Sinds de eeuwwisseling bevinden we ons midden in de ‘Vierde Industriële Revolutie‘, aldus het World Economic Forum (WEF). Klaus Schwab, de oprichter en CEO van het Forum, beschrijft dit als een technische revolutie die gepaard gaat met niets minder dan een dramatische transformatie van de menselijke beschaving die “de manier waarop we leven, werken en met elkaar omgaan radicaal zal beïnvloeden”. Deze transformatie zal een geheel “nieuw hoofdstuk in menselijke ontwikkeling” inluiden.
De beschikbaarheid en versmelting van nieuwe, “nogal verbazingwekkende technologie”, volgens Klaus Schwab, is een onderscheidend aspect van de Vierde Industriële Revolutie. Dit, zo beweert hij, zal uiteindelijk resulteren in “het vervagen van de grenzen tussen de fysieke, digitale en biologische domeinen.” Het gaat dan vooral om de toepassing van bio- en neurotech, implanteerbare technologieën en het Internet of Bodies (IoB).
Dit zijn technologieën die zich minder bezighouden met de menselijke omgeving en meer bezig zijn met het transformeren van de menselijke persoon zelf, met een langdurige impact op zijn wezen en identiteit. Met de Vierde Industriële Revolutie – volgens Klaus Schwab – staan we voor “een metamorfose van de mens die we nog nooit eerder hebben gezien”.
DE MECHANISATIE VAN DE MENS
Schwabs uitspraken spreken van de traditionele droom van een nieuwe, meer ideale mens. Dit is een langgekoesterde droom. Het is niets nieuws of bijzonders. Een breed scala aan intellectuelen streefde vaak naar een perfecter mens, terwijl ze vertrouwen hadden in de oneindige groei van de mensheid. Deze overtuiging in ontwikkeling ging soms gepaard met een onwankelbaar geloof in de wetenschappelijke vooruitgang en later in de mogelijkheden die verbonden zijn aan de brede toepassing van technologie.
De nieuwe mens van de vierde industriële revolutie daarentegen verschilt fundamenteel van eerdere ideeën over de mens die bijvoorbeeld door Friedrich Nietzsche of zelfs door Karl Marx zijn gecreëerd. Morele idealen, karakterstructuur en maatschappelijke omstandigheden zijn allemaal vervangen door technologie. Mensen worden verondersteld vooruitgang te boeken eenvoudigweg door de succesvolle toepassing van nieuwe technologieën, in plaats van door onderwijs, opvoeding, praktische ervaring of revolutionaire actie.
Volgens de uitgesproken intentie van het World Economic Forum zal de mens die uit de toekomstige economische transitie komt voornamelijk het resultaat zijn van nieuwe technologie. Dit transhumanistische toekomstbeeld tracht de mens te vervolmaken en verder te vervolmaken door toepassing van nieuwe technologische processen en technologische ingrepen in zijn lichaam.
NEUROTECHNOLOGIEËN VOOR HERSEN- EN GEDRAGSCONTROLE
Volgens het World Economic Forum staat neurotech centraal in de Vierde Industriële Revolutie. Ze bieden immers “unieke inzichten – niet alleen in hoe de hersenen interageren met hun fysieke en sociale omgeving, maar ook in nieuwe manieren om het leven te ervaren.” Ze kunnen ook helpen om “de industrie van het mechaniseren van het menselijk lichaam vooruit te helpen” door een verscheidenheid aan neurologische ziekten en fysieke beperkingen aan te pakken.
Het is niet ongebruikelijk dat het leger de benodigde financiering verstrekt voor neurotechnologieën en ander baanbrekend onderzoek. Daar worden ze in eerste instantie in de ‘defensieve context’ geplaatst en vervolgens worden hun resultaten gebruikt. Als gevolg hiervan staat het menselijk brein – met name “in het grensgebied van oorlog en veiligheid” – centraal. Volgens Schwab kan bij het overschrijden van een landsgrens in de toekomst een uitgebreide hersenscan nodig zijn om het veiligheidsrisico van een persoon te beoordelen.
Werkgevers zullen steeds meer geïnteresseerd zijn in het gebruik van neurotechnologieën om prestaties te verbeteren, sollicitanten te evalueren en personeel te monitoren. Het gebruik van biometrische technologie op de werkplek, evenals tracking via radiofrequentie-identificatie (RFID), kan er in de toekomst toe leiden dat “werkgevers direct of indirect de hersenen van werknemers monitoren”.
