Hoe hard spelen de “Vrekkige Vier” van de EU hun spel?

We hebben in enkele eerdere artikelen aandacht besteed aan het feit dat de Franse president Emmanuel Macron en de Duitse bondskanselier Angela Merkel afgelopen maandag tijdens een uitgebreid geënsceneerde videopersconferentie een gezamenlijk initiatief presenteerden voor een fonds ter grootte van 500 miljard euro voor “het economische herstel van Europa na de corona-crisis”. Vanwege de reacties die wij hier op ontvingen blijven wij deze zaak nauwlettend volgen, en vandaag op ons blog een aanvullend artikel.

Die 500 miljard euro die Merkel en Macron voor ogen staat moet door de Europese Commissie worden opgehaald in de vorm van langlopende obligaties en door de lidstaten in twintig jaar worden terugbetaald overeenkomstig hun aandeel in de EU-begroting. Maar in tegenstelling tot het pakket van 540 miljard dat de leden van de Europese Unie in april zijn overeengekomen, mag het nieuwe fonds niet worden toegekend in de vorm van leningen, maar eerder als niet-terugvorderbare subsidies.

De actie van Merkel is politiek gezien van twijfelachtig allooi. Allereerst heeft zij zoals zo vaak op eigen houtje een plan gepresenteerd, zonder het parlement daarin te kennen. Verder negeert zij de uitspraak van het Duitse Federaal Grondwettelijk Hof te Karlsruhe over directe en indirecte overheidsfinanciering binnen het eurogebied door de ECB, en het besluit van de bondskanselier kan niet anders gezien worden dan als een ongelooflijke belediging van dat Hof en het laat ook zien wat Merkel van de Duitse rechtsstaat en de Duitse grondwet vindt, namelijk niets.

Merkel en Macron prezen het initiatief als een daad van Europese solidariteit. Merkel sprak van een “buitengewone, unieke inspanning” waarmee Duitsland en Frankrijk pleitten voor “het Europese idee”. De Franse minister van Financiën Bruno Le Maire vierde “een historische stap” voor Frankrijk, Duitsland en de hele Europese Unie. Maar lovende woorden kwamen ook van zowel van de Financial Times als van Le Monde. Het Britse financiële tijdschrift omschreef het voorstel als “een grote doorbraak in de zoektocht naar solidariteit tussen EU-landen”. De Franse krant vierde het als een “kleine revolutie voor Europa”. De Italiaanse regeringsleider Giuseppe Conte prees het voorstel als een “goede start”, die “nog steeds financieel uitbreidbaar” was. Het plan werd ook ondersteund door Ursula von der Leyen, voorzitster van de Europese Commissie, met wie het initiatief duidelijk (vooraf) werd gecoördineerd.

Alleen de zogenaamde “Vrekkige Vier” – Zweden, Denemarken, Oostenrijk en Nederland – reageerden negatief, wat logisch is want juist deze landen gaan (samen met Duitsland) voor vele miljarden het schip in. Hij wilde solidariteit tonen met staten die bijzonder hard zijn getroffen door de crisis, zei de Oostenrijkse kanselier Sebastian Kurz. “Wij zijn echter van mening dat leningen de juiste weg zijn, geen subsidies.”

Hoewel men anders wil doen vóórkomen heeft het plan in feite niets te maken met “solidariteit” – noch met de landen die bijzonder hard zijn getroffen door de corona-pandemie, noch met de miljoenen arbeiders, werknemers en kleine zelfstandigen die hun inkomen, hun bestaan ​​of zelfs hun leven als gevolg van de crisis hebben verloren. Merkel en Macron hebben “samengewerkt” na weken van geschil over de financiering van het fonds, zoals Merkel zei op de persconferentie, omdat ze de crisis zien als een kans om de positie van hun landen op de wereldmarkt te versterken en de Europese economie te hervormen – maar zij zeggen er niet bij dat het in het belang is van de machtigste bedrijven en ten koste zal gaan van de arbeidersklasse.

Bij de presentatie van het gezamenlijke initiatief voerde Merkel expliciet campagne voor de EU-landen om in de toekomst “hun bedrijven op de wereldmarkt te versterken”. De EU financiert al “strategische projecten”, bijvoorbeeld voor de productie van computerchips of batterijcellen. Deze inspanningen zullen nu worden versterkt met investeringen in crisisbeheersing. Net als in andere landen zal worden gestreefd naar het ontwikkelen van “wereldkampioenen”. Het lijkt wel retoriek uit de jaren dertig van de vorige eeuw – niet verwonderlijk omdat de Europese Unie gebouwd is op het fundament van de nazi’s, zoals wij eerder uitvoerig hebben aangetoond.

