Indignatie redactie 
In Brussel is er een groeiende bezorgdheid dat het klimaatbeleid van de Europese Commissie zou kunnen lijden onder de snel stijgende energieprijzen. Omdat de “Europese Green Deal” energie nog duurder maakt, terwijl de vraag naar elektriciteit, bijvoorbeeld voor elektrische auto’s, groeit. Eurogroepleider Paschal Donohoe zei dat de stijging van de gas- en elektriciteitsprijzen geen argument is tegen plannen om tegen 2050 klimaatneutraal te worden. Daarover bestond brede overeenstemming onder de ministers van Financiën van de euro. Ooogkleppen op en gewoon doordenderen……
In een officiële getuigenis voor het Europees nepparlement vorige week viel de Europese commissaris voor Energie Kadri Simson Rusland aan over de gasleveranties omdat het “de krappe [aanbod]balans verergerde” en daardoor “de stijgende prijzen” veroorzaakte.
Simson reageerde op beschuldigingen tegen Gazprom en beloofde een onderzoek. “We onderzoeken deze claim via onze concurrentie-invalshoeken … Beter reageren op elke vorm van speculatie en marktmanipulatie is een ander gebied waarop we onze actiemogelijkheden moeten beoordelen.”
Simson is een Estse politicus die een openbare carrière heeft gemaakt door stemmen te trekken van Russisch sprekende Esten. Ze is er niet in geslaagd om de plaats in te nemen van de leider en voormalig premier van haar partij, Edgar Savisaar.
Simson is een rijke politica. Het huidige rapport aan de Europese Unie (EU) over de financiële belangen van Simson, gedateerd afgelopen januari, is een bijna totale blanco pagina, behalve drie appartementen die ze bezit in Tallinn waarin zij en haar familie niet zelf wonen, plus een garage – ze woont ergens anders, maar niet bij haar ex-man Priit Simson. Hij is journalist bij een Ests dagblad; hij is gespecialiseerd in de studie van wat hij “extremistische bewegingen onder de Russisch sprekende bevolking in Estland” noemt.
Uit de toespraak van Kadri Simson blijkt duidelijk dat zij vindt dat Brussel geen fouten heeft gemaakt die tot de huidige crisis hebben geleid. In haar toespraak sprak zij om te beginnen over het versnellen van de transitie naar wind- en zonne-energie. Vervolgens sprak over zij het feit dat Brussel nu geen rekening zal houden met de rol van Nord Stream-2, maar er pas over zal nadenken nadat Duitsland een beslissing heeft genomen om een vergunning voor ingebruikname af te geven. Brussel is er een meester in zaken op de lange baan te schuiven, en dit alles kan – ten aanzien van de huidige energiecrisis – dooretteren tot volgend jaar.
Het derde punt dat zij maakte is dat de EU binnenkort naar de landen van de Perzische Golf zal reizen om gasleveringen aan de Europese Unie te bespreken. Dan zal de Europese Commissie ook nog de mogelijkheid onderzoeken om de gasreserves in de EU te optimaliseren en ook de mogelijkheid van gezamenlijke gasaankopen door EU-landen die gezamenlijk optreden. Tenslotte wordt als reden voor de stijging van de gasprijzen in de EU tot dusver de wereldwijde groei van de vraag genoemd. Gazprom is door haar niet rechtstreeks beschuldigd. Simson beloofde echter de situatie met niet-concurrerend of speculatief gedrag op de gasmarkt te bestuderen.
Op deze manier is het recept van de Europese Commissie voor de bestrijding van de crisis in feite voornamelijk teruggebracht tot langetermijnoplossingen die de situatie deze winter op geen enkele manier zullen beïnvloeden. De enige oplossing die door de Europese Commissie is aangekondigd en die hier en nu kan worden uitgevoerd, is sociale bijstand aan de bevolking. Maar de verantwoordelijkheid daarvoor ligt bij de Europese landen zelf.
