Indignatie redactie 
Het besluit van de Russische president Poetin om de gasleveranties nog alleen in roebels te betalen is in het Westen hard aangekomen. Is het einde van de Amerikaanse dollar als toonaangevende munt – en de VS als wereldmacht – in de wereld nabij? En is de oorlog in Oekraïne slechts een radertje in de strijd tussen het Westen en het Oosten?
De Russische president Vladimir Poetin maakte deze week bekend dat zijn land zijn aloude reputatie als betrouwbare energieleverancier niet in gevaar wil brengen en daarom blijft de gaslevering uit Rusland op de afgesproken prijzen en volumes. Alleen de betaling wordt gewijzigd, van dollars en euro’s naar de Russische roebel. Laconieke rechtvaardiging van Poetin: door de sancties van het Westen konden Russen sowieso niets meer kopen met euro’s en dollars.
Begint nu de “oorlog” tegen de Amerikaanse dollar? Er is vaak gesproken over het einde van de dollardominantie en de ondergang van de petrodollar. Met het begin van de westerse economische oorlog tegen Rusland is het debat hierover geïntensiveerd. Dit kreeg nog een extra dimensie door de aankondiging dat Saoedi-Arabië van plan is zijn toekomstige zaken met China in yuan af te wikkelen – en niet langer in dollars. Ook een oliedeal tussen India en Rusland zorgde voor onrust.
Het nieuws uit Moskou dat Poetin nu alleen nog maar roebels wil accepteren voor gasleveringen aan Europa sloeg in als een bom. Het tijdstip van bekendmaken was zorgvuldig gekozen: kort voor de EU-top. Het zal menige regeringsleider en het EU-regime in Brussel nog grote kopzorgen bezorgen.
Rusland waarschuwde het Westen vandaag dat facturering in roebels voor miljarden dollars aan aardgasexport naar Europa slechts enkele dagen verwijderd zou kunnen zijn, de moeilijkste reactie van Moskou tot nu toe op verlammende sancties die door het Westen zijn opgelegd voor de invasie van Oekraïne. Het Kremlin meldde vandaag dat Poetin Gazprom, ’s werelds grootste aardgasbedrijf, dat 40% van Europa’s gas levert, opdracht heeft gegeven om exportbetalingen in roebel te accepteren, en dat het nog maar vier dagen had om uit te zoeken hoe.
EU-regeringsleiders onderschatten de ernst van de situatie op dit moment. “Ik denk niet dat iemand in Europa echt weet hoe roebels eruit zien”, zei de Sloveense premier Janez Jansa. “Niemand zal in roebels betalen.” Hoewel anderen het minder bot zeggen, komt het op hetzelfde neer – van de Duitse bondskanselier Olaf Scholz tot de Italiaanse premier Mario Draghi, die als voormalig hoofd van de Europese Centrale Bank hopelijk nog iets weet van andere valuta’s. Het stellen van dergelijke eisen zou echter de contracten fundamenteel veranderen en ze nietig maken, zeiden verschillende Europese leiders tijdens de eerste dag van hun EU-top. De Russische dreiging is groot aangezien de EU 90% van het aardgas importeert dat wordt gebruikt om elektriciteit op te wekken, huizen te verwarmen en de industrie te bevoorraden, terwijl zoals gezegd Rusland bijna 40% van het gas in het blok levert.
Ondanks de westerse bravoure om de sancties verder op te voeren en niet in roebels te betalen, is er geen haalbare manier voor de EU om in haar eigen gasbehoefte te voorzien en te voorkómen dat er een compleet pandemonium op de Europese markten ontstaat. Zelfs als de Verenigde Staten en andere landen zouden invallen (wat Von der Leyen probeerde te bereiken) en verwoed zouden proberen het tekort aan te vullen, is de Europese infrastructuur voor alternatieve energiebronnen zoals vloeibaar aardgas nog niet gebouwd. De ontwikkeling ervan kan jaren duren. De EU zou hoe dan ook overgaan tot sancties voor Russisch gas en strompelend een weg banen door de lente en de zomer. Maar tegen de herfst kan het een koude winter tegemoet gaan met de strengste brandstofrantsoenering sinds de Tweede Wereldoorlog.
