Indignatie redactie 
Zwitserland is weer in het nieuws, en niet in positieve zin. Integendeel: in geen enkel land in West-Europa zijn COVID-19-vaccinsceptici zo vocaal en militant als in de confederatie. En om goede redenen. In Zwitserland moeten de meeste belangrijke beleidsvragen zoals defensie, immigratie en lidmaatschap van internationale organisaties via referenda en volksinitiatieven aan de kiezers worden voorgelegd.
Het volgende referendum vindt eind deze maand plaats. Het grote probleem: een wijziging van een federale wet die de verordeningen van de federale overheid ter bestrijding van de pandemie informeert. Concreet gaat het bij de stemming om het in september ingevoerde COVID-19-certificaat. Net als in veel andere landen is het verplicht als je in een restaurant wilt eten, sporten in een sportschool of naar een openbare bibliotheek wilt gaan.
Om voor de hand liggende redenen zijn degenen die om welke reden dan ook weigeren zich te laten vaccineren niet bepaald blij met de nieuwe verordening. Op 28 november krijgen Zwitserse kiezers de kans om ofwel de bestaande wet te steunen ofwel te verwerpen. In dat laatste geval zou hij begin volgend jaar aflopen. Elke nieuwe wet met betrekking tot de pandemie zou opnieuw moeten worden onderhandeld in het federale parlement.
Geduld raakt op
Intussen is de kloof tussen voor- en tegenstanders groter geworden in een steeds meer gepolariseerd politiek klimaat en wordt de algemene stemming steeds prikkelbaarder. Dit heeft veel te maken met de dramatische verslechtering van de pandemische situatie in Oostenrijk en met name Duitsland, waar nieuwe besmettingspercentages binnen een paar weken enorm zijn gestegen en alarmerende afmetingen hebben bereikt. Als gevolg daarvan stuurde Oostenrijk op 15 november zijn bijna 2 miljoen niet-gevaccineerde burgers in een strikte lockdown . De kans is groot dat wat er in Duitsland gebeurt, vroeg of laat ook in Zwitserland gaat gebeuren.
In het licht van deze realiteit lijkt het geduld op te raken in het land. Een paar dagen geleden publiceerde de Zwitserse dagelijkse gratis krant 20 Minutes de resultaten van een onderzoek dat zij had laten uitvoeren. Aan de respondenten is hun mening gevraagd over verschillende anti-COVID-19 maatregelen. Meer dan de helft steunde het idee dat degenen die niet zijn gevaccineerd in lockdown moeten worden gestuurd, maar alleen als ziekenhuizen de capaciteitslimieten opnieuw zouden bereiken. Gezien de situatie in de buurlanden is dit nauwelijks een onwaarschijnlijk scenario. Meer dan 60% vond dat medisch personeel verplicht zou moeten zijn om zich te laten vaccineren.
Gezien de omstandigheden is het niet verwonderlijk dat het kamp van de tegenstander zijn campagne tegen de wet heeft geïntensiveerd, en niet alleen in termen van retoriek. Een van de hoofdsponsors van de campagne, een commissie genaamd ‘Gezond en gratis’, is bereid meer dan 1 miljoen frank uit te geven ter ondersteuning van de ‘nee’-campagne.
Een aanzienlijk deel van het geld komt van een Zwitsers miljardairspaar dat het comité heeft georganiseerd, samen met een van de dochters van Christoph Blocher, de eminence grise van de rechts-populistische Zwitserse Volkspartij (SVP), zelf miljardair en andere prominente persoonlijkheden. De ‘ja’-kant daarentegen heeft niet meer dan een tiende van de middelen tot haar beschikking.
Nomen est omen , zoals het gezegde luidt. In dit geval is de naam het programma – en wishful thinking. ‘Gezond en vrij’ zijn, zoals het afgelopen jaar heeft laten zien, is als het vierkant maken van een cirkel. De intensive care-afdelingen in Zwitserland, Duitsland, de Verenigde Staten en elders zitten vol met patiënten die met hun leven voor hun vrijheid hebben betaald. Het is duidelijk dat Kris Kristofferson het bij het verkeerde eind had toen hij beweerde dat “Vrijheid gewoon een ander woord is voor niets meer te verliezen” – tenminste als het gaat om dodelijke virussen.
Volgens de meest recente statistieken hebben de kantons met de laagste vaccinatiegraad de hoogste infectiepercentages per hoofd van de bevolking geregistreerd. Dit zijn relatief kleine kantons in Duitstalig centraal Zwitserland, de zogenaamde Innerschweiz, zoals Schwyz, Obwalden en Appenzell Innerrhoden. Deze kantons vormden de historische kern van de confederatie en daardoor worden vrijheid en onafhankelijkheid hier bijzonder gewaardeerd.
