Indignatie redactie 
Drugsbaronnen creëren een klimaat van angst
Een hit squad vergeleken met een “geoliede moordmachine”. Een advocaat en journalist doodgeschoten in de straten van Amsterdam. Een blasé benadering van het vermoorden van de verkeerde persoon – er is zelfs jargon voor elk accidenteel slachtoffer: een vergismoord . Welkom bij het Marengo-proces, waar 17 mannen worden beschuldigd van betrokkenheid bij zes moorden, vier pogingen tot moord en het voorbereiden van zes andere tussen 2015 en 2017.
Angst hangt in de lucht rond deze rechtszaak en vertelt het verhaal van een land waar de hydra van de georganiseerde misdaad zoveel hoofden heeft dat het de rechtsstaat zelf bedreigt . Toen het proces deze maand werd hervat, werd journalisten gevraagd overeenkomsten te ondertekenen om geen rechters of openbare aanklagers te noemen, uit angst dat ze het doelwit zouden worden. Na berichten dat mede-hoofdverdachte Ridouan Taghi een ontsnapping uit de gevangenis aan het plannen was, zijn de straten rond de versterkte rechtszaal die bekend staat als de Bunker omringd met politieauto’s en getrainde teams bestaande uit politie en soldaten.
De Marengo is slechts de laatste in een reeks van georganiseerde misdaadprocessen die Nederland door elkaar schudden. Dit jaar vervolgen de Nederlandse rechtbanken ook de vermeende criminele drugsbaron Roger P., die ervan wordt beschuldigd zeecontainers in een onderwereldgevangenis te hebben veranderd, met zijn eigen gruwelijke ” martelkamer” . Ondertussen zijn bij een zijproces van Marengo motorclub Caloh Wagoh-leden betrokken die worden beschuldigd van het doodschieten van vijf mensen, het voorbereiden van drie andere moorden en “het plaatsen van nog eens zeven mensen op de wachtlijst om te worden gedood”.
“Ik noem Nederland een ‘narcostaat 2.0”, zegt Jan Struijs, voorzitter van de politiebond Nederlandse PolitieBond. “We zijn geen Mexico, met 14.000 dode lichamen , maar in onze parallelle economie is er een aanval op de openbare orde en ongekende aantallen mensen met persoonlijke veiligheid – politici, rechters, aanklagers, politiepersoneel, journalisten – omdat er nog steeds een ernstig risico van de georganiseerde misdaad. Het is een enorm probleem dat op alle fronten wordt aangepakt, maar we hebben nog een lange weg te gaan.”
Struijs uitte vier jaar geleden voor het eerst zijn bezorgdheid over het feit dat deze kleine handelsnatie met goede verbindingen “kenmerken van een narcostaat” heeft. Destijds was er een gedempte politieke reactie. Maar toen werd de broer van de Marengo-kroongetuige Nabil B doodgeschoten en werd de oorspronkelijke advocaat van de kroongetuige, Dirk Wiersum , voor zijn huis neergeschoten. Eindelijk, afgelopen juli, werd de gevierde misdaadverslaggever Peter R de Vries, die er onconventioneel mee had ingestemd om op te treden als vertegenwoordiger van Nabil B, in het hoofd geschoten in een drukke straat in het centrum van Amsterdam en stierf aan zijn verwondingen.
Tegenwoordig zullen maar weinigen beweren dat de toenemende gewelddadige misdaad haar vingers diep in het maatschappelijk middenveld heeft geklauwd. Maar zoals Lieselot Bisschop, criminoloog aan de Erasmus School of Law in Rotterdam, opmerkt, is het belangrijk om te begrijpen wie erbij betrokken is en hoe, voordat je de misdaad kunt bestrijden. Zij en een team van onderzoekers hebben gekeken naar het in- en vertrekpunt van de belangrijkste drugsrunners in de Rotterdamse haven, waar vorig jaar een Hit and Run Cargo-team (HARC) een record van 72.808 kilo cocaïne en nog een record van 1.500 kilo heroïne in beslag nam. . “Of het een goede zaak is dat ze meer vangen, ik weet het niet – gaat er toch meer door?” zegt prof. Bisschop. “Het kwantiteitsaspect is altijd heel uitdagend. Het is een duister getal, schattingen.”