Een toenemend gebruik van gadgets voor hersenmonitoring ligt ook in het verschiet voor de detailhandel. Dit zou bedrijven in staat stellen om de belangrijkste besluitvormingstendensen van consumenten te doorzien en consumenten gemakkelijker aan te moedigen zich op de gewenste manier te gedragen.
In wezen blijken neurotechnologieën ideaal te zijn om het bewustzijn en het denken van mensen te beïnvloeden. Bovendien kan dergelijke technologie helpen bij het decoderen van ideeën, het herstellen van “fouten” in de hersenen en het “verbeteren” van de functie ervan. In een samenleving die wordt gedreven door algoritmen en alomtegenwoordige gegevensverzameling, kan toegang tot zelfs de meest persoonlijke gedachten van een persoon niet worden uitgesloten.
DESIGNER BABY’S EN BIOTECHNOLOGIE
Het MOB ziet dan de volgende logische stap als de brede toepassing van synthetische biologie, wat resulteert in de productie van designer-wezens. Dit zou de mensheid uiteindelijk “een heel nieuw tijdperk van metabole engineering en synthetische biologie” binnenleiden. Dit zou iemand in staat moeten stellen om organismen voor zichzelf te creëren. “Ze kunnen worden aangepast door hun DNA te schrijven. Uiteindelijk gaat het om niets minder dan inmenging in de genetische code van toekomstige generaties”, aldus Schwab.
IMPLANTATEN VOOR OPTIMALISATIE VAN HET MENSELIJK LICHAAM
Het World Economic Forum bespreekt al enkele maanden een Internet of Bodies (IoB) in zijn publicaties. Recente technologische ontwikkelingen hebben het nieuwe tijdperk van de IoB ingeluid. Deze periode onderscheidt zich door een ongeëvenaard aantal netwerkapparaten en sensoren die (niet-invasief) aan het menselijk lichaam kunnen worden bevestigd, geïmplanteerd of anderszins in het lichaam kunnen worden gebracht (invasief).
Invasieve technologieën zijn onder meer digitale pillen, waarvan het eerste gebruik in 2017 in de Verenigde Staten is toegestaan. Ze hebben microscopische sensoren die gekoppeld zijn aan een medicijn, worden geactiveerd in de maag van de patiënt en data leveren.
Het Internet of Bodies maakt het fundamenteel mogelijk om enorme hoeveelheden biometrische en gedragsgegevens te genereren. Het menselijk lichaam zal als resultaat van dit proces worden veranderd in een soort “technologieplatform”. Niet iedereen zal echter de soms onbetaalbare technische optimalisatie van zijn fysieke en mentale processen kunnen betalen, wat onvermijdelijk zal leiden tot extra discriminatie van specifieke groepen en dus tot een verbreding van de reeds bestaande sociale kloof in de samenleving. In dit geval “zal er waarschijnlijk een kloof ontstaan tussen al degenen die hun lichaam technisch verbeteren en degenen die achterblijven”, aldus Schwab.
TIJDELIJKE VERANDERING ZONDER DEMOCRATIE
SCHOKSTRATEGIE EN “KANS” VOOR AUTORITAIR CENTRAAL TIJDENS COVID-19
Als gevolg hiervan beschouwen ze de pandemie als een “fundamenteel keerpunt” in de wereldwijde ontwikkeling. Ze beweren dat het eindelijk tijd is voor een paradigmaverschuiving. In de volgende decennia kan zich ‘een nieuwe wereld met een nieuw normaal’ ontwikkelen.
De organisatoren van het World Economic Forum beschouwen de crisis veroorzaakt door de pandemie van het Coronavirus als een eenmalige kans om een “Grote Reset” van de kapitalistische economische orde uit te voeren. Ze zijn bezorgd over de wereldwijde implementatie van verreikende economische en sociale hervormingen, die zullen resulteren in een fundamentele omwenteling van het hele vorige economische en levensstijlsysteem.
Ze vertrouwen op versterkt centralisme met sterke autoritaire elementen in de maatregelen die ze willen nemen om hun technocratische agenda op te bouwen. Binnen een mondiaal regelgevend kader (global governance) moeten “‘nagelaten’ actoren zichzelf beschouwen als elementen van een wereldwijd vertakt machtssysteem dat alleen kan slagen door steeds meer coöperatieve vormen van betrokkenheid.”
