Geert Wilders The Observer-visie op de overwinning

The Observer-visie op de overwinning van Geert Wilders: de overwinning van extreemrechts is een waarschuwing voor de rest van Europa.

Geert Wilders. De Nederlandse verkiezingen waren geen schone schijn, maar geven wel de gevaren aan van passiviteit op het gebied van migratie en de kosten van levensonderhoud.

Het feit dat een extreemrechtse politicus die aanstootgevende anti-migranten- en anti-moslimstandpunten verkondigt en meer dan een oppervlakkige gelijkenis vertoont met Donald Trump, heeft gezegevierd bij de Nederlandse parlementsverkiezingen, is op zijn zachtst gezegd ontstellend. Maar er wordt te veel afgeleid van het weinig overweldigende succes van Geert Wilders en zijn Partij voor de Vrijheid (PVV) in de peilingen van afgelopen week. Ook hieruit blijkt dat Europa niet op het punt staat te bezwijken voor een extreemrechtse machtsovername.

Om te beginnen is de overwinning van Wilders enorm gekwalificeerd. Terwijl zijn partij 37 zetels behaalde, meer dan het dubbele van het totaal in 2021, vertegenwoordigt dit slechts een fractie van het Nederlandse parlement met 150 zetels. Zoals doorgaans het geval is in andere Europese landen waar populistisch-nationalistisch extreemrechts het de afgelopen jaren goed heeft gedaan, steunde de overgrote meerderheid van de kiezers de PVV niet. Verstoten door de vertrekkende premier Mark Rutte en zijn partij staat Wilders voor een zware strijd om de volgende leider van Nederland te worden.

Een linkse alliantie van Labour en Groenen werd tweede bij de verkiezingen met 25 zetels, Ruttes liberaal-conservatieve Volkspartij voor Vrijheid en Democratie won er 24, en de centristische Nieuw Sociaal Contract-partij won er 20, terwijl kleine partijen de rest pakten. Deze uitkomst vertegenwoordigt nauwelijks een pvv-schoonmaak. Hopelijk zal uit dit meerkeuze-smorgasbord een levensvatbare regeringscoalitie voortkomen. Hoewel Wilders er misschien deel van uitmaakt, zullen andere partijen niet willen dat hij het leidt.

Dat is net zo goed gezien de verdeeldheid zaaiende, destructieve impact die het merkenbeleid van Wilders zou hebben als het ten uitvoer werd gelegd. Zijn belofte om de claims van asielzoekers te bevriezen en de immigratie terug te dringen is juridisch en moreel onpraktisch, en waarschijnlijk politiek onhoudbaar. Hij verzacht zijn standpunt en spreekt nu over ‘beperkingen’. En wat moeten moslims, ongeveer 5% van de 18 miljoen inwoners, denken van zijn voorgestelde verbod op moskeeën , hoofddoeken en de Koran, ook al is hij een beetje op zijn plannen teruggekomen?

Dat gezegd zijnde bestaat er weinig twijfel over dat het succes van de PVV in aanzienlijke mate voortkomt uit ernstige zorgen, die in heel Europa weerspiegeld worden, over grootschalige, ongecontroleerde migratie . Dergelijke zorgen worden nog verergerd door het onvermogen van reguliere partijen als die van Rutte en de EU als geheel om tot overeenstemming te komen over geloofwaardig beleid. Brussel is er herhaaldelijk niet in geslaagd een consensus te bereiken over de beste manier om met de toestroom om te gaan. Het Nederlandse resultaat is een waarschuwing, waardoor de zoektocht naar oplossingen urgenter wordt.

Deze opeenvolgende beleidsfouten hebben zich vaak vertaald in vooruitgang voor extreemrechtse partijen zoals National Rally in Frankrijk en de AfD in Duitsland. Van Oostenrijk en Slowakije tot Finland en Zweden is populistisch-nationalistisch extreemrechts een feit in het politieke leven geworden. In Italië heeft zij de leiding. In Groot-Brittannië, waar cijfers van vorige week een record nettomigratie van 745.000 in 2022 aantoonden, wint hardrechtse retoriek aan kracht. In Ierland laat het geweld in Dublin vorige week, aangewakkerd door extreemrechtse, anti-migrantenleugens, zien hoe opruiend de kwestie kan zijn.

Toch zou het misleidend zijn om deze verschuiving naar rechts en het daarmee gepaard gaande anti-establishment sentiment uitsluitend aan één oorzaak toe te schrijven. De crisis in de kosten van levensonderhoud, de energiecrisis als gevolg van de oorlog in Oekraïne, slecht presterende economieën na de pandemie en problemen met overbelaste openbare diensten met onvoldoende middelen dragen allemaal bij aan de brede onvrede onder de bevolking. Gebrek aan vertrouwen in politici is een ander belangrijk probleem in heel Europa . Een deel van wat er gebeurt is een algehele afwijzing van politiek zoals gewoonlijk.

Twee recente Europese verkiezingen laten zien dat de opmars van extreemrechts niet onvermijdelijk is. In Polen verbrak voormalig EU-raadsvoorzitter Donald Tusk de greep van een gewetenloze, extreem-rechtse regering. In Spanje sloegen de socialisten van Pedro Sánchez de uitdaging van de neo-francoïstische partij Vox af. De toekomst behoort niet per definitie aan extreemrechts toe. Ze winnen alleen als de progressieve meerderheid de moed verliest en hen binnenlaat.