De Duitse minister van Financiën, Christian Lindner, heeft de Duitse energieleveranciers vandaag geadviseerd niet te betalen voor Russisch gas in roebels, zoals Moskou eist. Dat zou voor de Duitse industrie wel eens dramatisch kunnen uitpakken.De eis van Moskou dat de Europese Unie haar gasexport in Russische roebels betaalt, kan de wereldeconomie opschudden, de westerse sanctiestrategie ondermijnen en Europa dwingen te beslissen of het ècht onafhankelijk wil zijn van de VS.
Minder bekend is dat aardgas ook een essentiële grondstof is voor de productie van essentiële producten zoals meststoffen en geneesmiddelen. Door de EU-sancties die aan Rusland zijn opgelegd vanwege zijn oorlog in Oekraïne, is aardgas om deze reden (en de afhankelijkheid van de EU van Russisch gas) gemakshalve uitgesloten. Kortom, Europa heeft voor de nabije toekomst Russisch gas nodig. Maar het kopen van die energie in roebels zou direct indruisen tegen de westerse strategie om economische oorlogsvoering te gebruiken om de Russische munteenheid te devalueren.
Poetin benadrukte dat dit een reactie was op de “onwettige” bevriezing van Russische tegoeden door het Westen. Tegelijkertijd zei hij dat Rusland “gas zal blijven leveren in de hoeveelheden die in eerdere contracten zijn gespecificeerd”. In Berlijn werd dit prompt opgevat als een oorlogsverklaring. “Dit is een escalatie van de economische oorlog”, zei Jens Südekum, lid van de wetenschappelijke adviesraad van het federale ministerie van Economische Zaken. Hij en de Duitse federale minister van Klimaat en Economie Habeck spreken van een “contractbreuk” van de kant van Poetin. “Contract” en “contractbreuk” zijn tegenwoordig twee erg grappige woorden. Zeker als ze uit de mond van politici komen.
Daarnaast hebben ook Duitsland, de EU en de VS regels overtreden. Door de deviezenreserves van de Russische centrale bank te bevriezen, doorbraken ze een taboe en begonnen ze de economische oorlogvoering. Critici waren er toen al snel bij om erop te wijzen dat de maatregel averechts zou kunnen werken. Want wie gaat zijn vermogen in de toekomst in dollars of euro’s beleggen als het op elk moment “on hold” kan worden gezet?
Gezien het feit dat het door de sancties van de EU prominent op de “onvriendelijke” lijst van Rusland staat, wordt de EU nu geconfronteerd met het kopen van roebels om Russisch gas te kopen. Maar hoe? De Europese Unie heeft vier hoofdopties:
1. Goud inwisselen voor roebels
2. “Barter”-goederen voor Russisch gas
3. Ruil euro’s voor roebels op de valutamarkt (forex)
4. Koop roebels van de Russische centrale bank met euro’s of Amerikaanse dollars.
En elk van deze opties heeft gevolgen:
– Goud is in feite sanctie-proof en dus geen vorm van betaling die het Westen wil gebruiken. Goud is ook een onhoudbaar betaalmiddel, omdat het de EU-reserves zou uitputten.
– Het is voor Europa onmogelijk om met Rusland te ‘ruilen’ zonder eerst de sancties op te heffen, waar het niet op wil terugvallen.
– Het verhandelen van euro’s voor roebels op de forexmarkt zal ervoor zorgen dat de roebel snel in waarde stijgt ten opzichte van de euro – iets waar de VS fel tegen strijdt, omdat het in tegenspraak zou zijn met zijn strategie om de valuta te verzwakken, terwijl goederen goedkoper worden om in Rusland te importeren en de inflatie terug te dringen .
– Roebels kopen van de centrale bank van Rusland is misschien niet eens een optie, aangezien Moskou zou kunnen weigeren euro’s of Amerikaanse dollars te accepteren, gezien de manieren waarop tegoeden in westerse valuta’s ertegen zouden kunnen worden bewapend.