Brussel is van mening dat EU-landen de opbrengsten van stijgende prijzen voor koolstofquota kunnen besteden aan subsidies en uitkeringen voor energiearme Europeanen. In 2021 wisten Europese landen nog eens 10,8 miljard euro aan deze quota te verdienen. Maar het is juist de stijging van de prijs van deze quota die een andere reden is geworden voor de stijging van de gaskosten.
#Oil price rally continues amid energy crisis as demand switches from very expensive gas & coal to more modest-priced oil. WTI trades at ~$82/bbl as cushing crude inventories see unusually large drop for Oct. https://t.co/cqQ3hWN4Ab pic.twitter.com/yH1TTCw3VD
— Holger Zschaepitz (@Schuldensuehner) October 15, 2021
Brussel is verder van mening dat EU-landen de opbrengsten van stijgende prijzen voor koolstofquota kunnen besteden aan subsidies en uitkeringen voor energiearme Europeanen. In 2021 wisten Europese landen tot nu toe nog eens 10,8 miljard euro aan deze quota te verdienen. Maar door juist de stijging van deze prijs (van de quota) is een andere (onbenoemde) reden geworden voor de stijging van de gaskosten.
Volgens schattingen van de Europese Commissie zullen de elektriciteitsrekeningen voor burgers van veel EU-landen dit jaar met € 400- € 500 stijgen; groei en instabiliteit van deze energieprijzen belooft een algemene stijging van de grondstof- en voedselprijzen, en voor alle andere soorten goederen in de toekomst. De Europese Commissie erkent echter niet haar eigen fouten die binnen de EU tot dit alles hebben geleid.
In de eerste plaats was het de Europese Commissie die erop stond langetermijncontracten voor de levering van gas en het creëren van gasbeurshandel te vermijden. Tegelijkertijd zijn de lidstaten van de EU er in de reeds bestaande gascontracten (in de meeste gevallen) in geslaagd om de koppeling met ruwe olie te vervangen door een spotmarktkoppeling voor gas. Als gevolg hiervan heeft de Europese Unie, in plaats van meer voorspelbare gasprijzen, ongecontroleerde en volatiele prijsschommelingen op haar gasinkopen gekregen. Simson heeft daar met geen woord over gesproken. Ze zei alleen dat de Europese Commissie situaties van niet-concurrerend of speculatief gedrag op de gasmarkt bestudeert, evenals op de markt van koolstofemissiequota.
Nog maar een paar jaar geleden was het vanzelfsprekend dat het veiligstellen van overvloedige, betrouwbare, efficiënte en betaalbare energie de economie zou bepalen. Zonder efficiënte energie kan er geen staal of beton worden vervaardigd, grondstoffen worden ontgonnen of iets gedaan wordt dat onze moderne economieën definieert. In de afgelopen maanden is de wereldmarktprijs voor steenkool voor elektriciteitsopwekking verdubbeld. De prijs van aardgas is met honderden procenten gestegen. De olieprijs stevent af op $ 90 per vat, het hoogste niveau in zeven jaar. Dit heeft veel weg van een gepland vervolg op wat soms de Davos Great Reset of de Green Agenda zero-carbon-waanzin wordt genoemd.
Financiële investeerders op Wall Street en Londen zagen al in een vroeg stadium het voordeel van de enorme winsten die van de groene energieagenda voor het oprapen lagen (en liggen) en werkten samen met het World Economic Forum in Davos om haar belachelijke investeringsmodel te promoten, met als gevolg dat er weinig of niet meer werd geïnvesteerd in conventionele olie-, gas- en kolenbedrijven of een uitbreiding van de productie. In 2020 daalden de wereldwijde uitgaven aan olie, gas en kolen met naar schatting $ 1 biljoen. Dit zal niet zomaar zijn opgelost.