Wat betreft de wereldwijde “catastrofe” die de pandemie veroorzaakt, menen Schwab en Malleret dat juist diepe, existentiële crises “de belofte voor verandering in zich dragen.” Zij hebben zelfs de zenuwen om te zeggen dat de Coronapandemie qua transformatieve kracht vergelijkbaar is met de Tweede Wereldoorlog, omdat “beide het potentieel hebben van een transformatieve crisis van voorheen onbekende dimensies.”
Net zoals de Tweede Wereldoorlog een “fundamentele transformatie in de wereldorde en de wereldeconomie” veroorzaakte, is vandaag het “moment voor een paradigmaverschuiving” aangebroken. De pandemie heeft deze transformatie versneld door als katalysator te werken voor technologische veranderingen die al vóór de crisis waren begonnen, aldus Schwab.
De stelling van de nauwe relatie tussen een crisis en latere sociale verandering dateert van de in 2006 overleden econoom Milton Friedman en was een van de belangrijkste economen van de afgelopen decennia.
“Alleen een crisis, echt of gepercipieerd, leidt tot betekenisvolle verandering. Wat er in zo’n crisis gebeurt, wordt bepaald door de ideeën die in omloop zijn.” —Milton Friedman
Deze toespraak van Friedman wordt door Naomi Klein de belangrijkste strategische ideologie genoemd die een soort gezang voor zijn beweging zou worden: de shockdoctrine. Hij beweert dat de strategie inhoudt dat “periodes van gemeenschappelijke traumatische ervaringen worden gebruikt om ingrijpende sociale en economische veranderingen af te dwingen”. Hier is hoe de shock-doctrine werkt:
Een eerste ramp schokt praktisch de hele samenleving en maakt haar zachter voor de transformaties die zullen volgen. “Geschokte culturen accepteren vaak dingen die ze anders sterk zouden afwijzen. Bedrijven en politici zouden misbruik maken van de angst en desoriëntatie van mensen als gevolg van de ‘schok’ om een economische schoktherapie op te leggen. Er is een ernstig collectief trauma nodig dat democratische activiteiten tijdelijk opschort of volledig stopzet om dit onbeperkt te kunnen uitvoeren.” Dit vereist autoritaire instellingen en de gerichte inzet van regelgevende instanties van de staat.
Een kabinetsstrategiedocument over COVID-19-insluiting, aanvankelijk vertrouwelijk, neemt de schokstrategie van Friedman over en past deze toe. De studie is geschreven door een groep academici, van wie het grootste deel economen waren, en het is waarschijnlijk dat het de beslissing van de federale regering heeft beïnvloed om de lockdowns op te leggen, die de economie en de grondrechten aan banden legden. In plaats van mensen echte informatie te geven en hen te leren vertrouwen op te bouwen en bestaande zorgen weg te nemen, kozen de wetenschappers voor een geheel andere strategie. Zo steunen ze openlijk een beleid waarvan het doel moet zijn om terreur in de hoofden van de mensen aan te wakkeren door middel van een “gewenst schokeffect”.
Schwab en Malleret zagen het schokeffect van een crisis op mensen als een geweldige kans voor sociale hervormingen. De Corona-pandemie is bijvoorbeeld “een enorme schok” die “het ongemakkelijke vertrouwen met zich meebrengt dat het zowel onverwachte als buitengewone implicaties zal hebben”. Ondanks de moeilijkheid van de veranderingen die voor ons liggen, gelooft Schwab dat de pandemie een systeemtransitie zal bespoedigen die al voor de crisis aan de gang was.
Deze omvatten “toenemende technologische kracht” en snelle automatisering. Voor veel mensen betekent dit dat de technologisering van hun leven snel zal versnellen, waardoor “het leven zoals ze dat tot nu toe kenden met alarmerende snelheid uit zijn voegen zal scheuren”. Tegelijkertijd echter “biedt de technologisering van het leven een kans,
REPRESSIETECHNOLOGIE—CONTROLE EN TOEZICHT
Bovendien lopen regeringen een reëel risico technologieën te combineren om maatschappelijke organisaties en burgergroepen te ondermijnen die transparantie in de overheid en economische activiteiten eisen. Ten slotte wordt door het inperken van de onafhankelijkheid en het functioneren van dergelijke organisaties door wetten en andere maatregelen de ruimte voor het maatschappelijk middenveld nog verder verkleind.