Vaccinatie maakt u vrij
Het is dan ook niet verwonderlijk dat vrijheid centraal staat in de campagne van de oppositie. Onlangs ontvingen Zwitserse huishoudens een flyer waarin werd geklaagd dat de overheid, politici en de media “enorme druk” uitoefenen op iedereen die zich niet wil of kan laten vaccineren, met de conclusie dat met de versterking van de COVID-19 wet “men legaliseert de gedwongen vaccinatie van alles en iedereen.” Dit, zo stellen de tegenstanders, leidt niet alleen tot discriminatie en een tweedeling van de samenleving, maar maakt de weg vrij voor “totaal toezicht op de bevolking”. Het resultaat: een langzame uitholling van vrijheden en democratie.
Onlangs brachten we een middag door in een klein stadje in de buurt van Lausanne aan het meer van Genève. Onderweg hadden anti-COVID-19-activisten posters op lantaarnpalen geplakt die een perfecte uitdrukking waren van de hysterie en hyperbool die het ‘nee’-kamp informeert. Boven op de poster een weergave van een deel van het COVID-19-certificaat; op de bodem een Chinese vlag. Het opschrift luidt: “Het begint zo en het eindigt zo.” Om aan de hyperbool toe te voegen, staat helemaal onderaan de poster de vermaning: “Nee tegen apartheid op het gebied van gezondheid.”
Gezien de omstandigheden is het enigszins verrassend dat het “nee”-kamp nog niet de ultieme symbolische club heeft teruggetrokken – Auschwitz. In Italië zagen demonstranten die protesteerden tegen de pandemische maatregelen van de regering immers geen probleem om zich te verkleden als concentratiekampgevangenen.
Of ze zouden een pagina kunnen verwijderen van het anti-vax radicaal-rechtse Alternative for Germany (AfD), dat vorig jaar de aandacht wist te trekken door een foto te plaatsen waarop delen van de toegangspoort tot het concentratiekamp Dachau te zien waren. Dit was het deel met de beruchte en cynische slogan ” Arbeit Macht Frei ” – “Werk maakt je vrij” – alleen op enigszins gewijzigde wijze. In plaats van “ Arbeit Macht Frei ” te lezen, “ Impfung Macht Frei , ” het uitwisselen van “werk” voor “vaccinatie.”
De toe-eigening van zeer emotioneel geladen termen en symbolen zoals apartheid en de Holocaust door anti-vaxxers is symptomatisch voor de mate waarin de politieke cultuur in westerse liberale democratieën de afgelopen jaren is gedegradeerd. Tegelijkertijd is het ook symptomatisch voor de slachtoffercultuur die tegenwoordig de westerse samenlevingen doordringt. Studies hebben aangetoond dat een aanzienlijk aantal van degenen die weigeren zich te laten vaccineren, dit doen omdat ze blindelings geloven in de waarheid van zelfs de meest absurde en diepzinnige samenzweringstheorieën.
Dit zijn de nuttige idioten in dienst van cynische politieke ondernemers die zich niets aantrekken van hun vrijheid en vrijheid, politieke ondernemers die in de nasleep van de pandemie hun politieke fortuin hebben zien afnemen en de steun bij de peilingen hebben zien afnemen.
De AfD is daar een voorbeeld van, net als de SVP. De pandemie heeft de sterkste partij van Zwitserland – die bovendien twee ministeriële portefeuilles in de federale regering van het land heeft – weinig gelegenheid gegeven om de troepen te mobiliseren. De kernkwesties, zoals immigratie en de EU, zijn niet langer in het oog springend, althans voorlopig. In deze situatie houdt de polarisatie over de vraag hoe om te gaan met de pandemie een belangrijke politieke belofte in.
Het is nauwelijks toeval dat vooraanstaande SVP-leden een belangrijke rol spelen bij het promoten van het verhaal tegen de COVID-19-wetgeving, zowel om de troepen te verzamelen als om verloren terrein in de politieke arena terug te winnen. Volgens het eerder genoemde onderzoek zijn SPV-aanhangers bijzonder terughoudend om zich te laten vaccineren. Als gevolg hiervan zullen ze hoogstwaarschijnlijk bezwijken voor de nieuwste variantgolf.
Op dit moment is het een raadsel hoe de kiezers aan het eind van de maand zullen beslissen. Eén ding is duidelijk: door de pandemie is een diepe kloof ontstaan in de Zwitserse samenleving. Volgens een recent onderzoek deelt meer dan 75% van de bevolking deze perceptie. Zeker, recente onderzoeken suggereren ook dat een meerderheid van de kiezers voor de wet zal stemmen.
Toch hebben referenda uit het verleden aangetoond dat enquêtes niet altijd betrouwbaar zijn. Verrassingen zijn altijd mogelijk, vooral in gevallen waar het niveau van emoties bijzonder hoog is. Wat de uitkomst ook is, de “corona-kloof” zal waarschijnlijk blijven bestaan en daarmee de bitterheid en wrok die de Zwitsers tegen de Zwitsers begonnen te plaatsen.