Als Rusland betaling in euro’s en Amerikaanse dollars weigert, zullen ‘onvriendelijke’ landen gedwongen worden om eerst een intermediaire valuta aan te schaffen, zoals de Chinese yuan.Dit vooruitzicht om gedwongen te worden yuan te kopen, is iets waar het Westen op heeft geanticipeerd, maar er is nog maar weinig invloed om dit te voorkómen. Dit is de reden waarom de Verenigde Staten en de NAVO hun toevlucht hebben genomen tot kanonneerbootdiplomatie in de richting van Peking, en dreigen China sancties op te leggen voor het helpen van Rusland om de eenzijdige dwangmaatregelen van het Westen te omzeilen. Deze splitsing van de wereld in een confrontatie “vóór ons of tégen ons” zal waarschijnlijk de weg vrijmaken voor hernieuwde sancties tegen China.
Maar aangezien de totale handel met China bijna drie keer zo hoog is als de waarde van de handel met Rusland, zouden EU-sancties tegen China ervoor zorgen dat alle prijzen omhoogschieten. En de resulterende instabiliteit is iets wat Washington hoopt te benutten, door de Amerikaanse energie-export te stimuleren en Europa ervan afhankelijk te houden in plaats van Moskou. Dat is deel van de Amerikaanse agenda. Deze acties laten zien hoe, meer dan het isoleren van Rusland, het conflict over Oekraïne gaat over het afsplitsen van een terugtrekkend Europa van Azië en het weer meer afhankelijk te maken van de Verenigde Staten.
Nu hebben we het gedonder in de glazen. Poetin probeert het Westen in hun eigen spel te verslaan. Of dit uiteindelijk de dollar schaadt of zichzelf pijn doet, valt nog te bezien. Britse experts spreken van een “daad van wanhoop”, zij zien geen probleem voor de dollar… Maar de bekende wetenschapsjournalist Wolfgang Münchau had hiervoor al gewaarschuwd: “Het is een erg ernstige zaak als een centrale bank de rekeningen van een andere centrale bank bevriest… Als direct gevolg van deze beslissingen hebben we de dollar en de euro, en alles wat in die valuta luidt, in een de facto risicovolle activa veranderd”. Op zijn minst zal het landen onvermijdelijk ertoe aanzetten hun reserves te diversifiëren en hun bezit in yuan te vergroten, om de greep van het Westen op hun economieën te verminderen en hun economische veerkracht en zelfvoorziening te versterken.
Contractbreuk…..
Contracten hoeven niet schriftelijk vastgelegd te worden om contracten te zijn. In het verleden werd een koopovereenkomst tussen de boer en de veehandelaar vaak met handjeklap gesloten en was dus geldig. Een ambtseed is ook een soort contract. Voor politici regelt het de basisvoorwaarde waarop zij o.a. de soevereiniteit van hun land vertegenwoordigen. Ze zweren daarom om schade voor het volk af te wenden en hun voordeel te vergroten. Hun taken worden dan aan hen toevertrouwd op voorwaarde dat ze zich daarvoor inzetten.
Hoewel het reduceren van de term ‘contract’ tot een stuk papier is hoe ‘contract’ tegenwoordig wordt begrepen, vat het niet de etymologie van de term vast. De oorsprong van “contract” heeft niet veel te maken met papier. Naast het contract zijn er ook zeden en gebruiken, bijvoorbeeld het “contract in strijd met de goede zeden”, dat ongeldig is omdat het in strijd is met zeden en gebruiken. Een ander veelgehoord gezegde is dat van een contract dat het papier niet waard is waarop het is geschreven. Nauw verwante termen met “contract” zijn zeker “belofte” en “vertrouwen” respectievelijk “wantrouwen”.
Er zijn ontelbare gebroken beloften van politici, evenals eenzijdig opgezegde contracten op internationaal niveau, zodat de beschuldiging van contractbreuk, vooral uit de mond van een politicus, een uiterst vreemde smaak achterlaat. De overeenkomst van Minsk werd verbroken, wapenstilstandsovereenkomsten worden voortdurend verbroken – en het feit dat “schending van het contract” een serieus argument is om betalingstransacties in de energiehandel met Rusland (die overschakelt van dollars naar roebels) eigenlijk niets meer en minder betekent dan dat deze beschuldiging opportuun wordt geacht en dus voorbijgaat aan de geschiedenis van contractbreuken.
