Ex-farmabaas: ‘Het is onverantwoord om de coronavaccinatie totaal vrijwillig te maken’

Julien Brabants: ‘Dat sommige bedrijven in hun prijszetting erg wereldvreemd zijn, wil niet zeggen dat de coronavaccins onbetrouwbaar zijn.’Beeld Wouter Van Vooren Hij wil het geen verplichting noemen, maar Julien Brabants, voormalige baas bij farmaceut GlaxoSmithKline, stelt voor de coronavaccinaties niet als volledig vrije keuze te organiseren. ‘Roep mensen op zoals bij de verkiezingen. Wie zich eraan wil onttrekken moet via de huisarts passeren.’

Er zijn sneller dan verhoopt coronavaccins die ook efficiënter blijken dan verhoopt. Maar ze kunnen ons alleen uit de pandemie trekken als voldoende mensen zich laten vaccineren. Hoe meer mensen zich laten vaccineren, hoe beter. “Ook al wordt de vaccinatie gratis, door ze nu vrij te laten aan ieders keuze, riskeren we dat te weinig mensen voor een coronavaccin zullen gaan”, zegt Julien Brabants (66), die tot verleden jaar afgevaardigd bestuurder was bij GSK Pharma België

Iemand uit farmaland die voor zoveel mogelijk vaccinatie pleit, dat zullen sommigen sceptisch onthalen.

Brabants: (lacht) “Ik heb geen enkel persoonlijk belang meer bij de verkoop van vaccins. Mijn bezorgdheid gaat enkel over de volksgezondheid. Ik zie gegronde redenen om te vrezen dat we door coronavaccinatie vrij te laten de nodige groepsimmuniteit niet halen.”

Hoezo? De laatste bevolkingsenquête van de UAntwerpen toont dat zo’n 78 procent van de Belgen openstaat voor een coronavaccin?

“Wie aan die enquête meedoet, is wellicht al meer betrokken in de strijd tegen het virus. Bovendien weten we dat die percentages snel weer kunnen dalen. En dat is zeker zo nu nog niet alle punten en komma’s over de vaccins gepubliceerd zijn. Bovendien blijkt uit een bevraging bij huisartsen dat eenderde van hen twijfelt aan de coronavaccins, naar ik vermoed vooral omdat nog niet alle informatie over de vaccins is gepubliceerd.

“En die 78 procent uit de Antwerpse enquête is nipt, zelfs al zou die bevraging representatief zijn voor de hele bevolking. Stel dat de vaccins uiteindelijk zo’n 70 procent effectiviteit hebben en je kunt zo’n 80 procent van de bevolking vaccineren, dan is uiteindelijk 55 procent van je bevolking beschermd. Dan haal je geen groepsimmuniteit. Wat gaan we dan doen? Het is onverantwoord om deze gratis vaccinatie totaal vrijwillig te maken.”

Verplichten is toch koren op de molen van antivaxers?

“Manu militari verplichten zou inderdaad contraproductief zijn. Maar zelfs al is er geen absolute verplichting, iedereen draagt wel een absolute maatschappelijke verantwoordelijkheid. We moeten de groepsimmuniteit maximaliseren. In Vlaanderen slagen we vandaag erin zo’n 90 procent van de kinderen te beschermen tegen ziektes als mazelen, bof, kinkhoest. Daardoor kennen we deze ziektes niet meer en zijn we vergeten hoe cruciaal het is dat een zeer grote groep de vaccins krijgt toegediend.

“Mij lijkt het daarom een goed plan om de bevolking niet te verplichten, maar op te roepen, zoals in België bij de verkiezingen. Iedereen wordt geacht mee te doen, maar wie dat echt niet wil, is daar vrij in maar moet wel de discussie met de huisarts aangaan en eventueel een attest vragen om niet te moeten meedoen. Soms zal dat ook met een goeie reden zijn, bijvoorbeeld bij mensen die chemotherapie krijgen en dus een sterk gereduceerde immuniteit hebben. Dan is een vaccin mogelijk minder aangewezen zijn. Bij anderen zal het gebaseerd zijn op allerlei misvattingen. Zij vinden vast wel een arts die daarin meegaat.”

Weigeraars moeten maar moeite doen?

“Precies. Nu is het de overheid die alle moeite doet. Maar eenieder heeft een maatschappelijke verantwoordelijkheid. Mensen schermen met vrijheid, maar zoals John Stuart Mill (negentiende-eeuwse Britse filosoof, BDB) schreef in zijn ‘schadebeginsel’, is er een grens aan individuele vrijheid. De individuele vrijheid eindigt op het moment dat wat hij met die vrijheid doet anderen schaadt. Je niet laten vaccineren in een pandemie, beantwoordt daaraan. Het betekent dat door jouw beslissing anderen meer risico lopen op ziekte en dood. Dus de overheid mag in deze situatie best verantwoordelijkheidszin van ons vragen. Tegelijkertijd garandeert zo’n oproepsysteem respect voor andere meningen.”

Wie geen vaccin neemt krijgt geen boete?

“Misschien eerder een boze opmerking? Een boete lijkt me niet het belangrijkste. Het punt is dat je de burger verantwoordelijk stelt. We moeten vooruit. Wie niet meewil met de kudde, moet dan maar achterblijven, zoals de zieke antilope in de savanne verlaten wordt door de gezonde groep die verder trekt.”