Ondertussen is Nederland blijkbaar een centrum voor de productie van synthetische drugs, met regelmatige bustes van ‘professionele’ crystal meth- en MDMA-labs , vooral in Noord – Brabant . Toen de internationale politie miljoenen berichten ontcijferde op apparaten waarvan criminelen dachten dat ze veilig waren, zoals Sky en EncroChat , en de Nederlanders Pretty Good Privacy -software voor Blackberry’s in de Marengo-zaak decodeerden, ontketenden ze een web van misdaad.
Experts zijn het erover eens dat de Nederlandse infrastructuur van cruciaal belang is voor zowel legale als illegale handel. In hun 2020-boek, Nederland Drugsland , onderzochten professor Pieter Tops van de Nederlandse politieacademie en journalist Jan Tromp hoe criminelen haar efficiënte havens, goede wegen en sterke financiële en digitale infrastructuur exploiteren. “Nederland is van oudsher een handelsland, niet alleen de havens, maar ook onze hoogwaardige internetomgeving. We hebben enorm veel bankiers en ons land staat centraal in Europa wat betreft alle vormen van transport en transit”, zegt Struijs. “We hebben enorme hoeveelheden import, wat betekent dat veel drugs vermengd zijn met legale handel, in containers met fruit of sterke drank. De georganiseerde misdaad maakt gebruik van de juridische infrastructuur.”
Corruptie is een andere factor. Als land willen Nederlanders graag een deal sluiten – en reguliere bedrijven zijn niet altijd zo kieskeurig geweest in het uitvoeren van achtergrondcontroles, zoals blijkt uit verschillende witwaszaken van bankieren en hoge ranglijsten van belastingparadijzen . De NVB Nederlandse Vereniging van Banken zegt jaarlijks naar schatting €16 miljard aan illegaal verdiende geldspoelingen.
Ook in een haven van 40 km lang en met 180.000 medewerkers is persoonlijke corruptie een probleem , zegt Bisschop. “Binnen Europa is het absoluut de toegangspoort voor elke vorm van handel en waarschijnlijk voor cocaïne. Door de jaren heen is de haven fysiek en digitaal veiliger geworden. We denken dat dit heeft bijgedragen aan meer druk op de mensen in de haven. Kortom, je hebt corruptie nodig om het voor elkaar te krijgen – zowel publiek als privaat, niet alleen politie en douane, maar ook planners in containerterminals. Je hebt iemand van binnen nodig.”
Dus in de rechtbank, zegt de ervaren misdaadverslaggever Saskia Belleman, is er een golf van zaken geweest tegen vermeend corrupt douanepersoneel , scheepvaart- en havenpersoneel, mede als gevolg van een Nederlandse gedoogcultuur van de andere kant opkijken. Er zijn ook zorgen over zogenaamde ” verzamelaars “, vaak jonge mannen die de haven binnendringen en drugs verzamelen.
Niemand weet of Nederland slechter is dan andere Europese havenlanden op het gebied van internationale georganiseerde misdaad, maar de softdrugcultuur is ongetwijfeld een zwak punt. Hoewel het roken van cannabis en coffeeshops die de drug verkopen worden getolereerd, is het illegaal om commercieel te telen. Dit betekent dat cafés een wettelijk gedoogd kanaal bieden voor criminele activiteiten en een oefenterrein voor jonge criminelen.
In Nederland wordt het steeds gebruikelijker om te lezen over het etnische aspect van de georganiseerde misdaad – de zogenaamde ‘Mocro Maffia’-maffia van Marokkaanse afkomst die de inspiratie vormde voor een true crime-boek en spin-off televisieseries . Maar Peter Schouten, een van de nieuwe advocaten van de kroongetuige in het Marengo-proces, zegt: “Het is niet waar dat het alleen mensen zijn met een ander ‘erfgoed’. Bepaalde bendes hebben een soort micro-organisme, een gangland waar veel van dezelfde cultuur heerst, maar er zijn ook andere bendes gearresteerd en je leest verhalen dat de nieuwe kingpin ‘ Bolle’ Jos uit Brabant is.”
De georganiseerde misdaad is moeilijk te meten, mede omdat slachtoffers niet altijd aangifte doen, maar etnische minderheden zijn oververtegenwoordigd als verdachten van misdrijven. Maarten Bloem, CBS-onderzoeker, zegt dat “als je corrigeert voor leeftijd, opleidingsniveau, sociaaleconomische categorie, er niet veel verschil is tussen verschillende etnische afkomsten”. Hij besluit: “Het gaat niet zozeer om iemands kleur, maar om de situatie waarin hij of zij zich bevindt.”