Het ABM-verdrag, een wapenbeheersingsverdrag dat in 1972 tussen de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten werd ondertekend, werd in 2001 eenzijdig opgezegd door de Verenigde Staten. De NAVO breidde zich toen al uit naar het oosten; Polen, Tsjechië en Hongarije waren twee jaar eerder NAVO-leden geworden. In 2018 waren de gecombineerde defensie-uitgaven van de VS en de NAVO 15 keer hoger dan die van Rusland aan defensie.
Er zijn waarschijnlijk niet significant minder contractbreuken dan contracten. Een groot aantal rechtszaken over de hele wereld gaan over de vraag of contracten van welke aard dan ook zijn geschonden. De volgende vraag is niet vaak gehoord: “Hoe interpreteer je dit contract?” Dit leidt tot de volgende vraag: als een contract kan worden geïnterpreteerd, wat heeft het dan voor zin?
Natuurlijk is het gepast om van contractbreuk te spreken wanneer Poetin in oorlogstijd eenzijdig een contract wijzigt door te eisen dat de energieleveringen uit Rusland in roebels worden betaald. Aan de andere kant zou je kunnen zeggen dat de energiecontracten uit vredestijd komen, daarom willen we ze zo blijven behandelen. Zo zou het contract voor de aanleg van de Russisch-Duitse gasleiding Nord Stream 2 kunnen worden beschouwd. Ook zou het NAVO-verdrag kunnen worden overwogen, dat de NAVO definieert als een defensieve verdedigingsalliantie gebaseerd op wederzijdse bijstand in het geval dat een NAVO-lid wordt aangevallen.
Officieel is Oekraïne geen NAVO-lid. Het Westen heeft haar echter lang behandeld alsof ze er een was. ‘Contractbreuk’ is eigenlijk geen bruikbare beschuldiging aan het adres van Poetin. Het zou ook vreemd zijn voor een NAVO-lid om wapens te leveren aan een officieel niet-NAVO-lid in de oorlog tegen Rusland, die vervolgens worden gebruikt om op Russische soldaten te schieten, alleen om te beweren dat Rusland een verdrag schendt.
Contractwijzigingen aan de ene kant leiden tot contractwijzigingen aan de andere kant. Een wijziging van het verdrag aan Russische zijde zou de wijziging in de betalingen voor Russische energieleveringen aan Europa nauwkeuriger beschrijven als wat op het spel staat. Essentiële onderdelen van het contract, namelijk prijs en leveringshoeveelheid, werden niet gewijzigd. Misschien is dat de reden waarom “contractbreuk” te ver wordt opgerekt. “We hebben je contract gewijzigd, daarom kun je het opzeggen als je wilt” is geen zin die gsm-gebruikers en energieklanten hebben gehoord. Als het Westen het niet eens is met de eenzijdige wijzigingen van het verdrag door Rusland, dan moet Europa het verdrag gewoon opzeggen. Dit is waarschijnlijk het “goede recht” van Europa. Poetin heeft het verdrag maar een klein beetje veranderd.
Deze kleine wijziging in het verdrag heeft echter enorme gevolgen, waar het Westen meer over had moeten nadenken voordat het in een razernij van zijn eigen moraliteit overeenstemming bereikte over economische sancties tegen Rusland. Hoe zou het leven mooi kunnen zijn als Nord Stream 2 open was! Bier en wodka voor iedereen. En nu dit: als men gas uit Rusland wilt blijven halen, moet er waarschijnlijk in roebels worden betaald terwijl Nord Stream 2 gesloten is. Dit betekent dat er eerst dollars of euro’s moeten worden omgewisseld voor roebels bij de Russische centrale bank. Je kunt op je klompen aanvoelen dat deze aanpak de overhand heeft gekregen vanwege de onderliggende wisselkoersen. Een enorme stijging van de roebelkoers is onvermijdelijk. Wat helpt? Misschien wat verontwaardiging. En niet in de zin van ontwapening, maar in de zin van verontwaardiging – contractbreuk!
