Indignatie redactie 
Aan het begin van het jaar plaatste ik een herinnering dat het Europese populisme niet was verdwenen – ondanks de “veiligheid eerst”-impact van de Covid-pandemie. Nu, eind 2022, is het de moeite waard om nog eens te kijken naar de staat van de politiek in Europa.
In Nederland blijkt uit de laatste peiling dat de PVV van Geert Wilders op gelijke hoogte staat met de heersende liberalen van Mark Rutte. De volgende twee grootste partijen zijn ook populistische outfits – de BBB (een partij van boze boeren) en JA21 (afgesplitst van Thierry Baudet’s FvD). Als je al deze anti-establishment krachten combineert (inclusief kleinere groepen zoals de calvinistische SGP), dan zouden ze bij deze prestatie 59 van de 150 zetels hebben. Tenzij de situatie verandert, wordt het erg moeilijk om een regeringscoalitie te vormen. zonder tenminste enkele van deze partijen erbij te betrekken.
Netherlands, Peil poll:
Seat projection
VVD-RE: 20 (-1)
PVV→ID: 20
BBB-*: 15 (+1)
JA21-ECR: 14 (-1)
GL-G/EFA: 12
D66-RE: 12 (+1)
PvdA-S&D: 10
PvdD-LEFT: 8
SP→LEFT: 8
…+/− vs. 2-3 Dec. 2022
Fieldwork: 16-17 Dec. 2022
Sample size: N/A
➤ https://t.co/dz1X5eQdmV pic.twitter.com/zKr6W8cVf6— Europe Elects (@EuropeElects) December 18, 2022
In Frankrijk versloeg Emmanuel Macron Marine Le Pen met een comfortabele marge om een tweede termijn als president te winnen. Le Pen nam toen echter wraak bij de daaropvolgende verkiezingen voor de Nationale Vergadering, waar haar partij doorbrak en de tweede plaats innam – terwijl ze de Macronistes hun meerderheid ontnam.
Bij de Hongaarse algemene verkiezingen versloeg Viktor Orbán gemakkelijk een alliantie van bijna alle oppositiepartijen om zijn dominantie te versterken. Er was ook goed nieuws voor populistisch rechts bij de Zweedse algemene verkiezingen , waar de centrumlinkse regering onverwachts de macht verloor en de Zweedse Democraten op de tweede plaats eindigden.
Het was een ander verhaal in Denemarken, waar de regerende sociaal-democraten de macht behielden – een populaire steun voor het harde immigratiebeleid van premier Mette Frederiksen. Dat gezegd hebbende, een nieuwe populistische partij – de Deense Democraten – kwam uit het niets om 14 zetels te winnen.
De grootste populistische omwenteling van het jaar was ongetwijfeld in Italië, waar Giorgia Meloni de eerste vrouwelijke premier van het land werd. Ondanks de fascistische erfenis van haar partij Broeders van Italië, had ze er geen moeite mee om de zegevierende rechtse alliantie te domineren of de pro-EU-partijen van centrumlinks aan de kant te schuiven.
De opkomst van Meloni betekent een nieuwe start voor de naoorlogse politiek van West-Europa. Hoewel populistische rechtse partijen al eerder in de regering zijn gekomen, is het altijd geweest als junior coalitiepartner. Nu zijn het voor het eerst de populisten die de leiding hebben over de op twee na grootste economie van de EU. Bovendien blijkt uit de laatste peilingen dat het Italiaanse populisme zijn greep versterkt – Meloni’s partij scoort nu regelmatig boven de 30%, terwijl een nieuw leven ingeblazen Vijfsterrenbeweging de Democraten heeft ingehaald als de meest populaire oppositiepartij.
Het meest opmerkelijke is echter de pretentie van het EU-establishment dat alles in orde is. Een ‘postfascist’ aan het hoofd van Italië? Laten we daar een sluier over trekken. Dit was inderdaad het jaar waarin de scheidslijnen tussen de politieke heersende stroming en de populistische opstand zo vervaagden dat ze onsamenhangend werden. In Frankrijk bijvoorbeeld hebben de conservatieve republikeinen zojuist Éric Ciotti tot hun partijvoorzitter gekozen, waarmee ze zich in feite aansluiten bij radicaal rechts . Het cordon sanitaire dat Le Pens ooit stevig buiten het politieke establishment hield, is aan het instorten.
In plaats van een populistische ‘golf’ zou het opstandige rechts beter gezien kunnen worden als een vloedgolf – een ontwrichtende kracht die eb en vloed is, maar steeds terugkomt. Zelfs de AfD van Duitsland, die sinds het hoogtepunt van 2017 in verval was, beleeft een heropleving van zijn fortuin.
Natuurlijk is Duitsland een land dat vastbesloten is populisme buiten de mainstream te houden, maar als zodanig is het in het Europa van vandaag een uitzondering, niet de regel.
