Geert Wilders is een raspoliticus aan wie Baudet met zijn pseudo-intellectueel gebral nooit zal kunnen tippen

In sommige opzichten zijn we een bevoorrecht land. Terwijl de meeste landen om ons heen zich moeten behelpen met een populistische partij, hebben wij er twee, drie zelfs als je de SP meerekent.

Of het een verrijking van het politieke leven is, is vers twee. Daarover kun je van mening verschillen. Drie van dit soort protestpartijen is inderdaad misschien wat veel. Wat je niet kan ontkennen is dat de rechtse jongens geregeld voor spektakel zorgen. Bij de SP is het daarentegen al jaren de dood in de tomaatrode pot.

Van de twee populistische partijen op rechts, is de PVV nog steeds de belangrijkste. Forum voor Democratie-leider Thierry Baudet leek even de troon van Geert Wilders te bestormen, maar die aanval is voorlopig afgeslagen. Forum heeft het te druk met interne problemen, ruzies, vetes, afscheidingen, om de voortrekkersrol van de PVV over te nemen.

Bij de rechtse populisten vertegenwoordigt de PVV de proletarische vleugel. Wilders aanhang is voor een groot deel laagopgeleid, ouder en behoort tot de lagere middenklasse, ‘het volk’ dat zich niet serieus genomen voelt door ‘de elite’. Forum heeft meer pretenties, zeker de orakelende leider, en trekt ook beter gesitueerden en jongeren aan. Dit is, toegegeven, kort door de bocht en sociologie van de koude grond, maar in grote lijnen klopt het.

Ideologisch zijn de verschillen op de hoofdzaken miniem. Allebei tegen de EU, tegen de islam, voor ‘het volk’ en tegen ‘de elite’. De verschillen die er zijn liggen vooral op sociaal-economisch terrein. De PVV is daar eerder links, ze schurkt tegen de SP aan, terwijl Forum zich rechts van de VVD opstelt.

Wat de partijen vooral van elkaar onderscheidt is de kwaliteit van de leiders. Geert Wilders is een raspoliticus aan wie Baudet met zijn pseudo-intellectueel gebral nooit zal kunnen tippen. De PVV-leider heeft jarenlang de politieke agenda beheerst met zijn geroffel op de anti-islam-, anti-migratie- en anti-EU-trom. Dat is voor een politicus die vermoedelijk nooit meer zelfs maar aan het pluche zal ruiken, een niet geringe prestatie.

Het is zo goed als uitgesloten dat de PVV nogmaals mee zal regeren, zoals in Rutte I, toen de PVV ‘gedoogde’ en dat kabinet in 2012 opblies. Het vertrouwen in Wilders is bij vooral het CDA en ook de VVD verdwenen. Voor het CDA was het een traumatische ervaring, met een bijna-scheuring op dat congres in Arnhem. Maar ook voor Mark Rutte schijnt het ‘eens maar nooit weer’ te zijn.

De PVV is gedoemd tot de oppositie. Dat is Wilders trouwens op het lijf geschreven. Hij is de volkstribuun 2.0. In de Kamer is hij een van de betere sprekers en zeker een van de slagvaardigste debaters. Alleen, zijn inbreng is zelden constructief en zijn techniek, met gestrekt been dan wel de beuk erin, verre van subtiel. Het is ook steeds minder effectief. De PVV mag aan de lopende band moties in alle soorten en maten produceren, ze worden zelden aangenomen. Het is als op de hometrainer, je beweegt wel maar schiet geen meter op.

Je vraagt je af wat Wilders nog steeds bezielt. Sinds jaar en dag wordt hij bewaakt, een enigszins normaal privéleven heeft hij niet. Hij is al jaren verwikkeld in dat ‘minder Marokkanen’-proces, dat slecht voor hem kan aflopen. Op de internationale populistenbühne is hij niet langer een van de hoofdattracties maar mag hij hooguit meekwelen in het koor. De collega’s uit Frankrijk, Italië en Duitsland komen uit grotere en belangrijkere landen en zetten een navenant grotere keel op.

Naar het antwoord kunnen we alleen maar gissen, maar dat hij nauwelijks andere opties heeft zal een van de doorslaggevende redenen zijn. Een bestuursfunctie via de ‘baantjescarrousel’ zit er niet in en een lucratieve overstap naar het bedrijfsleven evenmin. Daar gaat geen ondernemer uit angst voor imagoschade aan beginnen.

Wilders is tot in lengte van dagen veroordeeld om dezelfde show in hetzelfde theater op te voeren. Hij is nergens anders welkom. Wat dat betreft lijkt hij op de weerman uit de film Groundhog Day. Die weerman zit tegen zijn zin vast in een dorp en wordt elke ochtend op dezelfde dag wakker. Pogingen om weg te komen, mislukken. De film heeft een bitterzoet einde, de weerman berust in zijn lot en vindt een aardige vrouw. Maar of zoiets er voor Wilders en de PVV in zit?