EU-herstelfonds verstrekt miljarden aan corrupte landen – terwijl noden onderkant van onze samenleving sterk toenemen

Wij doen nu mee met onze miljarden in het EU-Herstelfonds van 750 miljard euro. De argumenten die we gehoord hebben zijn ‘solidariteit, goedertierenheid en het is in ons eigen belang’. We gaan miljarden verstrekken aan landen waarvan we weten dat ze door-en-door corrupt zijn met megaveel zwart geld. Alle dringende verzoeken om te hervormen hebben ze aan hun laars gelapt. Middelvinger. Nu komt Mark Rutte vol trots terug met de mededeling dat de miljarden ‘met de rem erop verstrekt worden’. De voorwaarden die gesteld zijn blijken echter boter en boter zacht te zijn. De Italianen, Grieken, Spanjaarden, Portugezen, etcetera lachen zich rot. “Die sukkels zijn er weer ingetrapt!” Ik vind het laakbaar dat wij dit soort solidariteit betonen, terwijl aan de onderkant van onze samenleving de noden sterk toenemen. Dit is in de afweging van de steun naar mijn mening volstrekt onvoldoende aan bod gekomen. Dat is verwijtbaar.

De pandemie heeft de ongelijkheden in het economische systeem nog verder aan het licht gebracht en versterkt. Witteboordenwerkers kunnen vanuit huis werken, maar werknemers met essentiële beroepen – verpleegsters, vuilnismannen, bouwvakkers, timmerlieden, loodgieters, thuisbezorgers – moeten op locatie blijven werken zoals voorheen. Ze lopen dus een ​​groter risico om Covid-19 te krijgen. Voor dat hogere risico worden ze niet gecompenseerd, bij een matig salaris. Flexwerkers in bedrijfstakken zoals bijvoorbeeld de horeca, zijn onevenredig jong, vrouwelijk en allochtoon. Vooral zij zijn de dupe van werkloosheid. De vele ambtenaren op kantoren ontspringen de dans.

Al voor Covid-19 begonnen beleidsmakers zich te concentreren op het negatieve effect van de toegenomen inkomensongelijkheid, waarvan ik recent melding maakte. Economen breken zich er het hoofd over welke maatregelen te nemen om het effect van de neergaande conjunctuurcyclus op de mensen met een lager inkomen te mitigeren. Het bedenken van nieuwe manieren om weer tot volledige werkgelegenheid te komen, is een topprioriteit geworden voor economen.

Maar sinds de economie is getroffen door de coronacrisis zijn de meest kwetsbaren het hardst getroffen. Er is dus een nieuw gevoel van urgentie ontstaan. Maar hoe pak je dat aan? In Europa zijn beleidsinstrumenten, als het rente- en geldbeleid, de nationale autoriteiten uit handen geslagen. Het is overgedragen aan de ECB. Nu wordt ook het fiscale beleid deels aan de EU overgedragen. We zijn nu volledig in het pak genaaid. Nationale overheden – en dus ook wij – zijn willens en wetens slachtoffer geworden van de Europese Commissie en het beleid van ECB economen in Frankfurt. Het ‘track record’ van de ECB is niet bepaald indrukwekkend, to say the least.

Sommigen beweren dat Covid-19 heeft bewezen dat beleidsmakers de neergang niet kunnen bestrijden. Zie de toegenomen werkloosheid, ondanks de fiscale stimulans van 4,4 triljoen dollar van de rijke landen dit jaar. Dit actieve beleid heeft grote nadelen. Hoe hoger het uitstaande aandeel van monetaire financiering in de totale overheidsschuld, hoe meer de overheid wordt blootgesteld aan schommelingen in de korte rente. De rente in de EU schommelt rond het nulpunt. Een beperkte rentestijging zal terugbetaling van leningen bemoeilijken en onmogelijk kunnen maken.

In de komende Pensioenhervorming is aangekondigd dat deelnemers van de pensioenfondsen beleggingsrisico’s vol voor de kiezen krijgen. Jongeren gaan meer in aandelen beleggen en ouderen meer in obligaties. De gedachte is dat ouderen minder risico kunnen lopen gezien de bescheiden periode die hen resteert om neerwaartse koersen te kunnen compenseren. Dat is maar betrekkelijk, want als de rente opveert van het nulpunt naar stel 1%, dan worden obligaties zwaar getroffen en de ouderen daarbij. Bedenk ook dat overheden de komende decennia nog meer onder druk komen te staan ​​door uitgaven voor gezondheidszorg in verband met een vergrijzende bevolking, investeringen in de strijd tegen klimaatverandering en eventuele nog meer rampen in de vorm van pandemieën.

Er is al voldoende gezegd en geschreven in de trant van: “doe niet mee aan het EU Herstelfonds ten behoeve van Zuid-Europese landen. Italië is qua individuele vermogens rijker dan wij”. Je kunt praten als Brugman, het gebeurt gewoon toch. Maar stel dat Covid-19 nog eens voor een tweede ronde gaat, dan zijn de instrumenten om de gevolgen aan te pakken, uitgeput. We moeten niet denken aan negatieve rentes zoals de voormalige hoofdeconoom van de Citigroup Willem Buiter voorziet. Spaarders die nu al zwaar getroffen worden gaan dan geld onder het matras stoppen of zetten het op rekening courant. Ik ken geen econoom die hier een solide uitweg in weet. Ze zijn er niet en economen spreken elkaar allemaal tegen.

We zitten in onontgonnen terrein en alleen de hemel weet hoe dit uitpakt. Gevaarlijk is het uiteraard wel. Mocht de spoeling nog dunner worden en de werkloosheid nog verder oplopen, dan is niet uit te sluiten dat bevolkingsgroepen zich tegen elkaar gaan keren. Dus niet onderklassen tegen het establishment, maar onderklassen tegen elkaar. Bangmakerij? Och, we hoeven maar de discussie in ons eigen land te volgen en even de blik te wenden naar de Verenigde Staten, dan weten we hoe solide de sociaal-culturele omgeving van het westen momenteel is…