Experts in vaccintwijfel benadrukken net dat mensen enkel met goeie communicatie, empathie en kennis te overtuigen zijn.

“Ik heb groot respect voor hun werk. Goede communicatie en kennis zijn essentieel maar op zichzelf waarschijnlijk onvoldoende. En hun conclusies zijn gebaseerd op vaccinatieprogramma’s bij vooral kinderen, niet op een pandemie met maandenlange lockdowns en erg veel doden zoals deze. Ook voor hen is deze situatie een nieuw fenomeen. Bij zo’n hoge nood moet een overheid het individu verantwoordelijk stellen en zeggen: ‘Als jij je niet wil laten vaccineren, dan moeten wij dat weten, dus je moet langsgaan bij je huisarts.’”

In feite zegt u: laten we niet meer eindeloos discussiëren met complotdenkers en twijfelaars?

“Ja. Maar er is wel een verschil tussen antivaxers en vaccintwijfelaars. De verantwoordelijkheid bij de burger leggen zonder absolute verplichting is volgens mij een goede manier om wie niet anti is maar enkel twijfelt over de streep te trekken. Zo iemand lijkt me vatbaar voor een oproep tot maatschappelijke verantwoordelijkheid. En het lijkt me ook dat wie twijfelt minder moeite zal doen om een uitzonderingsattest te gaan halen bij een arts dan wie echt anti is.”

Tot nu is het beleid heel eensgezind dat we niet verplichten.

“Dat verbaast mij oprecht. Het komt volgens mij omdat overheden soms te weinig durf vertonen om, waar nodig, de burgers tegen de haren in te strijken.”

Is dat niet logisch? Alle informatie over de vaccins komt vooralsnog enkel uit persberichten en over de langetermijneffecten weten we nog bijna niets.

“Dat klopt. Maar we weten zeker dat de vaccins veilig zijn want veiligheid is waar de eerste studies over gaan. Die resultaten zijn zeer goed en daar is geen tijd op beknibbeld. Persberichten zijn inderdaad niet volledig, maar tegen februari verwacht ik de eerste publicaties in vakbladen. Met wat we nu weten, zijn deze vaccins dus veilig en doeltreffend. Later pas zullen we weten of ze ook voldoende lang beschermen en of we eventueel herhaalvaccinaties moeten geven. Willen we daar echt eerst op wachten en zo nog meer zieken en doden veroorzaken? Want van dat aspect van het langetermijneffect van de pandemie zijn we zeker. Wie wil dat op zijn geweten?”

Big Pharma stunt met deze vaccins, maar heeft bij een deel mensen een slecht imago, onder andere door een scheefgetrokken prijzenpolitiek, zoals in het dossier van baby Pia. Begrijpt u dat mensen het ook daarom misschien niet vertrouwen?

“Het imago zit waarschijnlijk niet goed en de kritiek op het verdienmodel is terecht. Maar dat sommige bedrijven in hun prijszetting erg wereldvreemd zijn, wil niet zeggen dat de coronavaccins onbetrouwbaar zijn. Dat zijn echt twee verschillende dingen.”

Mochten de vaccins toch verborgen gebreken vertonen, dan zullen de EU-lidstaten in sommige gevallen zelf de schade moeten betalen. Dat boezemt toch niet veel vertrouwen in?

“Ik ken de details niet van die afspraken. Wat ik wel weet is dat in de VS de schadeclaims tegenover de bedrijven erg groot kunnen zijn. Ook is het ergens logisch dat de aansprakelijkheid voor vaccins die op zo’n grote schaal zullen worden toegediend voor een stukje bij de landen ligt. Maar dit zijn afspraken over hypothetische schade. Die kans is niet nul maar dus wel extreem klein. En de schade van niet vaccineren staat buiten kijf. De ontwikkeling is erg snel gegaan, maar iedereen moet weten dat het veiligheidsonderzoek wel degelijk als eerste is gebeurd en dat de veiligheid blijvend zal worden opgevolgd.”

PVDA : ‘EU laat belastingbetaler opdraaien voor eventuele schade door vaccins’

Normaal gezien zijn fabrikanten verantwoordelijk voor eventuele schade die opduikt met hun producten. Maar in de contracten die de Europese Commissie afsloot met de fabrikanten van coronavaccins, staan een reeks uitzonderingssituaties. In die gevallen kan de bedrijven niets aangewreven worden en moeten de lidstaten de kosten ophoesten.

Dat staat in een antwoord van Europees commissaris voor Gezondheid Stella Kyriakides aan parlementslid Marc Botenga (PVDA).

Kyriakides meldt dat voor de Covid-19-vaccins is voorzien dat de lidstaten de fabrikant “alleen onder specifieke, in de overeenkomst vastgelegde voorwaarden schadeloos stellen voor eventuele aansprakelijkheid. In alle andere voorwaarden die niet in de overeenkomsten zijn vastgelegd, zijn ze niet verplicht de fabrikant te vrijwaren.”

Daar zijn twee problemen mee, vindt Botenga. “Ten eerste weten we niet over welke situaties is overeengekomen dat schadeclaims tegenover de fabrikanten niet kunnen. Wij eisen transparantie. Ten tweede is het nooit eerder gebeurd dat de aansprakelijkheid niet volledig bij de fabrikanten ligt. In de VS bestaat deze praktijk wel al. Nu sluipt ze Europa binnen en riskeren we dat de belastingbetaler in bepaalde gevallen moet betalen voor eventuele bijwerkingen.”