Dit wordt ook duidelijk vermeld in de formulering van het gezamenlijke initiatief (PDF hier). Het fonds van 500 miljard euro is slechts één van de vele voorstellen. Allereerst is er de vraag naar “strategische soevereiniteit in de gezondheidssector”. “We streven naar een strategisch gepositioneerde Europese gezondheidssector”, wordt er beweerd, “die de Europese dimensie van gezondheidszorg naar een nieuw niveau tilt en de afhankelijkheid van de EU vermindert.”

Punt 4 van het initiatief – “Versterking van de economische en industriële veerkracht en soevereiniteit van de EU en nieuwe impulsen voor de interne markt” – maakt duidelijk dat dit hand in hand gaat met handelsoorlogmaatregelen tegen economische rivalen, vooral tegen China.
“De herstart van de Europese economie en de aanpassing aan de uitdagingen van de toekomst vereisen een veerkrachtige en soevereine economie en industriële basis, evenals een sterke interne markt”, staat er. Om “strategische gebieden (waaronder gezondheid – medicijnen, biotechnologie, enz.)” te beschermen tegen niet-Europese investeerders, moeten ze nader worden onderzocht en moet het rendement van investeringen in Europa worden aangemoedigd. Versterking van de interne markt omvat ook “de onbeperkte werking van het Schengengebied… door versterking van de gemeenschappelijke buitengrenzen”.

Het Europese mededingingsbeleid moet ook worden “gemoderniseerd” – wat in gewone-mensen-taal betekent dat de fusie van grote bedrijven tot Europese “kampioenen” in de toekomst niet langer zal worden verhinderd door de Europese mededingingsregels, zoals vorig jaar het geval was bij de geplande fusie van de treindivisies van Siemens en Alstom. Op “sleutelgebieden” zoals “digitale, energie- en kapitaalmarkten” moet versnelde wetgeving “een alomvattende geïntegreerde markt” creëren.

“Versterking van de economische weerbaarheid van de EU” gaat hand in hand met massale aanvallen op lonen, banen en sociale rechten. De Europese Commissie zal de 500 miljard van het fonds toewijzen “op basis van EU-begrotingsprogramma’s en in overeenstemming met de Europese prioriteiten”, aldus het Merkel-Macron-initiatief. “Het zal de veerkracht, convergentie en concurrentiekracht van de Europese economieën vergroten.”

Dit zijn modewoorden voor de enorme vermindering van sociale rechten en prestaties. Zelfs ten tijde van de eurocrisis wilde Merkel de crisislanden dwingen om te bezuinigen op hervormingscontracten, maar in de corona-crisis komt ze daar nu op terug. De Brusselse Europese Commissie, die verantwoordelijk zou zijn voor de toewijzing van het geld en de daaraan verbonden voorwaarden, “wacht al lang op een gelegenheid om haar liberale aanbevelingen voor het economisch beleid uit te voeren”. Concentratie van macht en geld…. in Brussel.

Om steun voor deze neoliberale “hervormingen” te mobiliseren, worden ze met medewerking van de mainstream media verkocht als een “groene deal”. “Dit is het moment om de modernisering van de Europese economieën en hun bedrijfsmodellen te stimuleren. Met dit in gedachten bevestigen we de Europese Green Deal opnieuw als de nieuwe EU-groeistrategie ”, zegt de tekst van het gezamenlijke initiatief cynisch.

De Oostenrijkse kanselier Sebastian Kurz, onze eigen premier en de andere tegenstanders van het nieuwe plan werden ingewijd in de plannen van Merkel – dus bij het bekendworden van het plan was het geen nieuws voor Rutte. Berlijn onderhoudt nauwe contactenmet de “Vrekkige Vier”. Maar hun weerstand is harder dan verwacht. Kurz heeft zelfs een alternatief voorstel aangekondigd – en dat plan haalt inmiddels ook het nieuws.

Hierdoor dreigt het bittere geschil over leningen versus schenkingen opnieuw op te lopen. Maar Merkel heeft nog steeds een troefkaart in petto. Het laatste woord over het nieuwe financiële plan mag onder het Duitse EU-voorzitterschap – dat begint over nog maar enkele weken – worden uitgesproken. Dan is Merkel weer aan de beurt.

Maar voorlopig ziet het er nog naar uit dat het Frans-Duitse voorstel worden afgewezen en opnieuw zal worden ontworpen wanneer de Europese Commissie haar eigen pakket samenstelt. De “Vrekkige Vier” willen meer leningen dan subsidies in het hulppakket zien, terwijl vooral de Zuid-Europese landen tevergeefs zullen streven naar meer dan 500 miljard euro. Het resultaat zal hoogstwaarschijnlijk een “typisch Europees compromis” zijn dat niemand leuk vindt, maar in ieder geval de bal naar voren brengt, richting euro-obligaties. Want hoe je ook denkt over het hulpplan van Merkel en Macron en hoe je het ook wilt noemen: het is een enorme onderlinge schuldenverdeling, een andere vorm van een corona-obligatie (en dus ook euro-obligatie).
Krijgen de knoflooklanden uiteindelijk toch nog hun zin.