Indignatie redactie 
Google Nieuws levert niet wat het belooft. Het zoeken naar nieuws moet “betrouwbaar” en “betrouwbaar” zijn. Uit onze evaluatie van duizenden zoekresultaten blijkt echter dat Google Nieuws naast serieuze aanbiedingen ook Chinese staatspropaganda en rechtse blogs presenteert die bekend staan om valse berichten.
Een prominente klimaatonderzoeker is veroordeeld voor liegen. Een rapport van de Amerikaanse Securities and Exchange Commission roept twijfels op over de coronavaccinatie. En de vicevoorzitter van de Europese Commissie roept op tot genocide. – Al deze rapporten zijn vals en komen niet van samenzweringskanalen op Telegram of Facebook. Nee, we hebben ze gevonden via een bekende zoekmachine die deel uitmaakt van het dagelijks leven van veel mensen: Google Nieuws.
De resultaten van Google Nieuws verschijnen op miljoenen en miljoenen schermen over de hele wereld. Volgens Google Nieuws is het beschikbaar in 40 talen en 125 landen . Het aanbod is prominent aanwezig op google.com en heeft een eigen mobiele app. De Google-groep presenteert ook nieuws in zijn normale zoekopdracht in een voorbeeldvenster. Als mediabedrijven met hun website op Google Nieuws belanden, mogen ze van geluk spreken en hopen op een fors groter bereik.
20 jaar geleden, op 22 september 2002, begon Google Nieuws . Sindsdien heeft de nieuwszoekmachine gebruikers “actueel, geloofwaardig nieuws en informatie” gebracht – althans dat beweert Google. De groep wekt daarmee de verwachting dat Google Nieuws de hoogwaardige zus is van de veelgebruikte Google-zoekopdracht, betrouwbare bronnen voor het grote publiek.
Maar uit onderzoek van netzpolitik.org blijkt dat dit niet altijd waar is. We hebben ongeveer 5.200 zoekresultaten van Google Nieuws geëvalueerd en talloze duidelijk onbetrouwbare bronnen gevonden. Daar vind je rechts-populistische blogs met valse berichten, websites van politieke partijen, autoriteiten en pr-berichten van bedrijven. We vonden ook minstens zes gevallen van staatspropaganda, waarvan vier uit China. Oke Google?
Google wil bronnen checken op autoriteit en expertise
In de onderzochte Google Nieuws-resultaten vonden we ook minstens acht aanbiedingen die herhaaldelijk en aantoonbaar vals nieuws verspreidden. We hebben veel van dergelijke bronnen gevonden via zoekopdrachten met rechtse strijdtermen. Toen we bijvoorbeeld ‘staatsradio’ typten, raadde Google Nieuws een rechts-populistisch blog aan dat bekend staat om zijn valse rapporten op de eerste pagina met resultaten. In plaats van ‘geloofwaardige informatie’ gaf Google Nieuws ons ook dubieuze berichten over migratie en de coronapandemie.
We confronteerden Google met onze onderzoeksresultaten. Een woordvoerder zei dat het beleid van Google Nieuws het stoppen van “schadelijke of haatdragende inhoud” omvat. Meer dan 10.000 testers controleren de zoekresultaten van Google op expertise, autoriteit en betrouwbaarheid. De groep heeft niet uitgelegd in hoeverre de testers voor Google of Google Nieuws werken. Concreet wilden we weten of de aanbiedingen die we ontdekten overeenkwamen met de richtlijnen van Google News – staatspropaganda en rechts-populistische blogs die bekend staan om valse rapporten. Google heeft daar geen antwoord op gegeven voor ons.
De groep benadrukt daarentegen dat de Google Nieuws-algoritmen vooral de nadruk leggen op nieuws uit “betrouwbare en deskundige bronnen” . Nicolas Kayser-Bril van de non-profit NGO AlgorithmWatch acht deze belofte niet erg geloofwaardig. AlgorithmWatch onderzoekt hoe automatisch cruciale systemen de samenleving beïnvloeden. “De algoritmen van Google zijn over het algemeen ontworpen om de advertentie-inkomsten te maximaliseren”, zegt Kayser-Bril in antwoord op een vraag van netzpolitik.org. “Het bedrijf heeft in zijn korte geschiedenis niet aangegeven dat het zijn inkomsten op geen enkele manier wil maximaliseren.”