Als gevolg hiervan maken de instrumenten van de Vierde Industriële Revolutie “nieuwe soorten toezicht en nieuwe controlemogelijkheden mogelijk die haaks staan op gezonde, open gemeenschappen.” Bovendien, naarmate de digitale wereld zich ontwikkelde en evolueerde, verbeterde de Corona-pandemie de opties voor menselijke observatie en controle.
In deze context lijkt “contacttracering”, dat zogenaamd cruciaal was bij het tegengaan van COVID-19, op weg te zijn om “een facilitator van massasurveillance” te worden.
Met name bedrijven zijn steeds meer geïnteresseerd geraakt in het volgen van de gezondheid van hun werknemers. Als gevolg hiervan mag in de toekomst meer toezicht op afhankelijke werknemers worden verwacht. Dit kan worden toegeschreven aan zorgen over hun gezondheid en veiligheid. Volgens Schwab en Malleret zullen technische bewakingstools hoogstwaarschijnlijk ook na de pandemie blijven bestaan. Dit is duidelijk, schrijven ze, omdat “werkgevers geen reden hebben om een monitoringsysteem te verwijderen als het eenmaal is geïnstalleerd, vooral als een van de indirecte voordelen van monitoring is om de productiviteit van werknemers te controleren.”
Technische oplossingen die worden geïmplementeerd om een pandemie in te dammen, zijn daarentegen ook ideaal om een surveillancestaat uit te breiden. Ze kunnen ook worden gebruikt als politieke bewakingstechnologie, waardoor meer menselijke controle en aanvullende dwangtactieken mogelijk zijn. Schwab en Malleret pleiten in hun boek zelfs voor “een wereldwijd surveillancenetwerk”. Volgens hen zal “eenmaal vrijgegeven” “de geest van technische monitoring” niet “terug in de fles worden gestopt” in de post-pandemische periode en zal het dus nog lang bij gemeenschappen blijven. Hoera.
VERVAL, CHAOS EN DYSTOPIE
Er zullen ook persoonlijke tragedies zijn, evenals de haat en wanhoop van mensen uit alle lagen van de bevolking. Het ontstaan van sociale onrust moet dus worden gezien als een van de ernstigste bedreigingen, waarbij een dergelijke ontwikkeling – naar hun mening – in extreme situaties zelfs “leidt tot sociale ineenstorting en politieke ineenstorting”. De geschiedenis heeft echter aangetoond dat de vooruitzichten op het wegwerken van de huidige ongelijkheden “onwaarschijnlijk zijn zonder ernstige sociale onrust”.
Zeker, regeringen en bedrijven hadden in eerdere jaren “steeds geavanceerdere technologieën gebruikt om burgers en werknemers te controleren en af en toe te controleren”. Het potentieel dat de Corona-crisis biedt, zou echter een aanzienlijk grotere invloed kunnen hebben op individuele rechten en vrijheden, waardoor het een “keerpunt in de surveillancegeschiedenis” wordt. Een dergelijk scenario zou resulteren in de groei van autoritaire tendensen en meer repressie. Misschien zullen sommige mensen binnenkort ontdekken dat “hun land plotseling is veranderd in een plek waar ze niet langer willen wonen”, zoals Schwab en Malleret terecht bezorgd maken.
Over het algemeen “komt het allemaal neer op individuen en waarden”, vat Klaus Schwab samen. Daarom moet het haalbaar zijn om een toekomst te creëren die de moeite waard is om in te leven, want “in zijn ergste, ontmenselijkte vorm heeft de Vierde Industriële Revolutie zeker het vermogen om mensen te veranderen in machines zonder hart of ziel”, zegt Schwab. Bovendien was er nooit een moment geweest “dat kwam met meer belofte, maar ook met zo’n immens dreigend onheil.” Als gevolg hiervan kan de utopie van de technologische perfectie van de mensheid eerder dan voorspeld leiden tot een dystopische samenleving die geen toekomst biedt die de moeite waard is om voor mensen te leven.
Het verlangen naar een nieuwe, ontworpen mens is niet toevallig ontstaan, maar het resultaat van een langdurige historische evolutie. Een dergelijke groei is echter niet vooraf bepaald en ook niet noodzakelijkerwijs noodzakelijk voor de mensheid. Als gevolg hiervan is het te corrigeren. Niemand hoeft het als het lot te accepteren. We zijn gewaarschuwd!