Frankrijk heeft inmiddels de energieprijzen gemaximeerd vanwege de huidige inflatiegolf. Ook is het land weer steeds meer aangewezen op kernenergie. Kernenergie moet deel uitmaken van het Europese antwoord op de huidige crisis, zei de Franse minister van Financiën Bruno Le Maire. Daarbij stuit hij echter op vastberaden verzet in Duitsland. Van de Europese Commissie wordt nu een oplossing verwacht. Het heeft een “toolkit” aangekondigd die de 27 lidstaten zouden kunnen gebruiken om de stijging van de energieprijzen te beteugelen. Het zal niets uithalen….
De Europese Commissie uit haar beschuldiging niet rechtstreeks tegen Gazprom. De ontevredenheid over Gazprom is echter te horen in het antwoord van de commissaris op een vraag over de beschuldigingen van Polen tegen Gazprom. Simson gaf toe dat Gazprom “haar langetermijncontracten voor gasleveringen aan de EU volledig nakomt.” Maar meteen introduceerde ze het anti-Russische sentiment in haar kritiek: In de praktijk levert Gazprom geen extra volumes gas aan de Europese markt of het levert ze op een minimaal volumeniveau.
“Tegelijk bedankt de Europese Commissie Noorwegen voor toenemende gasleveranties”, zegt Stanislav Mitrakhovich, een vooraanstaand expert van het Nationaal Fonds voor Energiezekerheid (NSF) en onderzoeker aan de Financiële Universiteit onder de regering van de Russische Federatie [FinU]. “Maar Noorwegen heeft de leveranties marginaal verhoogd, terwijl Rusland het aanbod met bijna 20% heeft verhoogd in vergelijking met vorig jaar. En dit is [Simsons reactie] met betrekking tot wie het gas heeft en wie niet.”
Waarom Brussel die stap van Gazprom niet genoemd heeft? Het behoudt zich de mogelijkheid voor dat er in de toekomst een mogelijkheid voor de Europese Commissie zal zijn om Gazprom aan de kaak te stellen als gevolg van een ander onderzoek. De EC is nog steeds voorzichtig met Gazprom: het is nu duidelijk niet het moment om ruzie te maken met een gasleverancier. Er kan echter een onderzoek tegen Gazprom starten.
Maar onduidelijk is (bij ons) welke claim precies bij Gazprom kan worden neergelegd. De contracten worden immers nagekomen. De Europese Commissie begrijpt dat het moeilijk zal zijn om vermeende manipulatie van Gazprom te bewijzen. Maar ze kunnen en zullen het waarschijnlijk proberen.
Een andere fout van de Europese Unie was de goedkeuring door de Europese Commissie van de gasrichtlijn [2009/73/EG], volgens welke Brussel Russische gaspijpleidingen verbiedt om gas op volle capaciteit te pompen, zelfs in de fysieke afwezigheid van een alternatieve gasleverancier. Dat wil zeggen, Brussel heeft regels opgesteld die de gasleveringen uit Rusland kunstmatig beperken. Als gevolg hiervan kan de OPAL-gasleiding maar op de helft van zijn capaciteit werken, waardoor de mogelijkheid om door de Nord Stream-1-leiding te pompen wordt verkleind. Vanwege de beperkingen van de Nord Stream-2-pijpleiding moest de Europese Commissie tijdens de uitvoering van het project de spelregels opnieuw wijzigen. Nu zal deze gasleiding nog maar halfslachtig kunnen werken. Maar hierover ook geen woord uit Brussel.