Het is onduidelijk of het gesegregeerde, Nederlandse middelbare schoolsysteem ook bijdraagt aan het uitsluiten van bepaalde groepen: critici zeggen dat het te jong selecteert , hamert op sociaaleconomische verschillen en geen rekening houdt met aangeboren talentvolle kinderen die Nederlands als extra taal spreken .
Criminaliteit kan immers worden gezien als een uitweg uit de armoede en een recruiter voor gelijke kansen. Er is dus een wijdverbreide erkenning dat misdaadpreventie op de lange termijn andere opties moet bieden, vooral voor jonge mannen in probleemwijken. Er is een nieuwe drive gericht op ‘kwetsbare’ gebieden in Utrecht en projecten zoals het werken met de ‘ top 600′ criminelen en hun families in Amsterdam. Ondertussen werden internationale inspanningen geleid door de burgemeesters van Rotterdam en Belgisch Antwerpen, waar vorig jaar een record van 90 ton gesmokkelde cocaïne werd gevonden. Ze hebben Zuid-Amerikaanse tegenhangers bezocht en gelobbyd bij regeringen om de internationale inspanningen tegen de georganiseerde misdaad op te voeren, de barrières in havens te vergroten en criminele vermogensbestanddelen in beslag te nemen.
In Rotterdam zijn er veelbelovende tekenen van publiek-private samenwerking, met arrestaties door de multi-agency HARC, een nieuw Information Sharing Centre, een initiatief voor bedrijfsintegriteit en een “ trainingscontainer ” om havenpersoneel te coachen in corruptiebestrijding. Een langverwachte wet die burgers het containergebied verbiedt, is van kracht om die vitale ‘verzamelaars’ die drugs uit containers oppikken te helpen aanhouden, terwijl de Rotterdamse burgemeester Ahmed Aboutaleb ook een boete van 2.250 euro oplegt . De nieuwe Nederlandse coalitie hoopt een bijdrage te leveren aan deze initiatieven. Het zal beginnen met investeren met name in de strijd tegen misdaad die de openbare orde “ondermijnt” vanaf 2023, met een jaarlijkse investering van 100 miljoen euro tegen 2025. Ondertussen is in het laatste budget 434 miljoen euro extra gereserveerd om de jaarlijkse budgetten voor politie, justitiële organisatie en subversieve misdaadpreventie te verhogen , hoewel experts waarschuwen dat geld niet mag worden gebruikt om de bureaucratie te vergroten.
In plaats daarvan willen sommigen een ommekeer in de publieke houding ten aanzien van drugsgebruik: zoals de aanklager zei in het proces van martelcontainers, gebruikers de “weerzinwekkende” consequentie van hun gewoonten laten zien in plaats van de toegeeflijke, hippiecultuur van de jaren zeventig in stand te houden. “In Nederland is het not done om in de richting van drugsgebruikers te wijzen”, zegt Belleman. “Als je geen drugs gebruikt, is er geen markt. Maar mensen die in het weekend cocaïne gebruiken, leggen geen verband tussen de georganiseerde misdaad en hun drugsgebruik – en als je het hen vertelt, zijn ze echt beledigd.”
Misschien ligt het grootste probleem echter in de vervolging van de vermeende criminelen die worden gepakt. In het mega-Marengo-proces zijn de hoorzittingen momenteel verstrikt in details, zoals of de mede-hoofdverdachte Saïd Razzouki zijn leesbril heeft achtergelaten toen hij in december uit Colombia werd uitgeleverd, en of een eerlijk proces werd gevolgd in zijn dagvaarding.
De verdachten in het proces ontkennen de beschuldigingen en Schouten verwacht pas in 2023 een uitspraak. “Dit proces staat onder enorme druk”, zegt hij. “Dit gaat over de rechtsstaat, de dijk tegen onrecht, en die moeten we blijven beschermen. Maar er is veel angst.” Zelfs wanneer het vonnis van de rechtbank wordt bereikt, zal die angst waarschijnlijk niet verdwijnen, totdat woorden in daden worden omgezet.
