Hebben we in ons land wel gedeelde normen en waarden?

Nadat Koningin Maxima, met haar Argentijnse bril op, naar de ‘Nederlandse Identiteit‘ had gezocht, verklaarde ze dat ze die niet had aangetroffen. Jan en Alleman (allen Nederlanders in hart en nieren) beschouwden het als een ‘Beetje Dom‘-moment, en wellicht was ook dat ingestudeerd. Maar wat hebben de familie Spakenburg en de familie Nekschot gemeen? Dat ze in Nederland wonen, en dezelfde taal spreken. Maar ze verstaan elkaar niet. En dat houden ze ook liever zo. Al zullen ze het, hoe typisch Nederlands (!), niet snel toegeven. In Zweden zijn ze wat dat betreft al verder.

Nou kun je uiteraard volhouden dat als beide partijen niet open staan voor een gesprek over wat hen uiteen drijft, en ze verwoede pogingen ondernemen om die ander de mond te snoeren en buiten de poort te houden, dat wel degelijk wijst op gedeelde normen en waarden. Overigens worden we ook niet wijzer van het wijzen op tegenstellingen tussen twee tamelijk uitgesproken, maar fictieve families, hier vormgegeven door een fragment uit de conference van Claudia de Brey en mijn eerdere commentaar daarop in de bijdrage die hieraan voorafging. Ook binnen de familie Nekschot is er geen consensus, behalve over het feit dat de familie Spakenburg hoog op de ‘hitlist‘ staat van beide fracties binnen die familie. En geheid is er binnen de ‘steil gereformeerde‘ familie Spakenburg ook iemand die in het geniep de katjes in het donker knijpt, en daarnaast wel eens een jointje rookt.

Hoe lang is het geleden dat we ons zorgen maakten over ‘integratie‘? Zouden die ‘allochtonen‘ wel bij machte zijn om te begrijpen dat wij er andere normen en waarden op na houden dan zij? Vervolgens eiste ‘de Politiek‘ dat er cursussen zouden worden georganiseerd, te bekronen met een heus examen, en gingen we op zoek naar ‘lesmateriaal‘. Ik vrees dat een aanzienlijk deel van de autochtone Nederlanders zakt voor dat examen. Velen zelfs na het volgen van die cursus, en zeker als ze gewoon spontaan antwoord geven op de vragen, zonder erover na te denken wat de examencommissie graag wil horen. Als ze het overdreven correcte, tergend langzaam uitgesproken Nederlands al kunnen verstaan, of zich van de opwinding al niet meer kunnen concentreren als blijkt dat de opgevoerde figuranten ‘niet-westers‘ gekleed gaan.

Daarmee wil ik niet zeggen dat de allochtonen die slagen voor hun ‘inburgeringscursus‘ betere Nederlanders zijn dan veel van hun autochtone lotgenoten. Maar wat ze geleerd hebben, is wat de fictieve ‘Doos Doorsnee‘ hanteert als normen en waarden. En als ze daarmee gewapend het land in trekken, kunnen ze gemakkelijk voor grote verrassingen komen te staan. Van aanzienlijk minder stijve Nederlanders die niet zo houterig praten, en zelfs een poging doen om hen in hun eigen taal te begroeten, en met respect hun gewoonten hebben overgenomen, of omdat je helemaal ‘de bink‘ bent als je praat als een Surinaamse of Marokkaanse Nederlander, of je in een burka hult, tot types die je bespugen en de indruk wekken dat ze je het liefst onder de naderende tram zouden duwen.

Vraag een Nederlander wat hij of zij beschouwt als een norm of waarde die typisch Nederlands is, en de kans is groot dat je een pleidooi geserveerd krijgt voor de ‘vrijheid van meningsuiting‘. En wat moeten we daar dan onder verstaan? Dat hij of zij mag zeggen wat er in zijn of haar verstopte brein opkomt, ook al bevalt dat die ander niet, en dat niemand hem of haar kan dwingen om ook oprecht naar die ander te luisteren als die reageert. Wat hier voor de meningsuiting geldt, staat eigenlijk model voor alle gedrag. Want wie ben jij om daar wat van te zeggen?!? Hier! Pak aan! Een Nekschot!

Hé! Nee, niet letterlijk. Het is maar een signaal. Vrijheid van meningsuiting, weet je wel? En als een ander het letterlijk neemt, is dat niet mijn probleem. En daar zit iets in, zolang we gedeelde, eenvoudig te begrijpen, voor iedereen in gelijke mate geldende, overal in Nederland geldende identieke wetten hebben die het gedrag beteugelen. Maar dat was vroeger. Dat hebben we enige decennia geleden laten varen. Wat in Amsterdam mag, mag verder nergens in Nederland, en zéker niet in de ‘Bible Belt‘. En andersom. We gedogen, snuiven, jatten, negeren het rode licht, doen onze behoefte, beledigen, dealen, drinken tot we in coma raken, heffen spreekkoren aan, blokkeren wegen, liegen, trekken op tegen de ME, jagen anderen de stuipen op het lijf, proberen hen af te persen en te chanteren via ‘Marktplaats‘, richten vernielingen aan, en meppen er op los zonder dat er een haan naar kraait. Je moet alleen weten wanneer het niet kan. En dat kan niemand je leren.

Om je plaats te weten, moet je een hoog ontwikkeld orgaan hebben voor je plek in de maatschappij, op elk moment van de dag. Daarbij kun je ’s ochtends een ander zijn dan ’s middags of ’s avonds, en doe je er goed aan een ‘lifestyle‘ te kiezen die je zoveel mogelijk ruimte biedt. Hoe dan ook iets met een ‘minderheid‘. Maar op de lokatie zelf moet je wel in de meerderheid zijn, of zorgen dat de politie in de buurt is om je te beschermen. Zelf heb ik het redelijk door, al is er iets opstandigs in mij dat wil revolteren tegen die hypocriete manier van doen. Dat is niet altijd mogelijk, en soms zelfs buitengewoon onverstandig. Helemaal ingeburgerd ben ik nog niet, want zo af en toe, als ik toch weer aan kom zetten met de normen en waarden waarmee ik werd grootgebracht, iets met respect, verantwoordelijkheid, rekenschap afleggen en rechtvaardigheid, dan kijken mijn kinderen mij meewarig aan, en zeggen ze: ‘Dat is zo ‘Sixties’!‘. En dan ben ik weer terug op aarde.

Maxima had wel gelijk. De Nederlander is niet écht, en niet te vertrouwen. Maar hem of haar valt niks te verwijten, want zo zijn de normen en waarden binnen onze samenleving nou eenmaal. Wat kun je er aan doen, in je eentje? Het is je reinste armoede, maar je kunt er knap rijk mee worden, want in het buitenland zijn ze er veelal niet op voorbereid, dat handelen met zo’n morele kameleon.