Een andere fout die de Europese Unie ook nooit zal toegeven, is dat de kunstmatige overgang naar wind- en zonne-energie te snel gaat, met het opgeven van reserve-energiecapaciteiten, voornamelijk kolen- en kernenergie. De bestaande kernreactoren moeten voor het einde van hun levensduur worden gesloten. Een levendig voorbeeld hiervan is in te zien Duitsland, dat ze in 2022 geheel wil stilleggen. Kolencentrales werden veel sneller stilgelegd omdat de Europese Commissie de tarieven voor de uitstoot van broeikasgassen verhoogde, waardoor kolencentrales onrendabel werden voor exploitatie. Dit alles botst nu met de realiteit dat groene energie helemaal niet in staat is om grote leveringsproblemen aan te pakken. De crisis was volkomen voorspelbaar. Nu de Europese Commissie vastbesloten is om haar agenda voor groene energie, Fit for 55, door te blijven voeren en aardgas uitdrukkelijk als langetermijnoptie afwijst, terwijl tegelijkertijd steenkool en kernenergie worden afgeschaft, lijkt de incompetentie van de klimaatmodellen van de denktanks van een 100% koolstofvrije, elektrische samenleving die in 2050 “af is”, een fata morgana.
Simson gaf niet alleen deze fouten van de EU niet toe – integendeel, zoals verwacht pleitte ze voor een nog versnelde overgang naar wind- en zonne-energie. De logica is deze: als het medicijn niet goed werkt, laten we dan nog meer medicijn nemen. Een fundamentele blunder. “Het is noodzakelijk om op een evolutionaire manier te bewegen, niet op een revolutionaire manier”, zegt eerder genoemde Stanislav Mitrakhovich. “Het lijkt mij dat Europa het daarentegen niet zou moeten hebben over de versnelling, maar over een vertraging van de energietransitie-inspanningen, om de catastrofe het hoofd te kunnen bieden.”
De Europese Unie zou een time-out moeten nemen, en onafhankelijk wetenschappelijk onderzoek doen naar (of en) hoe wereldwijde opwarming gevolgen heeft voor hernieuwbare energie. Omdat als wat er vorige maand in de Noordzee is gebeurd – toen de windturbines twee weken stilstonden vanwege de afwezigheid van wind – geen eenmalig fenomeen is, maar in de toekomst een permanent verschijnsel zal worden, wat behoorlijke risico’s met zich meebrengt.
Grote investeringen in windturbines en zonnepanelen worden in dat scenario dan niet gecompenseerd en terugbetaald. Het is een beangstigend vooruitzicht als lidstaten in de EU, die traditionele kolen- en gascentrales hebben gesloten, geconfronteerd zullen worden met optredende windstilte, want dan is er niemand die kan helpen. En het wegvallen van elektriciteit is nog veel erger – als sociale netwerken en applicaties niet werken, betekent dit vrijwel een volledige stillegging van de economie.
Naar onze bescheiden mening zou de EU niet alleen de energievoorzieningstransitie moeten vertragen, maar ook de druk op de opwekking van kolen en gas verminderen, en het stilleggen van kerncentrales voor het einde van hun levensduur moeten voorkómen en in plaats daarvan verlengen, net zoals Rusland en de Verenigde Staten bijvoorbeeld doen. Zelfs Japan, waar een ongeval plaatsvond met een kerncentrale, is niet bereid om nucleaire opwekking op te geven. Bovendien zou Oost-Europa, in plaats van het UCTE-elektriciteitsnet af te schaffen, de elektriciteitsstromen moeten vergroten en de intersysteemverbindingen met het Russische energiesysteem binnen de UCTE moeten uitbreiden. Rusland beschikt immer over vrij grote hoeveelheden reservecapaciteit. Daarvoor zijn geen hele grote investeringen nodig in het opruimen van knelpunten in de elektriciteitsnetten in het oostelijk deel van de EUI. Maar Brussel volgt precies de tegenovergestelde koers.
Het is veelzeggend dat de Europese Commissie bijna niets heeft gezegd over het echte recept om Europa hier en nu van de crisis te redden – niet uitstel, maar juist het versneld lanceren van Nord Stream-2. Dit is in feite het enige wat Brussel snel zou kunnen doen om de crisis te bestrijden. Wat Brussel ook kan doen (en waar zij op hoopt) is een warme winter om zo de ernstige black-outs van licht en warmte over te slaan, evenals het stilleggen van de industrie om de bevolking van energie te voorzien.