We hebben ongeveer 900 bronnen geïdentificeerd op Google Nieuws
Google houdt geen openbare lijst bij van welke bronnen op Google Nieuws terechtkomen en welke niet. Maar de groep schrijft dat de bronnen betrouwbaar zijn . We wilden weten wat Google Nieuws hiermee precies bedoelt. Om een zo breed mogelijk bronnenaanbod te zien, hebben we begin september een steekproef getrokken en software gebruikt om zo’n 50 zoektermen te doorzoeken. Hiervoor gebruikten we het tabblad ‘Nieuws’ op google.com.
De helft van onze zoektermen ging over belangrijke nieuwsonderwerpen, zoals “Oekraïne”, “hittegolf” en “ticket van 9 euro”, de andere helft waren rechts-populistische termen zoals “verplichte vergoedingen”, “buitenlandse infiltratie” en “geslachtsgekte”. Op deze manier wilden we een zo breed mogelijk scala aan bronnen zichtbaar maken. We hebben de eerste tien pagina’s met zoekresultaten geregistreerd voor elk van de ongeveer 50 zoektermen. Dat resulteerde in in totaal 5.202 Google Nieuws-resultaten uit 889 verschillende bronnen. Deze bronnen hebben we vervolgens handmatig gecontroleerd. We publiceren hier een tabel met de zoektermen en resultaten van de steekproef .
Met ons voorbeeld beweren we niet alle bronnen van Google Nieuws te hebben geïdentificeerd. Daar is ze te klein voor. In plaats daarvan is het voorbeeld bedoeld om te laten zien welke soorten bronnen hun weg vinden naar de zoekmachine voor ‘betrouwbare’ inhoud.
Op het eerste gezicht levert Google News veel betrouwbaar nieuws van bronnen als spiegel.de, tagesschau.de en Zeit Online – ze staan ongetwijfeld allemaal voor serieuze journalistiek. Toen we echter naar de ongeveer 900 websites uit de steekproef keken, kwamen we ook problematische bronnen tegen waarvan bewezen was dat ze verkeerde informatie verspreidden.
Vier Chinese staatspropagandamedia op Google Nieuws lange beschrijving
In totaal vonden we in zes gevallen propagandamedia uit autoritaire staten onder de Google Nieuws-bronnen. Alleen al uit China kwamen vier aanbiedingen: “Radio China International”, “Xinhuanet Deutsch”, “China Daily Global Edition” en “German China.org”. Ook staatsmedia uit Iran (“More News Agency”) en Hongarije (“Híradó”) waren vertegenwoordigd.
Staatsmedia van autoritaire regeringen zijn nauwelijks betrouwbaar te noemen. Een online artikel van Radio China International noemde bijvoorbeeld mensenrechtenschendingen tegen de Oeigoerse moslimminderheid in Xinjiang “leugens”. Het artikel ontkent dwangarbeid en genocide in Xinjiang. Dit komt overeen met de lijn van de Chinese regering, maar niet met de feiten . Een rapport van de Verenigde Naties stelde onlangs schendingen van de mensenrechten aan de kaak .
Een rapport van het Iraanse Mehr New Agency levert scherpe kritiek op de veroordeling van een Holocaust-ontkenner in Duitsland. Het artikel citeert een Iraanse politicus die zegt dat Duitsland de “mening” van de vrouw niet tolereert. In Duitsland is ontkenning van de Holocaust een strafbaar feit.
In een artikel uit 2022 crediteerde Híradó de Amerikaanse investeerder George Soros voor het helpen van een Franse stad om badpakken voor het hele lichaam toe te staan, ook wel bekend als burkini’s. Soros is altijd de hoofdpersoon in complotverhalen, het weekblad Jüdische Allgemeine noemt hem “projectieoppervlak van antisemitisme” . Concreet ging het over de stad Grenoble, die zwemmers de vrijheid wilde geven om zich te kleden, en iedereen zou moeten kunnen zwemmen zonder topje . Híradó beschreef het project als links-extremistisch.
Toen we ernaar vroegen, antwoordde de groep niet waarom Google Nieuws deze media niet labelt, zoals bij YouTube het geval is. YouTube-video’s van Xinhua zeggen bijvoorbeeld: “Xinhua wordt geheel of gedeeltelijk gefinancierd door de regering van China.”