Maar dat doet Poetin ook. Hij wil niet buigen voor westerse sancties in dienst van de prijzenswaardige wereldvrede. Ook Julian Assange wilde niet buigen. Hij deed gewoon brutaal verslag aan Wiileaks over de decennia van criminele oorlogen en oorlogsmisdaden begaan door het Amerikaanse militair-industriële complex, en daarom riskeert hij 175 jaar gevangenisstraf als hij wordt uitgeleverd aan de oh zo vredelievende Nieuwe Wereld.
Hij is trouwens onlangs getrouwd. Ze wilden niet eens de gevangenisband in de Londense uitleveringsgevangenis aan hem ter beschikking stellen. En zo staan de Europeanen, samen met hun prachtige moraliteit, nu voor de keuze tussen pest en cholera. Als ze gas blijven kopen van Rusland, waarvoor ze in roebels moeten betalen om het überhaupt te krijgen, zouden ze Rusland als het ware sancties hebben opgelegd waardoor Rusland hen dwingt mee te werken aan de financiering van de oorlog door de appreciatie van de roebel, waarvoor ze de sancties hadden opgelegd.
Het enige alternatief: geen gas meer uit Rusland. Poetin schakelt over op roebels en stelt daarmee indirect de vraag aan de westerse wereld of men zich realiseert wie hier de beslissingen neemt? De arrogante westerse waarden lijken zojuist veroordeeld te zijn tot een gedwongen les, bijles in het beantwoorden van de volgende vraag, om zo te zeggen: wie is de slager en wie is de worst?
Heeft de EU-topontmoeting van gisteren, waarvoor de Amerikaanse president Biden was uitgenodigd, wat opgeleverd? Er is natuurlijk gesproken over de Russische oorlog in Oekraïne. Het was zelfs het dominante thema . In het ontwerp voor de verklaring van de top staat “Russische militaire agressie tegen Oekraïne” bovenaan en er was een apart hoofdstuk met negen subitems aan gewijd. Maar de woorden “vrede” en “diplomatie” kwamen er niet in voor.
Allereerst werden de Russische wetsovertredingen en oorlogsmisdaden gebrandmerkt. Dan was er het onderwerp van humanitaire corridors. Pas in de derde alinea werd Rusland gevraagd de militaire operatie onmiddellijk te beëindigen en alle troepen terug te trekken. Logisch zou zijn als er een paragraaf zou komen over de lopende onderhandelingen tussen Moskou en Kiev over een staakt-het-vuren. En de rol van de EU. Een zin over een mogelijk vredesproces zou ook logisch zijn. Maar niets van dat alles.
“De Europese Unie staat naast Oekraïne en zijn volk”, begint de vierde alinea. Daarna gaat het om de vluchtelingen, elektriciteits- en gasleveringen aan Oekraïne (die Rusland niet heeft afgesloten, maar nu wil de EU het overnemen), en een solidariteitsfonds. Diplomatie? Geen probleem. Vrede? Geen. Een nieuw veiligheidsbevel voor Europa? Niet op de agenda. In plaats daarvan gaat het tweede hoofdstuk over het nieuwe “Strategic Compass” en upgraden. Daarna komt de energie en de oproep om “zo snel mogelijk” een einde te maken aan de afhankelijkheid van gas, olie en kolen uit Rusland.
Er is (nog) geen sprake van energiesancties, maar daar komt waarschijnlijk verandering in. De VS, Oekraïne, Polen en de Baltische staten doen er immers alles aan om de EU onder druk te zetten om eenembargo uit te vaardigen. Duitsland en Hongarije houden nog stand. Maar voor hoe lang nog? Men zoekt tevergeefs naar positieve uitwerkingen van de eerdere sancties. In vier weken tijd heeft de EU al vier sanctiepakketten aangenomen – zonder enig merkbaar effect op de oorlog. Wordt het niet eens tijd om de balans op te maken en een nieuwe strategie te bepalen?
