stilletjes van binnenuit te vernietigen.
Democratie is niet verloren
Het is belangrijk om te onthouden dat, hoe ernstig de situatie ook is, de Verenigde Staten niet Hongarije zijn.
Toen premier Viktor Orbán in 2010 aan de macht kwam, had hij een tweederde meerderheid in het parlement van het land — een meerderheid die hem in staat stelde een nieuwe grondwet aan te nemen die de verkiezingsregels in het voordeel van zijn partij verdraaide en politieke controles oplegde aan de rechterlijke macht . Trump heeft geen dergelijke meerderheid en de Amerikaanse grondwet is vrijwel onmogelijk te wijzigen.
De federale structuur van Amerika creëert ook behoorlijk wat controles op de macht van de nationale overheid. Verkiezingsadministratie in Amerika wordt gedaan op staatsniveau, wat het voor Trump erg moeilijk maakt om de controle erover over te nemen van Washington. Veel vervolging wordt gedaan door districtsofficieren van justitie die niet aan Trump verantwoording hoeven af te leggen en zich mogelijk verzetten tegen federale intimidatie.
De Amerikaanse media zijn veel groter en robuuster dan hun Hongaarse collega’s. Orbán bracht de pers onder controle door onder andere overheidsadvertentie-inkopen te politiseren — een inkomstenstroom waar de Amerikaanse pers, ondanks al onze problemen, niet van afhankelijk is.
Maar het meest fundamentele is dat de Amerikaanse bevolking iets heeft wat de Hongaren niet hadden: vroegtijdige waarschuwing.
Hoewel de vorm van subtiel autoritarisme die in Hongarije werd geïntroduceerd in 2010 nieuw was, wordt het vandaag de dag goed begrepen. Orbán wist over te komen als een “normale” democratische leider totdat het te laat was om ongedaan te maken wat hij had gedaan; Trump treedt aan terwijl ongeveer de helft van het stemmende publiek hem als een bedreiging voor de democratie ziet en zich als zodanig verzet. Hij kan grote tegenstand tegen zijn meest autoritaire plannen verwachten, niet alleen van de gekozen oppositie, maar ook van de federale bureaucratie, lagere niveaus van de overheid, het maatschappelijk middenveld en de mensen zelf.
Dit geldt ook voor wanhoop.
Hoe grimmig de zaken er nu ook uitzien, weinig is in de politiek een gegeven — zeker niet de uitkomst van een strijd die zo gigantisch is als die welke zich in de Verenigde Staten gaat ontvouwen. Terwijl Trump vier jaar de tijd heeft om de democratie aan te vallen, met behulp van een draaiboek dat hij en zijn team hebben ontwikkeld sinds het moment dat hij zijn ambt neerlegde, hebben verdedigers van de democratie ook tijd gehad om tegenmaatregelen voor te bereiden en te ontwikkelen. Nu is het moment om ze in te zetten.
Trump heeft het presidentschap gewonnen, wat hem een enorme hoeveelheid macht geeft om zijn antidemocratische dromen om te zetten in macht. Maar het is geen onbeperkte macht, en er zijn robuuste middelen van verzet. Het lot van de Amerikaanse republiek zal afhangen van hoe bereidwillig Amerikanen zijn om de strijd aan te gaan.