Opvallend afwezig in de lijst met Google Nieuws-bronnen die we ontdekten, zijn de Russische staatsmedia RT en Spoetnik. De Europese Commissie verbood hun distributie na de Russische agressieoorlog in Oekraïne, en sommige providers blokkeren zelfs hun websites.
Vermelding op Google Nieuws ondanks herhaalde valse meldingen
Het was niet alleen staatspropaganda die onze aandacht trok toen we naar de Google Nieuws-bronnen keken. Minstens acht aanbiedingen zijn blogs uit het rechts-populistische spectrum waarvan al is bewezen dat ze valse of misleidende berichten hebben verspreid. Dit blijkt uit onderzoek van factcheck-editors. We plaatsen bewust geen links naar deze blogs, maar verwijzen naar voorbeeldige factchecks: Tichys Insight , Axis of the Good , Epoch Times , Reitschuster , Report24 , Our Central Europe , Rubicon , Newsmax . De eerste zeven bronnen zijn in het Duits, Newsmax is een Amerikaanse pro-Trump-zender.
Misleidende berichten over de coronapandemie illustreren goed hoe gevaarlijk rechts-populistische blogs kunnen zijn. Een bericht in mei 2021 wakkerde ongegronde twijfels aan over de Covid 19-vaccinatie. Dienovereenkomstig zou er bewijs zijn geweest van een toename van de mortaliteit na vaccinatie in Israël, zoals Reitschuster en de Epoch Times meldden. Uit een audit van Correctiv bleek echter dat de sterfte in Israël is gedaald na de introductie van vaccinatie. Een artikel van “Unser Mitteleuropa” beweerde dat de delta-variant van het coronavirus “zes keer dodelijker was bij Covid-gevaccineerde mensen”. Ook voor deze bewering is een factcheck uitgevoerd door het Duitse Persbureau (dpa) .geen recept. Wanneer deze bronnen op Google Nieuws verschijnen, kunnen ze bereik en geloofwaardigheid winnen, en uiteindelijk de gezondheid van mensen schaden.
Google vertelt netzpolitik.org dat het de richtlijnen schendt als inhoud in strijd is met de wetenschappelijke of medische consensus. Bij herhaalde of ernstige overtredingen kan het voorkomen dat een website niet meer op Google Nieuws mag verschijnen. Feiten spelen wel een rol in Google Nieuws. Maar zelfbeschrijving en werkelijkheid lijken ver uit elkaar te liggen.
Grote verscheidenheid aan bronnen
Uit de circa 900 bronnen die we hebben onderzocht blijkt dat er een enorme variëteit is in Google Nieuws. Naast journalistieke aanbiedingen zijn er ook aanbiedingen van overheden en partijen, pr-portalen, vakblogs en buitenlandse media. De federale regering en het ministerie van Financiën zijn vertegenwoordigd, evenals de officiële aanbiedingen van de deelstaat Noordrijn-Westfalen en de stad Mannheim. Op Google Nieuws vonden we aanbiedingen van onder meer de Unie, de Groenen en rechtse partijen. En tal van gespecialiseerde media hebben ook hun plaats op Google Nieuws – of het nu gaat om chemische technologie , de vleesindustrie of de Britse tandheelkunde . Ook vonden we nieuwsmedia uit onder meer Canada, India en Ghana.
Veel van de door ons geïdentificeerde bronnen vallen in een breed grijs gebied. Betrouwbaar nieuws komt al lang niet alleen van traditionele krantenuitgevers en radio, maar ook van blogs, start-ups en non-profitorganisaties. Autoriteiten doen ook zorgvuldige redactionele aanbiedingen, zoals het Federaal Agentschap voor Burgereducatie, dat eigendom is van het ministerie van Binnenlandse Zaken. Het zou een onderzoeksproject op zich zijn om de betrouwbaarheid van al deze bronnen gedifferentieerd te toetsen. Google schrijft dat politieke voorkeur geen rol speelt bij het bepalen van wat wordt weergegeven. Ons onderzoek bevestigt dit: de bronnen bevatten aanbiedingen uit het rechtse en linkse politieke spectrum.
Voor ons onderzoek hebben we daarom een beperkte focus gelegd – op gevallen die met name de vraag stellen in hoeverre Google Nieuws zijn belofte van betrouwbaarheid kan nakomen.