Zoals bekend zijn sancties een tweesnijdend zwaard. Ze raken niet alleen de schurk, maar meestal ook de zwaardvechter. In dit geval is het nog ingewikkelder. De straffen tegen Rusland troffen de VS nauwelijks, maar Duitsland en de EU des te harder. De Europeanen worden gedreven door de Amerikanen, ze hebben geen eigen plan. En de Amerikanen hebben hun eigen agenda, waar de europeanen gewillig in meegaan. Zo heeft Von der Leyen zich weer eens geopenbaard als superinkoper – dit keer niet voor een (paar) miljard aan vaccinaties in schimmige onderonsjes, maar in het zwaar milieuverontreinigende, (veel te) dure schaliegas van de Amerikanen, dat met “bootjes” naar ons toe wordt gebracht. De Green Deal geldt immers alleen voor de EU, en wat de Amerikanen (en de rest van de wereld) op milieugebied uitvreten zal ze in Brussel een zorg wezen.
De de-dollarisering van de wereldeconomie is in ieder geval begonnen. De enige conclusie die kan worden getrokken, is dat Amerikanen er erg slecht aan toe zijn met wat ze zouden moeten zien als hun regering. Als gevolg hiervan zouden de “mensen” in Europa zich eigenlijk moeten gaan afvragen wiens belangen hun regeringen eigenlijk vertegenwoordigen – en of de Russen nog steeds nodig waren als vijand in een alliantie met de Deep State USA om hun eigen “vriend” te worden. Niets van dit alles zou zijn gebeurd met Donald Trump. Daarom moest hij dringend uit de weg worden geruimd bij de Amerikaanse verkiezingen van 2020. Legaal, illegaal, het maakt niet uit. Contractbreuk is ongetwijfeld het ergste.
De vraag is: waarom nu deze aarzeling over roebels, Nord Stream 2, de gasleveranties, betalingstransacties, sancties, schaarste en dure economie? Oh ja: mensenrechten, oorlogsmisdaden, agressieve oorlogen, internationaal recht, soevereine staten en al dat goedkope geroeptoeter van woorden over en weer.
En dan hebben we nog, voor we het vergeten, Qatar. Kun je daar wel voetballen vanwege 6.500 dode bouwvakkers voor de voetbalstadions voor het WK. Je kunt met goed fatsoen niet naar Qatar vanwege hun steun aan de oorlog in Jemen. Ook houden ze daar niet van homo’s, en evenmin van vrouwenrechten.
Dat was tot een paar dagen geleden het geval. Inmiddels verschijnen er foto’s en berichten waarop politici slaafs buigend voor de emir en smeken om een langlopend gasleveringscontract. Immers: “roebels & contractbreuk”.
Elke “goed geleide” oorlog omvat ook een plan om eruit te komen. De EU zou moeten overwegen of en hoe ze een brug kan slaan met Kremlin-chef Poetin. En het zou moeten bepalen wanneer en hoe de sancties kunnen worden opgeheven. Maar om vrede gerealiseerd te krijgen is het noodzakelijk de Augiusstal van de Europese Commissie grondig uit te mesten – en het EU-gebouw vanaf de fundamenten opnieuw op te bouwen.
De EU-leiders moeten nu een noodlottig besluit nemen: als ze doorgaan op het pad van ondergeschiktheid aan de Amerikaanse agressie tegen Rusland, zal Europa in een economische chaos worden gestort. Maar als Europese leiders in plaats daarvan breken met hun post-WW2 rol als Amerikaanse vazallen, hebben ze een kans op een zachte landing, gekenmerkt door vreedzame en productieve relaties met Rusland en China.
Tot dusver lijken de meeste EU-landen resoluut in de richting van het eerste te sturen. Maar er zijn scheuren in het blok aan het ontstaan, aangezien elk land zijn eigen politieke en economische berekeningen maakt. En aangezien zelfs de naaste bondgenoot Saoedi-Arabië van de VS nu overweegt zijn olie in yuan aan China te verkopen, is het duidelijk dat er grote veranderingen plaatsvinden in de mondiale economische orde.
Als we verder uitzoomen, wordt dit conflict grotendeels aangewakkerd door een dalende winstvoet in het Westen, een tendens die altijd aanwezig is in het kapitalistische systeem. Nu er voor het Westen steeds minder landen overblijven om super te exploiteren, zou de oorlog in Oekraïne het begin kunnen zijn van een proces waarin de kern zichzelf opeet, omdat zijn eigen instrumenten van imperialistische uitbuiting naar binnen worden gekeerd.
