Indignatie redactie 
Een machtig en verenigd Europa dat een invloedrijke geopolitieke rol speelt, is misschien niet wat sommigen in het Westen denken te zien na een eerste blijk van eenheid rond de crisis in Oekraïne.
Europa Een aantal voornamelijk Europese wetenschappers en functionarissen denken dat de Russische invasie van Oekraïne heeft geleid tot de geopolitieke samenhang van Europa. Na de invasie werkten EU-leden met elkaar samen, steunden ze Oekraïne militair en financieel, legden ze ingrijpende sancties op aan de Russische economie, openden ze hun grenzen voor Oekraïense vluchtelingen en accepteerden ze het voorstel van de NAVO om hun defensiebudget te verhogen tot 2% van hun BBP .
Velen in Brussel juichten de opkomst van dit verenigde Europa toe. Na decennia van verval is Europa ten tonele verschenen als reactie op de dreiging van Rusland en heeft het zijn capaciteiten getoond om voor de ogen van de wereld de rol van een machtige geopolitieke speler te spelen. De Russische oorlog heeft de slapende reus wakker gemaakt. Zoals Josep Borrell , Hoge Vertegenwoordiger van de Unie voor Buitenlandse Zaken en Veiligheidsbeleid het verwoordde: “In de week sinds de Russische invasie zijn we ook getuige geweest van de late geboorte van een geopolitiek Europa.
Europeanen debatteren al jaren over hoe de EU robuuster en veiligheidsbewuster kan worden gemaakt, met eensgezind doel en capaciteiten om onze politieke doelen op het wereldtoneel na te streven. We zijn nu aantoonbaar verder gegaan op dat pad in de afgelopen week dan in het voorgaande decennium.”
Er zijn echter beperkingen aan deze schijnbaar beslissende reactie van de Europeanen op de Russische invasie. De lidstaten van de Europese Unie hebben tot nu toe een direct militair conflict met Rusland vermeden. Ze hebben geweigerd om de soorten wapens te sturendat kan leiden tot een verandering in het verloop van de strijd. Zij hebben geen enkele gezamenlijke inspanning getoond om de invoer van energie uit Rusland geleidelijk af te schaffen.
Bovendien is een aantal Europese bedrijven nog steeds aanwezig in Rusland, ondanks het opleggen van uitgebreide sancties aan Moskou. Bovendien, terwijl Brusselse bureaucraten zoals Borrell bezig zijn met het eren en prijzen van de zogenaamde geboorte van geopolitiek Europa, neemt de frustratie en ontevredenheid van Oekraïne met zijn Europese bondgenoten toe naarmate de situatie op het slagveld verslechtert en het aantal slachtoffers en schade blijft toenemen.
Europese solidariteit: illusie of realiteit?
Er is goede reden om te vermoeden dat de aankondiging van de geboorte van het geopolitieke Europa weinig meer is dan het aanmatigen door zijn leiders. De vraag die iedereen bezighoudt, zou moeten zijn of deze geroemde eenheid zal worden gehandhaafd naarmate de strijd in Oekraïne vordert.
Acht maanden na de Oekraïne-crisis zijn er veel tekenen van bezorgdheid aan de horizon verschenen. Het wordt nu steeds moeilijker om de samenhang van één Europa te handhaven tegen de meervoudige gevolgen van het voortduren van de crisis die de oorlog heeft veroorzaakt. Inflatie, recessie en een groeiende energiecrisis hebben de Europese leiders ongerust gemaakt , evenals de onvoorziene verreikende politieke en geopolitieke effecten van de oorlog in Oekraïne. Achter deze schijnbare eenheid ontstaan al meningsverschillen en toenemende spanningen over hoe het conflict tussen de leden van de vakbond moet worden beheerd.
Duitsland aarzelt om wapenleveringen naar Oekraïne te sturen. Met de val van de coalitieregering in Italië en de verkiezing van de populistische Broeders van Italië onder leiding van Giorgia Meloni, is de toekomst van de rol van Italië in Europa een raadsel geworden. De politieke oppositie tegen militaire steun aan Kiev groeit onder populistische partijen in heel Europa. En hoewel de vorige vijf sanctiepakketten snel werden goedgekeurd, duurde het weken voordat de Europeanen overeenstemming bereikten over het zesde pakket sancties tegen Russische olie.