Maar in plaats daarvan heeft de Europese Commissie beloofd om binnen een paar weken naar de landen van de Perzische Golf te gaan voor onderhandelingen over gasleveringen. Deze optie zal ons inziens weinig nut hebben. De aanvoer van pijpleidingen uit het Midden-Oosten wordt beperkt door de capaciteit. De heropleving van het Nabucco-gaspijpleidingproject uit haar as is nog een kwestie van wensdenken. Vloeibaar gas kan door Europa worden gekocht, maar is duur. Maar misschien is de EU wel bereid er meer voor te betalen dan Azië.
Eind september sprak zelfs de Britse minister van Economie, Energie en Industriële Strategie, Kwasi Kvarteng, zich uit voor Nord Stream-2, al is Londen minder afhankelijk van de Russische gasvoorziening dan andere Europese landen. Hij legde uit dat hij de diversificatie van de gastoevoerroutes ondersteunt. Maar de Europese Commissie heeft zo veel moeite gedaan om Nord Stream-2 om zeep te brengen dat ze het zelfs in de huidige omstandigheden van de energiecrisis niet gelanceerd kunnen krijgen.
Wat betreft het idee van de Europese Commissie om gezamenlijke gasaankopen tot stand te brengen zal het buitengewoon moeilijk zijn om dit uit te voeren. Het is duidelijk dat hoe meer brandstof de consument koopt, hoe sterker zijn onderhandelingspositie met de verkoper en hoe groter de korting en hoe betere voorwaarden hij kan toeslaan. “Het aanbod om samen gas te kopen [voor de EU] is tien jaar geleden gedaan. Het was het idee om een energie-unie op te richten om via Brussel gas te kopen. Maar dit mislukte. De reden was dat de landen van de EU te veel van elkaar verschillen; er is een verschillend consumptiepatroon van de een naar de ander; er zijn verschillende bestaande gasleveringscontracten”, merkt Mitrakhovich op.
Het idee om in de EU een strategische gasreserve aan te leggen is redelijker, maar zoals gezegd kan dat niet snel genoeg worden uitgevoerd. De toegenomen vraag dit jaar werd onder meer gevormd doordat de winter van 2020-2021 ijzig en lang bleek te zijn en de ondergrondse opslag tot een recordniveau daalde. Dus tegen de tijd dat het nieuwe stookseizoen begon, was de EU erin geslaagd om minder gas in de opslag te pompen dan normaal. Als er aanvankelijk meer ondergrondse opslagfaciliteiten waren geweest en die allemaal met gas zouden zijn gevuld, dan was de situatie met de gasprijzen dit jaar duidelijk eenvoudiger geweest. Maar in sommige Europese landen zijn er helemaal geen opslagfaciliteiten.
Maar zal de EU hen kunnen dwingen om te investeren, en dan ook om gas op te pompen voor reserves? Het bouwen van dergelijke infrastructuur en het opslaan van gas kost geld. Niet alle arme landen van de EU zullen dit geld willen besteden, en vooral de zuidelijke landen niet. Als het (voor hen) een redelijk warme winter is waarom zouden ze dan extra gas opslaan?
Ondertussen is er slecht nieuws voor consumenten en bedrijven: de hoge gas- en elektriciteitsprijzen blijven waarschijnlijk tot 2022 onder ons, wat althans de Europese Commissie toegeeft. Brussel wil niet echt tegenmaatregelen nemen. “De gasprijzen zullen tijdens de winter hoog blijven en zouden vanaf volgend voorjaar geleidelijk moeten dalen”, zei energiecommissaris Kadri Simson. Doorslaggevend voor de verdere ontwikkeling is hoe koud de winter zal zijn. “Deze prijsschok mag niet worden onderschat.”