Google Nieuws laat niet naar zijn kaarten kijken
Waarom verschijnt deze potpourri van bronnen zelfs in de zoekresultaten van Google Nieuws? De groep beweert dat aanbiedingen op Google Nieuws moeten voldoen aan criteria voor transparantie. Volgens dit artikel moeten artikelen een auteur:binnenregel en een publicatiedatum hebben. En de website moet contactgegevens en informatie over de organisatie vermelden. Bovendien mag er geen redactionele inhoud zijn die clickbait bevat. De genoemde criteria kunnen ook automatisch worden gemeten, een menselijke controle zou niet nodig zijn.
We vroegen de persdienst: klopt het dat Google Nieuws de betrouwbaarheid van bronnen uitsluitend controleert op basis van machineleesbare kenmerken? In dit geval zouden websites slechts aan een paar formele criteria hoeven te voldoen en zouden ze kunnen doorgaan als betrouwbare nieuwsbronnen. De vraag was voor ons niet duidelijk beantwoord.
In plaats daarvan hebben we geleerd dat Google inhoud die in strijd is met dit beleid automatisch kan blokkeren. Websiteproviders kunnen ook een aanvraag indienen om zelf op Google Nieuws te verschijnen. Daarnaast voegt Google andere nieuwsbronnen toe via webcrawling. In hoeverre zorg of chaos Google Nieuws domineert, blijkt niet uit de antwoorden.
De volgorde waarin Google Nieuws zijn resultaten weergeeft, blijft ook voor de buitenwereld onduidelijk. Volgens de groep rangschikt een algoritme artikelen op criteria als actualiteit, geloofwaardigheid, locatie en taal van de gebruikers. Honderden factoren zouden in de resultaten gaan . Nicolas Kayser-Bril van AlgorithmWatch bekritiseert dit: Voor zover hij weet, zijn er maar weinig onafhankelijke tests of onderzoeken over hoe Google Nieuws werkt. “Als gevolg hiervan weet het publiek heel weinig over de innerlijke werking van het nieuwsselectie-algoritme.”
De financiële prikkels van Google
Bedrijfsjurist Corinne Tan van de Nanyang Technical University in Singapore heeft onderzocht hoe desinformatie op Google Nieuws gereguleerd kan worden. In september van dit jaar publiceerde ze een corresponderend artikel . Daarin vergelijkt Tan onder meer vrijwillige maatregelen van Google en netwerkbeleidswetgeving, ook die in Duitsland.
Google heeft een dominante positie op het web en kan gebruikers via zijn internetzoekopdracht naar Google Nieuws leiden, legt Tan uit. Dit zou de verspreiding van nepnieuws naar een breed publiek kunnen vergemakkelijken, met mogelijk schadelijke gevolgen voor de digitale gemeenschap. Enerzijds neemt Google vrijwillige maatregelen tegen desinformatie, zoals een hogere ranking voor betrouwbare bronnen. Aan de andere kant zijn er ook financiële prikkels voor Google om ervoor te zorgen dat gebruikers communiceren met onbetrouwbare bronnen en zo advertentie-inkomsten voor de groep te genereren.
Tan ziet oplossingen voor oplossingen niet alleen in Google Nieuws en regelgeving, maar ook in de gebruikers zelf. Ze spreekt van ‘digitale geletterdheid’, vrij vertaald: mediacompetentie. Het doel is om gebruikers toe te rusten voor het omgaan met bronnen. Een goed functionerend publiek is “het belangrijkste bolwerk tegen de verspreiding van nepnieuws via een nieuwsaggregator als Google Nieuws”.
Kayser-Bril formuleert meer specifieke eisen aan Google in een interview met netzpolitik.org: Google News heeft tal van mogelijkheden om de belofte van geloofwaardige bronnen waar te maken. De groep zou redacteuren en experts kunnen inhuren om de algoritmen voor het selecteren en rangschikken van bronnen te verbeteren. “Google zou voor sommige onderwerpen zelfs menselijke curatie kunnen introduceren.” In sommige gebieden kunnen mensen in plaats van algoritmen kiezen welke bronnen worden weergegeven op Google Nieuws, zegt Kayser-Bril. “Het zou natuurlijk duurder zijn dan een feed schrapen, indexeren en opnieuw uitspugen.” Uiteindelijk komt het allemaal neer op de beslissingen van Google-executives.