In de vroege stadia van de oorlog toonde de Europese Unie een grote vastberadenheid en cohesie. Binnen een paar weken keurde Brussel de breedst mogelijke sancties tegen Rusland goed. Europese regeringen versnelden hun defensiemaatregelen. Duitsland voegde 100 miljard euro toe aan zijn militaire begroting en de Europese Unie faciliteerde voor het eerst de overdracht van wapens aan derden.
De Unie stemde er ook mee in om miljoenen Oekraïense burgers tijdelijke bescherming te bieden, met inbegrip van de mogelijkheid van hun verplaatsing en tewerkstelling over het hele grondgebied van de Europese Unie. In juni steunde de Raad van Europa de toekenning van de kandidatuurstatus aan Oekraïne en Moldavië om toe te treden tot de Europese Unie. In het vroege voorjaar leek Europa meer verenigd dan ooit en klaar om de uitdaging van de Russische invasie van Oekraïne aan te gaan.
Deze blijk van solidariteit duurde niet lang. Toenemende economische druk heeft geleid tot zorgwekkende politieke gevolgen voor Europa. In landen als Italië en Frankrijk hebben rechts-populistische en nationalistische partijen de kosten van oorlog uitgebuit om de publieke opinie te beïnvloeden. Ze promoten het idee dat Europese regeringen en instellingen door Rusland sancties op te leggen, het vuur van de inflatie alleen maar zullen aanwakkeren, failliete industrieën zullen aanwakkeren en banen zullen vernietigen.
De voortzetting van de crisis in Oekraïne voedt deze trend. Bij de Franse presidentsverkiezingen in april presteerden radicaal-rechts en links sterk, een resultaat dat werd bevestigd bij de parlementsverkiezingen in juni. De val van Draghi’s regering in Italië in juli leidde in september tot een overwinning voor de populistische partij Broeders van Italië.
Europa’s dubbele kloof
Een terugkeer naar de oude breuklijnen binnen de Europese Unie bij voortzetting van de Oekraïne-crisis lijkt steeds waarschijnlijker. Ten eerste is er de groeiende kloof tussen het oosten en het westen van het continent, waarbij landen die grenzen aan Oekraïne, zoals de Baltische staten en Polen, de oplegging van de strengste sancties tegen Rusland en meer militaire steun aan Oekraïne eisen.
Aan de andere kant lijken West-Europese landen zoals Italië, Frankrijk en Duitsland meer geneigd tot compromissen en interactie met Rusland. De intensivering van de energiecrisis en de verergering van de economische tegenspoed maken het waarschijnlijk dat de westerse landen die ver van de frontlinie van het conflict verwijderd zijn, de Unie onder druk zullen zetten om de deur naar verzoening te openen. Maar ook al worstelen de Oost-Europese leiders met de gevolgen van de oorlog,
De tweede kloof is de kloof tussen Noord en Zuid, die de eurozone bijna in tweeën deelde tijdens de Griekse schuldencrisis tien jaar geleden. Met de mogelijkheid van een recessie en zelfs stagflatie op korte termijn, neemt het verschil in de kosten van rentebetalingen op schulden tussen de noordelijke en zuidelijke lidstaten van de Europese Unie – vooral tussen Duitsland en Italië – toe. Frankrijk, Spanje en Italië, hoewel ze minder financiële manoeuvreerruimte hebben, dwingen Brussel om zich te concentreren op Europa’s postpandemische herstelfonds en om een deel van de door oorlog veroorzaakte economische kosten te dragen.
Duitsland heeft zijn energiekosten zien verdrievoudigen. Het is veel meer blootgesteld aan Russische energiechantage dan andere leden vanwege zijn grote afhankelijkheid van Russisch gas. De Duitse regering zal, in plaats van haar financiële middelen aan te bieden om de economische problemen van andere leden op te lossen, hoogstwaarschijnlijk om hulp en steun vragen van andere leden van de Europese Unie om haar energiecrisis te verminderen.
Concluderend: er is tot nu toe geen bewijs dat de EU internationaal een sterkere of andere macht is geworden dan voor de oorlog. Met andere woorden, er is geen grond voor de bewering dat Europa een geopolitieke wedergeboorte heeft ondergaan. De populistische trend wint duidelijk aan kracht in verschillende Europese landen. De traditionele breuklijnen binnen de Unie zijn niet verdwenen en zullen waarschijnlijk weer de kop opsteken als de oorlog voortduurt. De Russische president Vladimir Poetin is zich daar zeker van bewust. De schijnbare eenheid van Europa tegenover de Russische invasie kan binnenkort een hersenschim blijken te zijn.
