Het gevecht vanaf nu: drie keer Rutte tegen Wilders

Premier Rutte heeft in de laatste week van de campagne nog maar één uitdager over, zo lijkt het bij de publieke omroep. Alleen Geert Wilders krijgt nog volop de kans om de degens te kruisen met de koploper in de peilingen.

Donderdagavond mag Geert Wilders bij Pauw een-op-een in debat met Mark Rutte. Maar daar blijft het niet bij. De PVV-leider en VVD-premier treffen elkaar maandag opnieuw bij EenVandaag en dinsdag in het NOS-slotdebat. Alle andere lijsttrekkers moeten toekijken. Alleen in het slotdebat krijgt CDA’er Hoekstra nog even tijd met de premier. Het roept de vraag op of kiezers niet gebaat zouden zijn bij meer variatie.

Het blijkt het gevolg van een journalistieke afweging die redacties onafhankelijk van elkaar hebben gemaakt. ‘Je hebt het over dé publieke omroep, maar wij zijn niet één redactie’, zegt Dominique van der Heyde, chef politiek van de NOS. ‘Ik heb eerlijk gezegd begin deze week pas gezien wat Pauw doet.’ De NPO-directie bemoeit zich niet met de journalistieke keuzes van programma’s, benadrukken ook de andere redacties.

Logische keus

‘Drie keer is misschien wat veel, maar het is wel een logische keus om de premier tegenover de grootste oppositieleider te zetten’, zegt Marc Belinfante van EenVandaag. ‘Als je dat niet doet, maar Rutte bijvoorbeeld tegenover de nummer drie in de peilingen zet (CDA’er Hoekstra), dan krijg je toch een beetje de linksbuiten van Ajax tegen de rechtsbuiten van Ajax. Daar zit minder verschil tussen.’

Om klachten te voorkomen, heeft Pauw ruim van tevoren spelregels geformuleerd wie er met wie debatteert. ‘Op 1 februari hebben we gekeken welke partijen bovenaan stonden in de Peilingwijzer en dat waren de VVD en PVV’, vertelt Peter Kee, parlementair redacteur van Pauw. ‘Zo valt er niet te sjoemelen en komt er geen gedonder.’

Dat het flink mis kan gaan, bleek in 2017 bij RTL Nieuws. Rutte en Wilders zeiden toen af voor het ‘premiersdebat’, omdat de redactie op het laatste moment ook GroenLinks-leider Jesse Klaver had uitgenodigd. ‘Je kunt niet halverwege de wedstrijd de spelregels veranderen’, klaagde Wilders.

Zwevende kiezers

Kijkers kunnen er geen genoeg van krijgen, denken de redacties. ‘Onze kijkers willen een debat met Rutte en Wilders altijd wel zien’, denkt Marc Belinfante van EenVandaag. Ook de NOS vermoedt dat kiezers juist blij zijn met nóg een debat. ‘Veel kiezers zweven tot het laatst. Zij willen op de laatste dag voordat de stemhokjes sluiten echt nog even zien wat voor vlees ze in de kuip hebben’, aldus Van der Heyde.

Drie debatten betekent bovendien niet dat de kijker drie keer hetzelfde ziet. Debatonderwerpen zullen deels overlappen (corona, de zorg, immigratie), maar elk programma probeert zijn eigen twist te geven aan het gesprek. RTL verraste lijsttrekkers twee weken geleden nog met boze kiezers. De NOS laat lijsttrekkers dit jaar aan elkáár een stelling voorleggen. Ruttes stelling voor Wilders: ‘Alleen met realisme en optimisme komt Nederland uit de crisis.’ Wilders heeft nog zes dagen om een verrassend antwoord te bedenken.