Indien nodig worden de “noodgevallen” geholpen – maar dat is een kleine troost. En dan gaat het sowieso alleen om nationale maatregelen – en die moeten volgens Brussel ook in de tijd beperkt zijn. Brussel zèlf durft de structurele oorzaken van de energiecrisis niet aan te pakken want het ontbreekt haar de wil om beslissende tegenmaatregelen te nemen. In dat geval zouden (zoals hierboven besproken) de rol van Gazprom, het belang van kernenergie en de invloed van emissiehandel zorgvuldig moeten worden onderzocht. Dit zijn allemaal hete hangijzers. Daarnaast mikt de EU zelf met haar “Green Deal” op continue stijgende energieprijzen (om zogenaamd het wereldklimaat te redden werden de prijzen met opzet kunstmatig verhoogd). Die stijgende prijzen moeten “decarbonisatie” bevorderen, zodat “we” tegen 2050 “klimaatneutraal” kunnen zijn.
Bij deze hele problematiek kom dan ook nog dat weinige mensen weten dat de huidige groene-energiemarkten worden gemanipuleerd om speculanten zoals hedgefondsen of investeerders zoals BlackRock of Deutsche Bank te bevoordelen en om energieverbruikers te benadelen. De hoofdprijs voor aardgas dat in Europa wordt verhandeld, het Nederlandse TTF-futurescontract, wordt verkocht door de in Londen gevestigde ICE-beurs. Die speculeert hoe hoog de toekomstige groothandelsprijzen voor aardgas in de EU over een maand, twee of drie maanden zullen zijn. Achter de ICE zitten onder meer Goldman Sachs, Morgan Stanley, Deutsche Bank en Société Générale. De markt bestaat uit zogenaamde gastermijncontracten of derivaten.
Banken en andere marktpartijen kunnen speculeren voor een cent per dollar. Toen bekend werd hoe laag de gasvoorraden van de EU voor de komende winter zijn, waren de financiële haaien in rep en roer. Begin oktober waren de futurescontractprijzen voor Nederlands TTF-gas in slechts enkele dagen tijd met een ongekende 300% gestegen. Sinds februari is het een stuk erger geweest, met een standaard LNG-lading van 3,4 biljoen BTU (British Thermal Units) die nu $ 100-120 miljoen kost, vergeleken met minder dan $ 20 miljoen eind februari. Dat is een stijging van 500-600% in zeven maanden.
In plaats van de flagrante tekortkomingen in haar agenda voor groene energie toe te geven, denkt de Europese Commissie in Brussel nog steeds dat het probleem alleen aardgas en steenkool zijn. EU-klimaat-dictator Frans Timmermans had niet eens in de gaten hoe absurd zijn opmerking was: “Als we vijf jaar eerder de Green Deal hadden gehad, zaten we niet in deze positie, omdat we dan minder afhankelijk zouden zijn van fossiele brandstoffen en aardgas.”
Als de Europese Unie en in haar kielzog de lidstaten doorgaan met deze zelfmoordagenda, bevindt de EU zich over een paar jaar in een gedeïndustrialiseerde woestenij. Het probleem is niet gas, kolen of kernenergie. Het is de inefficiënte groene stroom uit zonne- en windenergie die de komende decennia niet de stabiele en betrouwbare energie zal kunnen leveren.
De groene energieagenda van de westerse landen, evenals de door Davos afgedwongen maatregelen, zullen er alleen maar voor zorgen dat er steeds minder gas, kolen of kernenergie beschikbaar zal zijn om op terug te vallen als de wind stopt met waaien, de waterkrachtcentrales op droog staan of de zon niet schijnt niet. Je hoeft geen raketgeleerde te zijn om te beseffen dat dit een weg naar economische vernietiging is. Maar misschien is dat wel het doel van de “duurzame” energie van de VN 2030 of de “Great Reset” van Davos: bevolkingsvermindering op grote schaal. Wij mensen zijn de kikkers die langzaam gaar worden – maar dat is dan weer een heel andere discussie.
